منطقه حفاظت شده جاجرود

منطقه حفاظت شده جاجرود در استان تهران، بین N3547 تا N3531 عرض شمالی و E5157 طول شرقی، واقع شده و مساحت آن ۵۵ هزار و ۷۷ هكتار است. پوشش گیاهی: خارشتر، گز، تاغ، اسكنبیل، كاروانكش، جغجغه، گون، درمنه، زالزالك،‌ گوجه وحشی،‌ زرشك، انجیر پستانداران: كل و بز، ‌قوچ و میش، ‌آهو، ‌پلنگ، ‌خوك،‌ كاراكال، سیاه گوش پرندگان: كبك، تیهو،‌ باقرقره، ‌اردك سرسبز

منطقه حفاظت شده جاجرود پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت كشور(۱۱۳۳ خورشیدی‌) در زمان قاجاریه با نامهای قرق سلطنتی یا شكارگاه سلطنتی تحت حفاظت قرار گرفت. كه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با تصویب شورای انقلاب اداره آن به سازمان حفاظت محیط زیست محول گردید و طی مصوبه شماره ۹۶ تاریخ ۲۱/۶/۶۱ شورایعالی حفاظت محیط زیست با حدود و ثغور مشخص به عنوان منطقة حفاظت شده تعیین گردید.

موقعیت عمومی منطقه
موقعیت جغرافیایی منطقه حفاظت شده جاجرود َ۳۰ و ْ۳۵ تا ََ۵۰ و ْ۳۵ عرض شمالی و َ۳۰ و ْ۵۱ تا
ََ۰۰ و ْ۵۲ طول شرقی می باشد. منطقه به صورت حوزه آبخیز نمی‌باشد بلكه محدوده زیست محیطی است كه از شمال به جاده سد لتیان و جاده رسنان از شرق به ارتفاعات البرز جاده‌های فیروزكوه و هراز، از جنوب به جاده خاوران و ارتفاعات حاشیه آن و مسگر آباد و از غرب به شهر تهران محدود می‌شود.

وسعت منطقه
وسعت‌ منطقه حفاظت شده جاجرود ۵۶۶۲۴ هكتار و بلندترین نقطه مجموعه قله آراكوه به ارتفاع ۲۶۴۹ متر و پست ترین آن دشت سنگ تراشان به ارتفاع ۱۱۰۰ متر می‌باشد.

ویژگی و سیمای عمومی منطقه
توپوگرافی
برجستگی‌های مهم منطقه ارتفاع‌های قابل توجه هستند. كوه‌های منطقه حفاظت شده به صورت پراكنده وجود دارند كه شامل قلل: دهك، خواسه‌بال، جوی‌لك، شش سفید، گالیون، نی‌یك، باجی‌گره، تماشا، قره‌آقاج، شنك، اراكوه، داردار، سولك، چنارك می‌باشند.
بلندترین كوه منطقه اراكوه با ارتفاع بیش از ۲۶۰۰ متر می باشد، كه مناطقی هستند كه عمدتاً زیستگاه قوچ و میش بوده و از نظر پوشش گیاهی به دلیل استفاده مفرط دامداران از كیفیت مطلوبی برخوردار نیستند ولی در ارتفاعات بالا شامل بادام، بنه، انواع گون می‌باشند. همچنین كوه‌های خواسه‌بال، شش‌سفید، باجی‌گره، داردار، سولك زیستگاه كل و بز می‌باشند و در كوه‌های داردار نیز پلنگ مشاهده گردیده است. این كوه‌ها چشمه‌های بسیاری را در خود جای داده‌اند.

