پارك ملی نایبند

پارك ملی نایبند در موقعیت جغرافیایی N2727 E5240 در استان بوشهر واقع است. پارك ملی دریایی نایبند با مساحت ۴۹۸۱۵ هكتار(ماخذ : اطلس مناطق حفاظت شده ایران چاپ ۱۳۸۵ ) در دو استان بوشهر ( بخش عسلویه شهرستان كنگان ) و هرمزگان( شهرستان پارسیان بخش كوشكنار ) قرار دارد . مجموعه پارك ملی دریایی زیر نظر اداره كل محیط زیست شهرستان كنگان می باشد. با یك محیط بانی در نزدیك روستای ” بنود ” با ده محیط بان . حدود ۲۷ هزار هكتار این منطقه دریایی و بقیه خشكی است.

بخش شمال غربی پارك دریایی نایبند محدود به روستای ” بیدخون “(در زبان محلی بردخون نامیده می شود) و تاسیسات سمّی عسلویه است و بخش شرقی آن در قسمت خشكی ” كوشكنار ” و در قسمت خشكی – آبی جنوب بندر ” تِبن ” است كه به زودی زود در همین بخش شرقی ، صنایع دیگری چون آلو مینیوم (صنعتی كه آب ، هوا و خاك را آلوده می سازد و لجن های قرمز از آلاینده های خطرناك شناخته شده آن است ) ، فولاد و صنایع جانبی دیگر نیز ایجاد خواهد شد .

در سال ۱۳۵۷ (۷/۹/۵۷ ) خلیج نایبند همراه با بخشی از دماغه نایبند با با مساحت ۱۹۵۰۰ هكتار ( ماخذ : مناطق حفاظت شده ایران – هنریك مجنونیان – سازمان حفاظت محیط زیست – چاپ ۱۳۷۹ ) به عنوان منطقه حفاظت شده نایبند در فهرست مناطق حفاظت شده ایران قرار می گیرد . این منطقه همراه با مناطق دیگر از جمله دماغه نایبند و بخشی از آبهای خلیج فارس در سال ۱۳۸۳ به عنوان اولین پارك ملی دریایی ایران ثبت و اعلام می شود .

این منطقه از نظر تنوع جانوران وحشی منحصر به فرد است و دارای میش و قوچ، كل، بز وحشی، آهو، جبیر و پلنگ است. جبیر را آهوی هندی و آهوی كویری نیز می‌نامند. جبیر كمی كوچكتر از آهو با پوست اُخرایی رنگ است كه رنگ سفیدی در زیر شكم دارد. شاخ آن مستقیم با انحنایی در طرف جلو است كه پیچ قلاب مانند نوك شاخ آهوی ایرانی را ندارد.

منطقه حفاظت شده نایبند بصورت دماغه ای در آبهای خلیج فارس با ارتفاع صفر تا حداكثر ۴۶ متر از سطح دریا واقع شده است .

منطقه نایبند شامل :
۱ – خلیج نایبند
۲ – منطقه حفاظت شده نایبند
۳ – جنگلهای حرای حوزه های عسلویه
۴ –بساتین و هاله

این منطقه در ۳۲۰ كیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر واقع شده است . بدون تردید یكی از زیبا ترین منطقه ساحلی در طول سواحل خلیج فارس بشمار می رود . آثار بجا مانده از بندر تاریخی نایبند و در دماغه نایبند ، حاكی از پیشینه تاریخی طولانی منطقه است . با بررسی آثار، نشان می دهد این بندر در عصر آل بویه یكی از بنادر مهم و از مراكز عمده صید و تجارت مروارید خلیج فارس بوده است .

منطقه حفاظت شده نایبند با وسعت ۲۲۵۰۰ هكتار كه بصورت دماغه مرتفعی در ساحل جنوبی خلیج نایبند قرار گرفته ، بدلیل دارا بودن اكو یستم كم نظیر ارزشهای زیستگاهیبرای گونه های متنوع حیات وحش از جمله : كل وبز ، قوچ ومیش و حضور گونه های نادری از قبیل جییروجیرفتی می توان مشاهده كرد . منطقه نایبند در سال ۱۳۷۵ بعنوان منطقه حفاظت شده شناخته شده و از آن تاریخ تحت كنترل و نظارت اداره كل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در آمد .

