در ادامه دره‌ی سردر در ۳۰ كیلومتری شرق شهر طبس و ۵ كیلومتری روستای توریستی خرو و در مسیر چشمه آبگرم حمام مرتضی‌علی به طاق زیبای شاه‌عباسی برخورد می‌كنیم كه بیش از ۷۰۰ سال قدمت دارد و میان دو كوه نزدیك به هم ساخته شده و بنایی آجری است كه در قسمت بالا و یا تاج آن سنگ به كار رفته است.
سد تأخیری عباسی یكی از نمونه‌های عالی خلاقیت، دوراندیشی و سخت‌كوشی ایرانی است. این سد ۲۵ متری كه در میان مردم محلی به طاق عباسی معروف است، یك نمونه بی‌نظیر توسعه پایدار محسوب می‌شود.
ایرانیان در دره‌های تنگ، سدها را روی طاق‌های آجری احداث می‌كردند كه بدین‌‌ترتیب نیاز به سیستم انحراف در حین احداث مرتفع می‌گردد. این روش خلاقانه با كاركرد كاهش بیشینه سیلاب سیلاب در سد عباسی تركیب شده است. سیلاب‌ها با دوره بازگشت ۱۰ سال از زیر طاق بصورت آزادانه عبور می‌كنند. در سیلاب‌های بزرگ‌تر، مقداری از حجم سیلاب در پشت سد ذخیره می‌شود، به این ترتیب طی صدها سال، سد عباسی، شهر طبس را در مقابل سیلاب‌های رودخانه نهرین حفاظت نموده است.
با توجه به اینكه به علت موقعیت خروجی سد، رسوب در پشت سد ذخیره نمی‌شود، می‌توان انتظار داشت كه برای هزاران سال، این سازه بی‌نظیر بدون نیاز به تعمیر و نگهداری و مدیریت، كاركرد اصلی خود را به انجام برساند.
نكته مهم آنست كه اگر امروز براساس آخرین دستاوردهای مهندسی سد و سیلاب، سدی برای كنترل سیلاب رودخانه نهرین احداث شود، مشخصات آن بسیار به سد عباسی نزدیك خواهد بود.
در ادامه دره‌ی سردر در ۳۰ كیلومتری شرق شهر طبس و ۵ كیلومتری روستای توریستی خرو و در مسیر چشمه آبگرم حمام مرتضی‌علی به طاق زیبای شاه‌عباسی برخورد می‌كنیم كه بیش از ۷۰۰ سال قدمت دارد و میان دو كوه نزدیك به هم ساخته شده و بنایی آجری است كه در قسمت بالا و یا تاج آن سنگ به كار رفته است.
طاق‌بند در قسمت پایین شامل طاقی است آجری كه پاكار آن بر كوه‌های سنگی دو طرف رودخانه قرار دارد و بلندای طاق تا زیر تیزه آن ۱۷ متر و بلندای آن ۳۰ متر تخمین زده می‌شود كه این طاق قدیمی‌ترین بخش بناست كه دو قسمتی بودن بنا از نظر زمان ایجاد آن به خصوص از طرف پشت طاق‌بند به خوبی قابل مشاهده است.
نكته جالب در این طاق چگونگی قرار گرفتن آجرهای آن است كه به پهنای معینی محدود نشده، بلكه به صورت شعاعی تا بدنه كوه ادامه یافته و طاقی با مقاومت بسیار زیاد به‌وجود آورده است و قسمت بالای بند هم كه با قلوه‌سنگ ساخته شده است سومین مرحله مرمت یا ایجاد بند است.
در قسمت بالا، بند حالت قوسی به خود گرفته تا بتواند در پهنای بیشتر دهانه‌ی دره در برابر فشار آب مقاومت بیشتری كند و این نكته یكی از راه‌حل‌های قابل توجهی است كه معماران ایرانی با درك صحیح از مقاومت مصالح و مقاومت شكلی بناها، آن را دریافته و به‌كار گرفته‌اند كه احتمالا بازسازی‌های آخر به دستور شاه عباس انجام شده است.
قدمت این طاق را به دوره صفویه نسبت می دهند و معتقدند كه سنگ نگاره‌های بزكوهی كه بر آن حك شده اند، نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت است. عده ای هم این بزها را نمادی از فرشتگانی می دانند كه برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیواره‌های طاق دعا می كنند.
منبع : دانشنامه طبس گلشن
