میلاجرد شهری است در بخش میلاجرد شهرستان كمیجان استان مركزی ایران.یكی از قدیمی ترین شهرهای دوران اسطوره ای ایران شهر میلاجرد است. طبق مطالعات انجام شده تاریخچه میلاجرد به ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح یعنی حكومت مادها در محدوده هگمتانه بر می گردد.دكتر پرویز ازكایی در كتاب «درگزین تا كاشان» چنین می نگارد : میلاجرد یكی از قدیمی ترین شهرهای مركزی ایران است كه یكی از سرداران ایرانی به نام میلاد گرد آنرا بنا نهاد . در كتاب تاریخ قم بنای این شهر را به میلاد گرگین نسبت داده شده است و آنگونه كه بر می آید شهری بوده است بین اصفهان و همدان و ساوه كه با این شهرها برابری می نموده . صاحب فرهنگ معین می گوید: این شهر در هجوم حمله مغول در نواحی مركزی ایران از بین رفته و بار دیگر با همت اهالی بازسازی شده، و بعد مجدداً در حمله افغان مورد تاخت و تاز آنها قرار گرفت و خراب شد و بعد ها به صورت كنونی درآمد. خرابه های آبادی قدیم و برج و بارو و علائم خندق اطراف آن هنوز باقیست. این خرابیها كه بصورت تپه بلندی در سمت غربی میلاجرد هویداست به قلعه تپه معروف است.به نقل از كتاب فوق چنین نوشته شده است: وقتی كه شد شهر و نگینی گشت رخشان«میلاد گردش» نام شد در عهد اشكاندر عهد ساسانیش « میلاد گرد» خواندند وقتی عرب آمد «گ» را بر جیم راندند این شهر «میلاجرد» زیبا موطن من خوش یادگاریست از نیاكان تهمتن . آب و هوای میلاجرددر مجموع آب هوای این شهر و مناطق اطراف به تبعیت آب و هوای اكثر مناطق استان معتدل مایل به سرد و نیمه خشك می باشد و دارای ۲۸۰ میلی متر بارندگی در سال است.از نظر زمین شناسی بیشتر دشت میلاجرد در دوره گواترنر بوجود آمده و از نظر ژئومورفولوژی شهر در یك دشت صاف و هموار واقع شده و به دشت میلاجرد معروف است و فقط طرف شرق میلاجرد در منطقه كوهستانی واقع می باشدكه ارتفاع بلندترین قله آن زرد كوه و به اصطلاح محلی ( ساری داغ )۱۹۴۹متر از سطح دریا می باشد ولی در كل ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۶۷۵متر است. زبان مردم میلاجرد تركی می باشد ولی قبل از حكومت اقوام ترك زبان سلجو قیان ،غزنویان،خوارزم شاهیان وحمله مغولها وگسیل شدن تركهای ماوراءالنهر و آسیای میانه به ایران به زبان تاتی كه فارسی اصیل می باشد تكلم می كردند،كه هنوز تعدادی از روستا های این منطقه مانند وفس، چهره قان وگورچان به دلیل واقع شدن در منطقه كوهستانی و دور از دسترس این گویش را حفظ كردند و به این زبان صحبت می كنند.منطقه زیارتی و سیاحتی شهر دارالمومنین میلاجرد در جوار مرقد مطهر و منور امام زاده یحیی (ع) قرار دارد كه محل آرزومندان و عاشقان اهل بیت (ع) می باشد. از دیگر آثار این شهر در قسمت شرقی شهر و در بین كوه «ساری داغ »می باشد كه در اطراف چشمه ای به نام ایدلی قرار دارد و به طوری كه شایع است مسكن گبرها ( آتش پرستان) بوده است.كشاورزی ودامداری شهر میلاجرد با موقیت جغرافیای مناسب و دشت های حاصل خیز و تولیدات فراوان كشاورزی خصوصا گندم ودامداری كه شغل اكثریت اهالی را تشكیل داده گوی سبقت را در منطقه ربوده و لقب كانادای استان مركزی را به خود داده است.
موقعیت جغرافیایی
میلاجرد در شمال غربی استان مركزی واز غرب به استان همدان متصل و در صد كیلومتری اراك و هفتاد كیلومتری همدان درطول جغرافیایی ۴۹ درجه ۱۲ دقیقه ۰ ثانیه نیمكره شرقی و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه ۳۷ دقیقه ۰ ثانیه نیمكره شمالی با مساحتی به وسعت ۶۰ كیلومتر مربع و بخش میلاجرد با ۵۷۵ كیلو متر مربع می‌باشد.
تاریخچه
طبق مطالعات انجام شده بر روی تپه‌های باستانی قلعه تپه تاریخچه میلاجرد به ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح یعنی دوره حكومت مادها در محدوده هگمتانه بر می‌گردد.
قلعه تپه میلاجرد در مجاورت شهر میلاجرد و در ۱۱۰ كیلومتری شمال غربی اراك بر روی تلی بزرگ قرار گرفته كه از سوی اهالی به «قلعه تپه میله گرد» كه نام محلی شهر میلاجرد است، معروف است.
حسن بن محمد قمی در كتاب تاریخ قم بانی این شهر را میلاد گرگین می‌داند كه به امر شاه كیخسرو آن را بنا نهاده‌است . این آبادی یك بار در حمله مغول و بار دیگر در فتنه افغان ویران شده‌است . خرابه‌های آبادی قدیم و آثار برج و بارو و علایم خندق اطراف كاملاً نمایان است . ضمن حفریات اشیاء قدیمی در آن مشاهده می‌شود.
آب و هوا
میلاجرد آب و هوای معتدل مایل به سرد و نیمه خشك دارد . بر اساس نتایج به دست آمده از ایستگاه كلیماتولوژی میلاجرد میزان بارندگی ۲۸۰ میلی‌متر در سال می‌باشد.
ناهمواری
از نظر زمین شناسی بیشتر دشت میلاجرد در دوره گواترنر بوجود آمده و از نظر زمین‌ریخت‌شناسی، شهر در یك دشت صاف و هموار واقع شده و فقط طرف شرق آن در منطقه كوهستانی واقع می‌باشد كه ارتفاع بلند ترین قله آن «زردكوه» در زبان محلی «ساری‌داغ» ۱۹۴۹ متر از سطح دریا می‌باشد.