پوشش گیاهی
پوشش گیاهی پارك ملی نای بند شامل اجتماعات حرا و سایر گیاهان آبزی نظیر علف های دریایی و جلبك ها در اكوسیبستم های ساحلی و گیاهان مقاوم شور پسند نظیر گز ، علف شور ، شصت عروسان و خار شتر در مناطق به دور از ساحل است . از سایر گونه های گیاهی در ارتفاعا ت و دشت ها ی مرتفع می توا ن ،كنار ، كهور ایرا نی ، انجیر معابد ، انار شیطا ن ، استبرق ، قیچ ، دافنی و صبرزرد و …. را نام برد . درختان حرا در حوزه های نایبند مهم ترین جامعه گیاهی منطقه را تشكیل می دهد . این جامعه در سواحل گلی دارای جریان جزر و مدی آرام می روید . استان بوشهر شمالی ترین رویشگاه در ختان حرا در خلیج فارس است . جنگلهای حرا جز با ارزش ترین زیستگاههای ساحلی است ونقش زیست بوم های خشكی و دریایی ایفاد می كند . لازم به یاد آوری است درختانی نظیر انجیر معابد با تنه های تنومند ودر ختان حرا (( مانگروها و چندل ))با داشتن ریشه های آویز در آ ب شناور ند .

حیات وحش
شده مجموعه خلیج نایبند و منطقه حفاظت نای بند محیط مناسبی را برای زیست و تغذیه انواع بی مهرگان ، ماهی ها ، خزندگان ، پرندگان و پستانداران فراهم آورده است . كه بسیاری از آنها گونه های نادر و یا در حال انقراض محسوب می شوند . از جانوران مهم می توان به جبیر اشاره كرد كه جز گونه های نادر و حمایت شده كشور است . سایر پستانداران خشك زی موجود در پارك شامل گرگ . شغال ، خرگوش ، روباه وانواع جوندگان می توان نام برد .

علاوه بر آن نایبند دارای ارزشهای زیستی منحصر به فردی جهت زاد و ولد پستاندارانی نظیر قوچ و میش ، كل و بز ، می باشد . از پستانداران دریایی كه در بخش آبهای آزاد موجود در پارك یافت می شود ، می توان انواع دلفین و نهنگ را نام برد كه عمق زیاد آب در این بخش دلفین ها را متوجه خود ساخته و شیرجه زدن دلفین ها و شنای دسته جمعی كوسه ماهی ها از صحنه های بسیار زیبای طبیعی این قسمت از پارك می باشد .

از دیگر آبزیان این منطقه می توا ن به دو نوع لاك پشت عقابی و لاك پشت سبز اشاره كرد . خرچنگ هم در این مناطق بسیار زیاد دیده می شوند . ماهی گل خورك نیز در این منطقه مشاهد ه می شود این ماهی دارای چشم ها ی برجسته و حالت جهند ه دارد و كانالهایی رادر كنار در یا می سازد .

پرندگان مهاجر در این مناطق بسیار زیاد است كه بعضی از آنها عبارتند از :

فلامینگو ، گیلانشاه ، پلیكا ن سفید ، سلیم ، آبچلیك ،كاكایی ، پرستوها ی دریایی ، اگرت پا خاكستری

قابلیت توریستی
خلیج نایبند در سا حل شمالی منطقه نایبند با وسعت ۴۱۳۰ هكتار یكی ا ز ارزشمند ترین زیستگاههای در یایی خلیج فارس است . حوزه های متعد د ، جنگل های حرا ، سواحل ماسه ای درخشان در بخشهای شمالی و شرقی وسواحل صخرهای دارای حاشیه باریك ماسه ا ی جنوبی خلیج و بخش غربی منطقه حفاظت شده نایبند ، در ختان كهنسال انجیر معابد در دماغه نایبند ، دشت هموار بخش شمالی ، دشتهای مشجر و دره های عمیق و صخرهای در بخش جنوبی بدیع ترین چشم انداز های طبیعی سواحل خلیج فارس را یكجا گرد آورده است . وجود این چنین مناظری ، وجود تپه های مرجانی جهت تفریح غواصا ن و حتی فرایند تخمگذاری و جوجه آوری لاك پشتاندریایی كمیا ب كه كمتر نقطه ای از سواحل صورت می گیرد می تواند سبب جلب گردشگران شود .

