جزیره آشوراده

آشوراده تنها جزیره ایرانی واقع در استان گلستان است كه بر اثر پیشروی آب دریا در طول سالیان گذشته،۸۰۰ هكتار آن به زیر آب رفته و اكنون خالی از سكنه شده است.وسعت اولیه جزیره آشوراده حدود ۱۲۰۰ هكتار بوده است و اكنون تنها ۴۰۰ هكتار آن قابل استفاده و برنامه ریزی است.

آشوراده در مركز شبه جزیره میانكاله در شهرستان بندر تركمن استان گلستان و تنها جزیرهٔ ایرانی دریای خزر است كه در سده‌های گذشته در پی عملكرد و فعالیت گروه‌های انسانی با حفر كانال از توده اصلی خشكی خود (شبه جزیره میانكاله) جدا افتاده ‌است.

آشوراده در اغلب منابع تاریخی به عنوان مجمع الجزایر آشوراده كه متشكل از سه جزیره بوده ‌است، آمده كه با بالا آمدن سطح آب هر دو جزیره كوچك انتهای آن در آب فرو رفته و در حال حاضر تنها یك جزیره باقی مانده‌است.

این شبه جزیره در زمان صفوی به عنوان شكارگاه مورد توجه قرار گرفته و به این سبب دژهایی در این جزیره بنیاد شد. طول جغرافیایی آشوراده برابر ۵۳٫۸۵۰۰ عرض جغرافیایی آن ۳۶٫۸۳۳۳ است.

محدوده آشوراده در اثر بالا آمدن سطح آب دریاچه خزر توسط كانال طبیعی خزینی به صورت جزیره آشوراده از شبه جزیره میانكاله جدا شده‌است.

به این ترتیب، جزیره آشوراده از شمال به دریاچه خزر، از شرق به تنگه‌ای باریك موسوم به تنگه چپق‌اوغلی و از غرب به كانال طبیعی خزینی و ادامه شبه جزیره میانكاله و از جنوب به خلیج گرگان منتهی می‌شود.

ارتفاع آشوراده از سطح دریاهای آزاد برابر ۲۶- متر است. جزیره با آب وهوای معتدل در پنج كیلومتری غرب بندر تركمن قرار دارد و تا سالهای پیش با امكاناتی همچون پاسگاه ژاندارمری، شركت تعاونی روستایی، مدرسه راهنمایی، مغازه، مسجد و حسینیه بیش از ۱۰۰۰ نفر سكنه داشته‌ است كه به مشاغل دامداری، كارگری، پیشه ‌وری و ماهی‌گیری مشغول بوده‌اند، اما با وقوع سیل سال ۱۳۷۲ این جزیره خالی از سكنه شد.

پوشش گیاهی جزیره، بوته‌های تمشك، نوعی خار خودرو و درختان انار ترش است و حیواناتی همچون شغال، روباه، خرگوش، ماهی، قرقاول، كبك و پرندگان دریایی در جزیره یافت می‌شوند.

آشوراده یعنی چی؟
معنی آشور آده یا آشیر آداسی كه به آشوراده تبدیل شده، جزیره‌ آشور است. قدیم‌ترها مردم بندر تركمن دام‌های خود را برای چرا به آشوراده می‌بردند، به همین دلیل تركمن‌ها به این جزیره مال آشیر هم می‌گویند. مال به معنی دام است و آشیر یعنی رساندن.

این جزیره از غرب به تنگه‌ چپق اوغلی می‌رسد و در جنوب جزیره، خلیج گرگان قرار دارد.

اگر كمی تاریخ بخوانیم، می‌بینیم كه این جزیره قبلا سه جزیره بوده، اما به‌خاطر بالا آمدن سطح آب دریای خزر، دو جزیره‌ آن زیر آب رفته‌اند و حالا فقط همین یك جزیره‌ روی آب مانده.

این جزیره‌ تماشایی به‌عنوان یكی از ۵۹ منطقه‌ بین‌المللی ذخایر طبیعی ثبت شده و در كنوانسیون جهانی رامسر هم جزو تالاب‌های مهم دنیا ثبت شده. برای رفتن به این جزیره باید به بندر تركمن بروید، از اسكله سوار قایق شوید و ۱۰ دقیقه بعد در آشوراده هستید. 

آشوراده، از غرب به تنگه‌ چپق اوغلی می‌رسد و در جنوب جزیره، خلیج گرگان قرار دارد.

 
تاریخ آشوراده
كارشناسان می‌گویند شبه جزیره‌ میان‌كاله كه آشوراده در گوشه‌ای از آن قرار دارد، احتمالا روی آبرفت‌های دلتایی رودخانه‌ی گوهرباران نكا به‌وجود آمده.