آب و هوا
این منطقه دارای اقلیم نیمه صحرایی، كوهستانی و آب و هوای معتدل و نسبتاً خشك است، بیشترین و كمترین بارش متوسط سالانه معادل ۷۳۱ و ۱۹۸ میلی‌متر می‌باشد.
حداكثر و حداقل درجه حرارت معادل ۴۲ و ۳۰- درجه سانتی‌گراد در ماه‌های تیر و اسفند می‌باشد كه قریب به هشت ماه از سال از اوایل پایز تا اواسط بهار به تناوب ، ناحیه را تحت تاثیر قرار می دهد كه در فصل بهار به علت تشدید پدیده ناپایداری های محلی ، پراكندگی و شدت آنها بیشتر می شود ، به طوریكه میزان بارش برای ارتفاع متوسط منطقه در بهار ۳/۲۲ درصد ، در تابستان ۱/۳ درصد ، پاییز ۱/۲۸درصد ، زمستان ۵/۴۶ درصد، پنج شاخص حرارتی سالانه برای ارتفاع متوسط منطقه شامل حداكثر مطلق، متوسط حداكثر، میانگین روزانه، متوسط حداقل و حداقل مطلق به ترتیب ۸/۳۵، ۸/۱۷، ۱۲، ۳/۶، ۳/۱۹- درجه سانتی گراد برآورد می گردد. همچنین متوسط تعداد روزهای یخبندان سالانه منطقه برای ارتفاع مزبور ۱۰۹ روز در سال است . به عبارت دیگر یخبندان در طول سال از سه ماه متجاوز است. میزان تبخیر سالانه از سطح آزاد آب در محدوده مطالعاتی ۱۸۵۲ در ارتفاع متوسط میلی متر برآورد شده است كه بیشترین آن حدود ۴/۲۵۰۵ میلی متر و كمترین مقدار تبخیر ۴/۱۱۰۴ میلی متر در سال است.

هیدرولوژی
در منطقه حفاظت شده جاجرود دو رودخانه نسبتاً پرآب به نام رودخانه جاجرود و رودخانه دماوند وجود دارد:
۱. رودخانه جاجرود: رودخانه جاجرود به طول تقریبی ۱۴۰ كیلومتر از دامنه‌های جنوبی البرز مركزی سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه دارای چند سرشاخه است كه مهمترین آن شاخه‌ای است كه از دامنه‌های جنوبی خرسنگ سرچشمه می‌گیرد. شاخه مهم دیگر شاخه‌ای است كه از دامنه‌های كلون بستك سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از دربند، شمشك، میگون در ناحیه فشم با شاخه خرسنگ بهم پیوسته و رودخانه جاجرود را بوجود می‌آورد. رودخانه آهار كه از دامنه‌های شمالی توچال سرچشمه می‌گیرد در دهكده اوشان به این رودخانه می‌پیوندد و در پائین‌تر نیز شاخه امامه به آن متصل می‌گردد. شاخه‌های فرعی لوارك، كنده‌رود و افجه نیز مستقیماً به دریاچه سد لتیان وارد می‌شوند. این رودخانه پس از عبور از سد لتیان و طی ۲۳ كیلومتر كه قسمت اعظم آن از منطقه حفاظت شده جاجرود و پارك ملی خجیر می‌گذرد در منتهی الیه پارك ملی خجیر با رودخانه دماوند تلاقی پیدا می‌نماید.

۲. رودخانه دماوند: رودخانه دماوند از دو شاخه اصلی یكی بنام رودخانه تار كه از پایین دست دریاچه‌ تار سرچشمه می‌گیرد و دیگری به نام رودخانه رودبار (چشمه اعلا) تشكیل شده است. این رودخانه پس از عبور از شهرستان دماوند در امتداد جنوب غربی به سوی منطقه حفاظت شده جاجرود سرازیر می‌شود. در منطقه زره‌در كه در حاشیه منطقه حفاظت شده قرار دارد رودخانه سفیدرود به آن می‌پیوندد و پس از عبور از مناطق پلنگ آواز پایین و ماملو در نزدیكی روستای یوردشاه به رودخانه جاجرود ملحق می‌گردد و دوآب دماوند را تشكیل می‌دهد. این رودخانه پس از گذشتن از محل دروازه و تأسیسات پارچین از مسیل شریف آباد عبور نموده و پس از مصارف آبیاری وارد دشت ورامین می‌گردد.

۳. آب دربندك: از ارتفاعات باغكمیش به طرف جنوب امتداد داشته و دره دربندك را طی كرده و در نزدیكی خجیر به رودخانه جاجرود می‌پیوندد. كه این رودخانه به علت سرازیر شدن پساب كارخانه الكل‌سازی دارای مطلوبیت كافی نمی‌باشد. وسعت كل حوضه آبخیز مورد مطالعه حدود ۱۷۶۶ كیلومتر مربع می‌باشد. وجود حدود ۵۲ چشمه در منطقه و رودخانه های پر آب سبب گردیده حیات وحش در این منطقه مشكل كمبود آب نداشته باشند.