قابلیت اكولوژیكی
این منطقه از نظر سیمای فیزیوگرافیك و نیز از حیث اجتماعات بیولوژیك یك سیستم معرف محسوب می شود . خلیج های كوچك ساحلی ، از مناطق با تولید بالقوه می باشد و از سویی از نظر آسیب پذیری جزو مناطق بحرانی محسوب می گرددند . چنین ویژگیها یی برای خلیج نایبند نیز بعنوان یك خلیج كوچك ساحلی صادق است . وجود آرامش نسبی و شفافیت آب در این محدوده ا ز آبها ی ساحلی باعث گسترش مجتمع مرجانی و علف های دریای در بستر خلیج و آبهای مجاور آن شده است .

كله های آبسنگ مرجانی در دهانه خلیج نایبند از نادر اجتماعات مرجانی در نزدیكی سواحل سرزمین اصلی در ایران محسوب می گردند . این منطقه واحد اهمیت زیسگاهی فراوانی برای گونه های حمایت شده ای مانند درختان حرا ،لاك پشت سبز ، لاك پشت منقار عقابی و پلیكان پا خاكستری است .

فعالیت های موثر انسانی
تحولات و پیشرفت های اخیر تكنولوژی در استان بوشهر خصوصا منطقه عسلویه مرحله تازه ای از تخریب طبیعت و محیط زیست را در پی داشته است كه از مهم ترین آنها تاسیس منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی در سال ۱۳۷۷ می باشد . عمده ترین تاثیر این تاسیسات كه در حاشیه شمال خلیج فارس و در ۳۰۰ كیلومتری مشرق بندر بوشهر واقع است بر مناطق جزرو مدی و اكوسیستم دریایی آن منطقه است . كه تخلیه پسابها و مجرای خروجی و آبهای خنك كننده تاسیسات مستقیما وارد محیط زیست شده و باعث بر هم زدن نظم و تعادل اكو لوژیك منطقه آبی می گردد .

منطقه حفاظت شدهخلیج نایبند هم از لحاظ تنوع زیسگاهی و تنوع گونه ای و هم از نظر چشم اند ازهای ساحلی ، بدون تردید در تمامی سواحل خلیج فارس بی همتاست . لذا بی توجهی به ارزشهای این منطقه از دیدگاه زیست محیطی ، شیلاتی و تفرجگاهی و هر گونه دست اندازی و دخل وتصرف در محدوده حساس ذكر شده موجب بر هم خوردن تعادل بوم شناختی منطقه و بروز خسارات جبران نا پذیری برا ی نسل حاضر و آینده خواهد شد .

راهكار ها و پیشنهادات
برای جلو گیری از تخریب اكوسیستم دریایی(نای بند ) و تداوم حیات وحش در منطقه می توان راه حلهای ذیل پشنهاد داد تا در دستور كار محیط زیست و سازمانهای ذی نفع قرار گیرد .

۱- هرگونه لرزه نگاری و اكتشاف واستخراج در شعاع ۵ الی ۱۰ مایلی مناطق مد نظر جلو گیری شود .
۲- جلو گیری از هرگونه تخلیه آب خن كشتی های بزرگ كه حاوی مواد شیمیایی باشند.
۳- بدلیل بسته بودن خلیج فارس سعی شود فاضلاب صنعتی به مناطقی بدور از مناطق حفاظت شده هدایت شود
۴- جلو گیری از صید بی رویه و غیر اصولی از ذخایر دریایی مناطق فوق .
۵- ایجاد زیست گاههای مصنوعی در نزدیكی مناطق حفاظت شد ه تا فشار صیادی كمتری بر این مناطق وارد شود .
۶- با توجه به درآمد ی كه جذب توریست برای كشور می تواند داشته باشد با الگو برداری از مناطق مشابه در جهان می توان به این كار اقدام نمود .

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
غالب مردم روستاهای همجوار پارك به حرفه ماهیگیری یا اشتغال در شركتهای صنعتی منطقه مشغول می باشند و كشاورزی كمترین میزان اشتغال را به خود اختصاص می دهد.

تعارضات مهم منطقه
.حضور ندسا (نیروی دریایی سپاه پاسداران )در منطقه :
۲. همجواری با تاسیسات عظیم پارس جنوبی
۳. مشكلات ناشی از فعالیت اهالی روستاهای منطقه
۴. اكتشافات چاه مدار در منطقه

تجهیزات و امكانات
ساختمان پاسگاه محیط بانی( دارای آب ، برق ، تلفن ) – سیستم رادیویی بیسیم – خودرو صحرایی – موتورسیكلت – تراكتور – موتوربرق – تجهیزات انفرادی محیط بانی ( كوله پشتی ، دوربین چشمی ، كیسه خواب ) – موقعیت یاب دستی – رایانه و اینترنت