جزیره، تاریخ پرماجرایی دارد. بعضی‌ها معتقدند، همان جزیره‌ آبسكون است كه سلطان محمد خوارزمشاه در آن از دنیا رفته. صفویان در آن شكار می‌كردند و چند قلعه برای اقامتشان ساخته بودند كه حالا رو به ویرانی هستند. در زمان آقا محمد خان قاجار، روس‌ها آشوراده را تصرف كردند كه نیروی ایران آن‌ها را از جزیره بیرون كرد. اما در زمان محمد شاه قاجار دوباره روس‌ها به جزیره برگشتند تا در استرآباد و بندرتركمن قلعه‌ نظامی و مركز تجاری و مسكونی بسازند.

روس‌ها تا بعد از جنگ دوم جهانی در آشوراده ماندند. در زمان پهلوی اول قلعه‌ نظامی روس‌ها بازسازی شد و مدتی به‌عنوان پاسگاه مرزی مورد استفاده قرار گرفت.

تا قبل از سال ۱۳۷۲ كه در آشوراده سیل بیاید، حدود هزار نفر در آن زندگی می‌كردند و اینطور نبود كه جزیره خالی از سكنه و متروك باشد. تا آن زمان جزیره‌، مدرسه، فروشگاه، شركت تعاونی روستایی و امكانات كافی برای زندگی هم داشت، اما بعد از بالا آمدن آب دریا، مردم از آن‌جا رفتند و بیشترشان به میان‌كاله كوچ كردند. البته الان هم جزیره خالی از سكنه نیست؛ كاركنان شیلات در این جزیره زندگی می‌كنند و جزیره در ابتدای ورودی اش یك سوپرماركت دارد كه تنقلات و چای می فروشد.

 برای رفتن به این جزیره  آشوراده باید به بندر تركمن بروید

 
چرا به این جزیره برویم؟
این‌كه بدانیم در دریای خزر جزیره‌ كوچك مسكونی‌ای وجود دارد، جذاب است. هم قشنگ است و هم آرام و هم، صدای موج‌ها، بخش جدانشدنی‌اش هستند. . این جزیره پاتوق همیشگی پرندگان مهاجر است و پناهگاه حیات وحش به‌شمار می‌رود.

در هر فصلی به آشوراده بروید، پرند‌ه‌های زیادی را می‌بینید كه ممكن است بومی یا مهاجر باشند. تا اوایل قرن، در این جزیره ببر مازندران هم زندگی می‌كرد، البته آخرین ببر زنده را حدود ۴۰ سال پیش دیده بودند كه متاسفانه شكار شده بود.

حالا پرندگان تنها جانوران جزیره نیستند. گذشته از انواع ماهی، ۴۰ درصد از خاویار ایران از حوالی این جزیره به‌دست می‌آید.

تماشای فلامینگوها هم از تصویرهای جذاب این منطقه است. این جزیره، شغال، خرگوش، اسب وحشی، روباه، گراز، كبك و قرقاول هم دارد.

اگر اهل شنا و آب‌تنی هستید، لباس شنا هم همراهتان باشد. طرح دریا برقرار است و می‌توانید تنی به آب‌های خزر بزنید.

بوته‌های تمشك را همه جا می‌بینید و درخت انار ترش هم تا دلتان بخواهد هست.

این جزیره یك قلعه‌ مثلثی دارد كه ثبت ملی شده. قلعه را روس‌ها به‌سبك معماری خودشان ساخته بودند. خانه‌ وزیر مختار روس اثر تاریخی دیگر جزیره‌ است كه چیز زیادی از آن باقی نمانده و در حال ویران شدن است.

آشوراده هتل و اقامت‌گاه ندارد، یك قهوه‌خانه دارد كه پیشنهاد می‌كنیم صبحانه را در آن‌‌جا بخورید.

باوجود شرجی شدید تابستان‌ها، بهترین زمان سفر به آشوراده ابتدای بهار و پاییز است.

در هر فصلی به آشوراده بروید، پرند‌ه‌های زیادی را می‌بینید

 
كجا اقامت كنیم؟
بعد از گشت و گذار در این جزیره و گشت و گذار در كنار ساحل و تماشای دریا، می‌توانید راهی گرگان شوید و در هتل‌ های گرگان اقامت كنید. از بندر تركمن تا گرگان حدود یك ساعت با ماشین فاصله دارید.

گرگان هتل‌های خوب ۳ و ۴ ستاره‌ای دارد كه امكانات و قیمت متفاوتی دارند. قیمت رزرو هتل‌ در گرگان از ۱۰۲ هزار تومان شروع می شود.

جاذبه‌های نزدیك
شما برای رفتن به آشوراده از بندر تركمن می‌گذرید؛ بنابراین، منطقی است كه یك روز از سفر را به گشتن و خرید در بندر تركمن بگذرانید.

اسكله‌ توریستی بندر تركمن می‌تواند سرگرمتان كند. هم جای تفریح است و هم خرید. می‌توانید قایق پدالی یا موتوری سوار شوید یا در بازارهای ساحلی آن پرسه بزنید.