زمین شناسی
از نقطه نظر زمین‌شناسی می‌توان عنوان نمود كه محدوده موصوف از نظر چینه‌شناسی، ژئومرفولوژی، حساسیت به فرسایش و نفوذپذیری وضعیت مناسبی را دارا بوده ولی منطقه از نظر تكتونیكی فعال می‌باشد كه البته برای توسعه‌های زیست‌محیطی مشكلی را ایجاد نخواهد نمود.موقعیت‌ منطقه‌ از نظر زون‌های‌ زمین‌شناسی‌ ایران‌ نشان‌ دهنده‌ قرارگیری‌ محدوده‌در زون‌ البرز و زیر زون‌ البرز مركزی‌ است‌. كوههای‌ البرز شمال‌ تهران‌ متشكل‌ از یك‌ سری‌راندگیها وچین‌های‌ شرقی‌ – غربی‌ است‌ كه‌ از محور مركزی‌ البرز كوه‌ بر رویهم‌ و به‌ سمت‌خارج‌ (شمال‌ و جنوب‌) رانده‌ شده‌اند. شدت‌ تغییر شكلها در دو كناره‌ شمالی (گسل‌ خزر)و جنوبی‌ (گسل‌ شمالی‌ تهران‌) به‌ بیشترین‌ مقدار خود می‌رسد و بلندیهای‌ البرز كوه‌ به‌ترتیب‌ بر روی‌ دشت‌ كناری‌ خزر در شمال‌ و دشت‌ تهران‌ در جنوب‌ رانده‌ شده‌ است‌. روندهای‌ ساختاری‌ حاكم‌ بر محدوده‌ شامل‌ سطوح‌ چینه‌بندی‌، سطوح‌ دگرشیبی‌، درزه‌ها،گسلهای‌ راندگی‌ و چین‌هاست‌. این محدوده‌ از نظر زمین‌شناسی‌ ساختمانی‌ فعال‌ می‌باشد وگسلها و چینهای‌ زیادی‌ در منطقه‌ وجود دارد كه‌ روند غالب‌ گسلها و روند محور چینهاعمدتاً شرقی‌ – غربی‌ است‌. این‌ مسئله‌ كوتاه‌ شدگی عمومی‌ منطقه‌ در جهت‌ عمود برروند گسلها و محور چین‌ها را نشان‌ می‌دهد. فعالیت‌ تكتونیكی‌ منطقه‌ بر حساسیت‌سازندها نسبت‌ به‌ فرسایش‌ و نفوذپذیری‌ واحدهای‌ سنگی‌ تاثیرگذارند كه‌ این‌ پدیده‌ها برتوسعه‌ زیست‌ محیطی‌ منطقه‌ اثر گذارند. از نظر چینه‌شناسی‌ سازندهای‌ منطقه‌ از نظر جنس‌ و سن‌ بسیار متنوع‌ می‌باشند. ازقدیمی‌ترین‌ سازندهای‌ متعلق‌ به‌ كامبرین‌ تاجوان‌ترین‌ سازندهای‌ متعلق‌ به‌ كواترنر درمنطقه‌ رخنمون‌ دارند. از نظر جنس‌ سنگهای‌ رسوبی‌ متنوع‌ (آهك‌، ماسه‌ سنگ‌، مارن‌،شیل‌) و سنگهای‌ آذرین‌ (خروجی‌ جریانی‌، خروجی‌ انفجاری‌ و نفوذیری‌) وجود دارد.

