كلیسای حضرت مریم مربوط به دوره پهلوی است و در تهران، خیابان میرزا كوچك خان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۲۳۷ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. كلیسا مریم مقدس در تهران؛ خیابان جمهوری اسلامی؛ خیابان میزا كوچك خان جنگی واقع است كه در سال ۱۳۲۴ ش (۱۹۴۵م) با هزینه شخصی فردی خیر بنام رومان عیسی یان بنا گردیده و معمار آن نیكلای ماركف بوده است. این كلیسا اولین كلیسای جامع ارامنه تهران بین سالهای ۱۳۲۴ ش (۱۹۴۵ م) تا ۱۳۴۹ ش (۱۹۷۰ م) بوده و بناهای مربوط به دفاتر اداری خلیفه گری ارامنه تهران و محل سكونت اسقف اعظم نیز در محدوده آن قرار داشته است. بعدها به علت انتقال این دو واحد به محوطه كلیسای سرگیس مقدس ساختمانهای مزبور كاربرد فرهنگی یافته اند. ساختمان این كلیسا بر روی صفه ای بنا شده است و جهت ورود به كلیسا میبایستی از پله های پهن واقع در مقابل ورودیهای كلیسا استفاده نمود.
پلان كلیسا چه از خارج و چه از داخل صلیبی شكل بوده با محرابی در سمت مشرق آن میباشد. محراب كلیسا دارای سه پنجره بوده و در دو سمت محراب اطاقهای كوچكی به صورت قرینه قراردارد كه درب آنها به درون نمازخانه اصلی باز میشود. بنا دارای گنبد كوچكی بر بالای مركز نمازخانه همراه با نورگیرهای متعدد است. در سمت غرب بنا گنبد دومی قرار دارد كه ناقوسخانه كلیسا است. كلیسا دارای سه در ورودی است كه در اصلی در منتی الیه سمت غربی آن و مقابل محراب است كه دارای یك سر در بزرگ با دو ستون میباشد كه پس از عبور از این سردر و ورود به داخل بنا در دو طرف اطاقكهای كوچكی به صورت قرینه قرار دارد كه این قسمت از بنا را بصورت راهرویی در آورده است. در بالای آن بالكنی است كه در زیر ناقوسخانه قرار دارد و جهت استقرار گروه كر كلیسا بنا شده است.
بر دیوارهای سه سمت كلیسا نورگیرهای بزرگ تعبیه شده است در حالیكه نورگیرهای دیوار غربی كوچك تر بوده و در بالای سردر اصلی قرار دارد. بر روی دیوارهای شرقی،شمالی و جنوبی كلیسا فرورفتگی سراسری از بالای دیوار تا سطح صفه بشكل سه گوش قرار داده شده است كه در قسمت بالایی این سه گوشها حجاری بشكل نیم دایره قراردارد و آن اقتباسی است از معماری قرون وسطی ارمنستان كه باعث ایجاد سایه روشنی برروی دیوارهای خارجی و زیبائی بنا میگردد. در سطح خارجی بنا و در قسمت بالای پنچره ها و حاشیه انتهایی قسمت فوقانی دیوارها حجاریهای زیبایی صورت گرفته است. همچنین در قسمت بالایی دیوارها و در چهار سمت كلیسا حجاری صلیب قرار داده شده و در بالای سردر اصلی سنگ نوشته ای در ارتباط با بنای كلیسا و نام سازنده آن نصب شده است. برروی دیوارهای خارجی بنا ستون نماهایی كه تشكیل قابهای بلندی را داده اند قرار داده شده است. در محوطه كلیسا مقبره های دو شخصیت نامی هوانس ماسحیان و یپرم خان قرار دارد.