دوشنبه بازار بندر تركمن خیلی دیدنی‌ست. می‌توانید از بازار بندر تركمن صنایع دستی، خاویار، ماهی، برنج و لبنیات و البته شال‌های تركمنی بخرید و زنان تركمنی را ببینید كه با لباس‌های رنگی و قشنگشان در ساحل نشسته‌اند. گلیم، فرش، قالیچه، نمد دو رو به معروف به قاشما گئجه، ابریشم‌بافی، لباس‌های محلی و زیورآلات را در دوشنبه بازار پیدا می‌كنید.

بندر گز با بندر تركمن فقط ۱۲ كیلومتر فاصله دارد. اگر زمان كافی داشتید، به جاهای دیدنی بندر گز هم می توانید بروید. 

بندر گز با بندر تركمن فقط ۱۲ كیلومتر فاصله دارد

 
مسیر دسترسی
اگر از تهران سفرتان را شروع می‌كنید، ۳۸۷ كیلومتر در راه هستید. از جاده‌ فیروزكوه به قائم‌شهر، ساری و بعد بهشهر می‌رسید. بعد از گلوگاه و كردكوی می‌گذرید و وارد بندر تركمن می‌شوید. از اسكله‌ بندرتركمن با قایق به آشوراده بروید.

اگر بخواهید با قطار سفر كنید، می‌توانید بلیت قطار تهران به گرگان را تهیه كنید و از آن‌جا به بندرتركمن و بعد آشوراده بروید. اگر با اتوبوس هم بخواهید بروید اول باید بروید گرگان و بعد از آنجا بروید.

فقدان خاك رس در رسوبات میان كاله و بطور محسوس جزیره آشوراده تاثیر گذاری عمل فرسایش آب دریا و باد را چشمگیر ساخته و این امر باعث شده تپه‌های ماسه‌ای در جزیره تشكیل شود. این تپه‌ها اصلی‌ترین ناهمواریهای جزیره هستند و عمدتا به صورت تپه‌های كوتاه و كشیده ( كشیدگی از غرب به شرق به جهت جریان باد و اندازه قطر ماسه) با چاله‌های میانشان جلوه‌گر شده‌اند. در قدیم بخش انتهایی میانكاله را سه جزیره تشكیل می‌داده است.
اشوراده

از این سه جزیره، دو جزیره شرقی كوچك و تنها جزیره غربی بزرگتر بوده است. دو جزیره كوچك شرقی به سبب تحولات سطح آب و احتمالا عمل باد مدفون شده و در حال حاضر آشوراده تنها یك جزیره است كه با ایجاد كانال (كانال خزینی) در بخش غربی آن از شبه جزیره میانكاله جدا افتاده است. پوشش گیاهی جزیره از تنوع و انبوهی قابل ملاحظه‌ای برخوردار نیست. جزیره آشوراده در بررسی كلی از اكوسیستم خاص گیاهی نواحی خشك برخوردار است. عمده پوشش گیاهی آشوراده را گیاهان كم ارزش ( به لحاظ غذایی) به صورت سه تیپ غالب انار، تمشك وارچنگ (اسكوپ فوقانی) ساز( اسكوپ میانی) و پول یروموس، داكتلیس و پراكیویوریوم (اسكوپ تحتانی) تشكیل داده‌اند. امروز به جز محدود درختچه‌های انار، تمشك و ارچنگ، درختان دیگری در جزیره مشاهده نمی‌شود. در عین حال پوشش علفی آن نیز به رغم چرای مفرط قابل ملاحظه است. این خود عامل بسیار مهمی در كنترل ماسه‌های روان بشمار می‌آید. گرچه اسناد و نوشته تاریخی موید كشت خرما، پنبه و نیشكر در جزیره است لیكن امروز به جز برخی درختان میوه در منازل قدیمی پوشش زراعی دیگری در جزیره مشاهده نمی‌شود.

 آشوراده چون منطقه‌ای حفاظت شده است زیستگاه مناسبی برای بعضی از جانوران به شمار می‌آید. به همین خاطر به رغم پوشش گیاهی كم ارزش جزیره در ناحیه شمالی ایران حیات جانوری آن تا حدود زیادی قابل ملاحظه است. آشوراده و مهمتر از آن شبه جزیره میانكاله یكی از مناطق حفاظت شده حیات وحش كشور و یكی از زیست بومهای با ارزش ایران است.

آشوراده جزو ۵۹ منطقه بین المللی ذخائر طبیعی اعلام شده و به ثبت رسیده است. این ناحیه زیستگاه دو گروه از پرندگان بومی و مهاجر و پستانداران است. پرندگان بومی آن عمدتا قرقاول و دراج و پرندگان مهاجر آن شامل انواع كاكائی، گیدانشاه، چوب پا، پرستوی دریایی و گلایول، انواع قو، اردك، فلامینگو، پلیكان و غاز است كه در فصول مختلف سال به شبه جزیره میانكاله و جزیره آشوراده مهاجرت می‌كنند. تماشای صید ماهیان خاویاری، اسكله و تاسیسات بندر تركمن از سواحل جزیره آشوراده یكی از جاذبه های توریستی این ناحیه محسوب می‌شود.