از نظر حساسیت‌ سازندها نسبت‌ به‌ فرسایش‌ و رسوبزایی‌ سازندها، سازندهای‌ماقبل‌ كواترنر به‌ پنج‌ رده‌ از رده‌ A (با ضریب‌ حساسیت‌ها و زیرها) تا رده‌ E (با ضریب‌حساسیت‌ ۱۳ و ۱۳ به‌ بالا) (از حساس‌ترین‌ تا مقاوم‌ترین‌) و واحدهای‌ كوارتنر به‌ دو رده‌شامل‌ رده‌ I یا رده‌ نسبتاً حساسا به‌ فرسایش‌ (با ضریب‌ حساسیت‌ حدود ۳) و رده‌ II یا رده‌نسبتاً مقاوم‌ به‌ فرسایش‌ (با ضریب‌ حساسیت‌ حدود ۶) تقسیم‌بندی‌ شدند. بیشترمساحت‌ منطقه‌ از رده‌ C با حساسیت‌ متوسط به‌ فرسایش‌ و ضریب‌ حساسیت‌ ۷ تا ۹ و رده‌E مقاوم‌ به‌ فرسایش‌ با ضریب‌ حساسیت‌ ۱۳ و ۱۳ به‌ بالا تشكیل‌ شده‌ است‌. از نظر نفوذپذیری‌ واحدهای‌ سنگ‌شناسی‌، سازندهای‌ تراوائی‌ سست‌ و سخت‌مهم‌ از نظر منابع‌ آب‌ عمدتاً در قسمت‌ شمال‌ و مركز محدوه‌ متمركز بوده‌، سازندهای‌تبخیری‌ تخریب‌ كننده‌ كیفیت‌ شیمیایی‌ منابع‌ آب‌ و سازندهای‌ حساس‌ به‌ فرسایش‌ و تولیدرسوب‌ و تخریب‌ كننده‌ كیفیت‌ فیزیكی‌ منابع‌ آب‌ در قسمت‌ جنبو شرق‌ محدود متمركزهستند. رده‌های‌ با نفوذپذیری‌ بالا نیز در شمال‌ غرب‌ و مركز منطقه‌ یافت‌ می‌شوند.

پوشش گیاهی
مجموعه منطقه جاجرود به دلیل نزدیكی به ناحیه گرمسیری ورامین از یك سو و متأثر از ارتفاعات البرز مركزی از سوی دیگر و به دلیل داشتن پستی و بلندی‌های فراوان از نظر پوشش گیاهی دارای سیمای متفاوتی می‌باشد. در كل منطقه ۵۱۷ گونه گیاهی شناسایی شده است كه متعلق به ۷۰ تیره گیاهی هستند از این تعداد ۳۳۲ گونه معادل ۶۴% در ردیف گونه‌های گیاهی علفی چندساله، ۱۲۶ گونه معادل ۲۴% جزء گونه‌های یكساله، ۶ گونه از آنها معادل ۱% جزء گیاهان بوته‌ای و ۲۹ گونه معادل ۶% جزء گیاهان درختچه‌ای و ۲۴ گونه معادل ۵% در ردیف گیاهان درختی می‌باشد و این حالت بیانگر شرایط مناسب رویشی است كه در منطقه شاهد آن هستیم زیرا عناصر دائمی آن كه اغلب از نوع خاردار و پشته‌ای نیز می‌باشند از نظر حفظ ذخائر ژنتیكی دارای اهمیت خاص می‌باشند اگرچه كه بیانگر تخریب پوشش از نظر كمبود گونه‌های خوش خوراك و مناسب چرای دام می‌باشند.

الف: پوشش گیاهی منطقه گرمسیری
پوشش گیاهی این منطقه از جنوب به سمت ورامین گسترده است و به علت بارندگی اندك منطقه خشك با سیمای گیاهان كویری با تراكم اندك و پراكندگی نامنظم است. گونه‌های خشبی، خاردار و پاكوتاه كه گاهی به صورت جوامع محدود نیز دیده می‌شوند.
به طور كلی گونه‌هائی كه به طور مشخص قابل رویت هستند عبارتند از گز، تاغ، قیچ، اسكنبیل، آشنان، جغجغه، آترپلكس، كاروان‌كش، پرند، كور، گون، درمنه، خار شتر و اسپند كه در مناطق دشتی و كوه‌های خشك پراكنده‌اند.

ب: پوشش گیاهی كوهپایه‌ها
پوشش گیاهی استپی بیشتر كوهپایه‌ها و دامنه كوه‌ها را پوشانده است مانند ارتفاعات گویداغ كه گونه‌هائی نظیر سیاه گینه، درمنه، ریش‌بز گونه‌های بالشتكی مانند كلاه میرحسن، گون و چوبك همراه با انواع گونه‌های خاردار و گونه‌هائی نظیر آویشن، قدومه، بومادران، كاكوتی، پونه كوهی و غیره دیده می‌شود.

ج: درختان و درختچه‌های منطقه:
بقایای جنگل‌های بنه در ارتفاعات و تپه ماهورهای ارتفاعات باغشاه تا حدود یورد قشقائی و كریم چشمه جنوب یال زیرك چال نیز بطور نامنظم پراكنده‌اند و گونه‌هائی نظیر زالزالك، گوجه وحشی، زرشك، انجیر، شیرخشت و بادامك نیز بطور پراكنده مشاهده می‌شود. بعلاوه در قسمت‌هائی از پارك ملی خجیر و در ارتفاعات و در شیب دامنه‌ها مانند سروكوه، زیرك چال بارجمالی درخت ارس نیز بطور پراكنده به چشم می‌خورد.

حیات وحش
پستانداران
منابع آب كافی، پناهگاه زیاد، و پوشش گیاهی متناسب با نیاز گونه ها، مجموعا” زیستگاه مناسبی در دو پارك ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود فراهم كرده است، به خصوص پارك ملی خجیر از جنبه های زیباشناختی، بوم شناسی، ژنتیكی، آموزشی، گردشگری و اجتماعی- اقتصادی ارزش های بسیار مهم بوده بطوری كه از بهترین زیستگاههای البرز مركزی می باشد. پارك ملی سرخه حصار گرچه به دلیل عوامل تنش زای زیاد دستخوش تغییرات قرار گرفته اما همچنان از اهمیتی خاصی برخوردار است.
نكته مهم اینكه پستانداران‌ به‌ علت‌ وابستگی‌ شدیدی‌ كه‌ به‌ زیستگاه‌ خود دارند اغلب‌ به‌ عنوان‌معرف‌ زیستگاه‌ معرفی‌ می‌گردند، از طرف‌ دیگر همین‌ وابستگی‌ به‌ زیستگاه‌ باعث‌ گردیده‌است‌ تا آنها در مقابل‌ تخریب‌های‌ ایجاد شده‌ در زیستگاه‌ حساسیت‌ بیشتری‌ از خود نشان‌دهند. از طرف‌ دیگر به‌ علت‌ قطع‌ ارتباط این‌ مجموعه‌ با مناطق‌ همجوار خود به‌صورت‌ جزیره‌ای‌‌ شده‌ و ‌پستانداران‌ این‌ منطقه‌ در رابطه با مهاجرت‌ها و جابجائی‌های‌ عادی‌ فصلی‌ خود دچار مشكل نموده است.

تعداد گونه‌های‌ موجود در هر یك‌ از راسته‌ها به‌ شرح‌ زیر است‌:
۳گونه‌ از راسته‌ حشره‌ خواران‌ Erinaceidae (خارپشت‌ اروپائی‌،حشره‌ خور دورنگ‌، حشره‌ خور دندان‌سفید)
۵گونه‌ از راسته‌ خفاش‌ها Chiropter (خفاش‌ بال‌سفید، خفاش سبیل‌دار، خفاش‌گوش‌موشی‌كوچك، خفاش‌ گوش‌پهن، خفاش‌ دم‌ آزاد اروپائی)
۱۶ گونه‌ از راسته‌ جوندگان Rodentia(تشی‌، موش‌صحرائی، موش‌ قهوه‌ای‌، موش سیاه، موش خانگی، موش‌ ورامین، هامستر دم دراز، هامستر خاكستری، جرد ایرانی، جرد لیبی، ول‌ آبزی، ول‌ اجتماعی، ول‌ معمولی‌، ول‌ حفار افغانی، دوپای‌ كوچك‌، دوپای‌ ناشناخته)
۱ گونه‌ از راسته‌ خرگوشها Lagomorpha(خرگوش)‌‌
۹ گونه‌ از راسته‌ گوشتخواران‌ Carnivora (گرگ، شغال، روباه‌ معمولی، سمور، رودك، شنگ، كفتار، گربه‌ وحشی، پلنگ )‌
۴ گونه‌ از راسته‌ زوج‌ سمان‌ Artiodactyla ( گراز، پازن، قوچ‌ وحشی، آهو)

پرندگان
پاركهای‌ ملی خجیر و سرخه‌ حصار و منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ جاجرود به‌ علت‌ دارا بودن‌زیستگاههای‌ مختلف‌ اعم‌ از رودخانه‌، كوهستان‌، استپ‌، دارستان‌، كشتزار، باغات‌ وهمچنین‌ قرار گرفتن‌ در مسیر مهاجرت‌ تعداد زیادی‌ از گونه‌های‌ مهاجر از موقعیت‌ بسیارخوبی‌ جهت‌ زندگی‌ پرندگان‌ برخوردار می‌باشد و به‌ همین‌ دلیل‌ گونه‌های‌ متنوعی‌ ازپرندگان‌ در زیستگاههای‌ مختلف‌ آن‌ مشاهده‌ می‌گردند.
در مجموع‌ ‌ پرندگان پارك های ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود ۱۱۵ گونه بوده‌كه‌ ۲۲.۶ درصدپرندگان‌ ایران‌ را تشكیل‌ می‌دهد:

تعداد ۳۴ گونه‌ بومی‌ (۲۹.۵ درصد، پرندگانی‌ از قبیل‌ كبك‌معمولی‌ (Alectoris chukar)و تیهو (Ammoperdix griseogularis)
تعداد ۳۰ گونه مهاجر زمستان‌گذران‌‌ (۲۶درصد، پرندگانی‌ از قبیل‌ اردك‌ سرسبز (Anas platyrhynchos) خوتكا (Anas crecca)و نوك‌ پهن‌ Anas clipeata)
تعداد ۴۱ گونه‌ مهاجر تابستان‌ گذران‌ (۳۵.۵ درصد، پرندگان‌ راسته‌ Passeriformes از قبیل‌ انواع‌ زردپره‌ (Emberiza) پری‌ شاهرخ‌ Oriolus oriolus و پرندگان‌ دیگری‌ مانند هدهد Upupa epops و سبز قباCoracias garrulus)
تعداد ۷ گونه‌ عبوری‌ (۶درصد، بسیاری‌ از اردك‌ها نظیر فیلوش‌ (Anas acuta) وگیلار(Anus penelope) و پرندگان‌ شكاری‌ مانند عقاب‌ شاهی‌ (Aquila heliaca) از این‌گروه‌ می‌باشد)
تعداد ۳ گونه‌ رها شده‌ از قفس‌ (۲.۵ درصد، این‌ پرندگان‌ كه‌ شامل‌ طوطی‌ طوق‌ صورتی‌ (Psittacala krameri)، بلبل‌ خرما(Pycnonotus leucotis) و مینا (Acridotheres tristis) می‌باشند، بومی‌ منطقه‌ نبوده‌و توسط انسان‌ از مكان‌های‌ دیگر به‌ تهران‌ منتقل‌ گردیده‌ و رها شده‌اند. تعداد این‌ پرندگان‌روبه‌ افزایش‌ می‌باشد.

خزندگان
خزندگان در پاركهای‌ ملی خجیر و سرخه‌ حصار و منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ جاجرود تعداد ۲۷ گونه‌ خزنده‌ درمنطقه‌ مورد مطالعه‌ شناسائی‌ گردیده‌اند كه‌ شامل‌ ۹ گونه‌ از راسته‌ سوسمارها ۱۷ گونه‌ ازراسته‌ مارها و یك‌ گونه‌ لاك‌ پشت‌ می‌باشد. .
گونه‌ شاخص‌ منطقه بزمجه‌بیابانی‌ تعیین گردیده است و البته‌در منطقه‌ گونه‌های‌ با اهمیت‌ دیگری‌ نظیر لاك‌پشت‌ مهمیزدار غربی‌Testudo graeca ibera وجود دارد كه‌ علاوه‌ بر اینكه‌ حمایت‌ شده‌ می‌باشد درطبقه‌بندی‌ IUCNنیز تحت‌ عنوان‌ آسیب‌پذیر Valnerble قرار دارد. سایر گونه‌ های با اهمیت‌ دیگر از قبیل افعی‌ البرزی‌ Vipera ursine ، افعی شاخدار، بزمجه دشتی در منطقه وجود دارند كه در لیست‌IUCN به عنوان گونه های در معرض‌ خطر انقراض‌ Endangered می باشند.

دوزیستان
در پاركهای‌ ملی خجیر و سرخه‌ حصار و منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ جاجرود دو گونه‌ دوزیست‌ بنام‌وزغ‌ سبز Bufo viridis و قورباغه‌ مغمولی‌ Rama ridibunda ‌زندگی‌ می‌كنند.

ماهیان
در این مناطق یك‌ گونه‌ غیربومی ‌ بنام ‌ قزل‌ آلای‌ رنگین‌كمان‌ Onchorynchus mykiss ‌و ۶ گونه‌ بومی وجود دارند كه عبارتند از:‌
ماهی‌ سیاه ‌ Capoeta damascinas
ماهی‌ سیاه ‌ Capoeta aculeta
سس‌ ماهی(حمایت شده) ‌ Barbus sp.
‌سگ‌ ماهی‌ جویباری ‌ Noemachilus sp.
عروس‌ ماهی ‌ Leuciscus cephalus
ماهی‌ كولی ‌ Alburnoides bipuntatus

زمان یا فصل بازدید از منطقه و وضعیت منطقه در فصول مختلف:
زمان بازدید در منطقه می بایست با در نظر گرفتن فصل زآداوری و تولید مثل حیات وحش منطقه یعنی اوایل تیرماه تا اوایل آبان ماه باشد و بازدید ها می بایست در مسیرهای تعیین شده صورت گیرد.

تعارضات مهم منطقه
– ساخت وسازهای غیرمجاز.
– تعارضات و تصرفات پادگانها و صنایع نظامی پارچین و هوافضا.
– تخریب حاصل از اجرای پروژه های ملی و احداث راههای دسترسی متعدد.
– حفرچاه های غیرمجاز در منطقه.
– شكار و صید غیرمجاز، ایجاد آتش سوزی عرصه های طبیعی و بكر.
– عدم ممیزی و كنترل ورود دام توسط منابع طبیعی و ورود دام های عبوری در فصولی از سال موجب بروز معضلات زیست محیطی و حفاظتی بیشماری گردیده است.
– ورود غیرمجاز مصالح و افزایش ساخت و ساز های غیرمجاز.
– احداث شهرك پردیس در مجاورت این منطقه و موضوع واگذاری اراضی حریم شهر پردیس به شركت عمران شهر پردیس از سال ۷۶ از طریق منابع طبیعی بدون هماهنگی و اخذ نظریه زیست محیطی و در نتیجه توسعه تصرفات و احداث واحدهای صنعتی غیرمجازدر اراضی شرقی و شمالی در پلاكهای سعید آباد و سنگ لشگری و اشترگردن و باغ كمیش و پوراز و كمرد و خسرو آباد كه علاوه بر تخریب و تصرف زیستگاه با تخلیه پسآب هاو پسماندهای صنعتی موجبات آلودگی آب رودخانه حفاظت شده و آب شرب كلان شهر تهران نیز گردیده است.
– روستای ده تركمن واقع در منطقه حفاظت شده جاجرود وحریم منطقه ۱۳ تهران بدلیل مجاورت با كلان شهرتهران و ارزش افزوده اراضی مورد هجوم متصرفین وساخت وسازهای غیر مجاز قرارگرفته و مشكلات حفاظتی و زیست محیطی بیشماری را در برداشته است.
– توسعه ناموزون ، بی رویه و بدون مجوز نواحی و مناطق صنعتی در حاشیه جنوبی منطقه واحداث روز افزون كارگاههای آلاینده و مزاحم ریخته گری و آبكاری باعث آلودگی و بر هم خوردن وضعیت اكولوژیك منطقه گردیده است.
– استقرار پادگانهای نظامی و آموزشی و انجام مانور و پیاده روی در منطقه در حاشیه جنوبی از معضلات دیگراین منطقه محسوب می گردد.
– واگذاری اراضی منطقه از طریق منابع طبیعی و آبخیزداری به بهانه های متعدد بدون در نظر گرفتن مقررات حاكم بر مناطق چهارگانه و بدون هماهنگی با محیط زیست.
– فعالیت های معدنی غیر مجاز و تخریب بیش از اندازه زیستگاهها.
– برداشت سنگ و خاك از رودخانه و مناطق.
– تخلیه زباله در مناطق.

تجهیزات و امكانات
تعداد پاسگاههای محیط بانی دایر ۳ پاسگاه.