بناب مرند (بناب جدید)[۳] یكی از شهرهای استان آذربایجان شرقی است كه در بخش مركزی شهرستان مرند واقع شده‌است. این شهر در ۱۰ كیلومتری شرق مرند و ۷۲ كیلومتری شمال غرب تبریز قرار گرفته‌است.
بناب مرند در تاریخ ۱۷ تیر ۱۳۸۳ خورشیدی از روستا به شهر ارتقا یافته و هم‌اكنون از لحاظ رتبه‌بندی شهرداریها، دارای درجهٔ یك است.[۱] این شهر از سمت شمال به زنوز، از سمت جنوب به صوفیان، از سمت شرق به ورزقان و از سمت غرب به مرند محدود شده‌است.
بناب مرند دارای پیشینه‌ای تاریخی است. منطقهٔ تاریخی «آلادر» گورستان‌های متعدد تاریخی را در خود جای داده‌است. در سال‌های اخیر گروهی از افراد این گورستان‌ها را به طور غیرمجاز حفاری كرده و آثار تاریخی آنرا به سرقت برده‌اند.
آب و هوای بناب مرند معتدل رو به سرد بوده و به دلیل اعتدال هوا، باغ‌های بسیاری در این شهر پدید آمده‌است. در فصل بهار و به ویژه در ماه‌های اردیبهشت و خرداد، شمار بسیاری از گردشگران از این شهر بازدید می‌كنند.
محتویات
۱ وجه تسمیه
۲ مردم
۲.۱ جمعیت
۳ تاریخ و مناطق تاریخی
۳.۱ تاریخ معاصر
۳.۲ تاریخچه آب شرب بناب
۳.۳ گورستان تاریخی بناب مرند
۳.۴ مسجد جامع بناب جدید
۳.۵ ساختمان مسجد
۳.۶ آتش سوزی در مسجد
۳.۷ علم‌های مسجد
۴ مشاغل
۴.۱ صنعت در بناب مرند
۴.۲ امكانات شهر
۵ جشنواره زعفران بناب مرند
۶ جای‌های دیدنی
۶.۱ دره آلادر
۶.۲ سد بناب جدید
۶.۳ آقچا قاپی
۶.۴ كوه‌های بناب جدید
۷ آموزش
۷.۱ آموزش عمومی
۷.۲ آموزش عالی
۷.۲.۱ كتابخانه عمومی بناب مرند
۷.۳ مشاهیر بناب جدید
۸ سیاست
۸.۱ شهرداری
۹ گالری تصاویر بناب جدید
۱۰ منابع
۱۰.۱ پیوند به بیرون
وجه تسمیه
بناب مرند یكی از مناطق باستانی در خطه شهرستان مرند می باشد. در خصوص نام ین شهر مطرح است كه در گذشته این شهر در منطقه دارای خانه و ساكنین زیادی بوده است به طوری كه بقایای این خانه ها در منطقه قره اولدورن (در زبان محلی تركی) هنوز باقی است و لذا بدین جهت در زبان محلی در ابتدا مین ائو (به فارسی= هزار خانه) كه نشان دهنده خانوار زیاد این شهر می باشد نام گرفته بود كه به مرور بین ائو نیز كه به همان معنی است نامیده شده است و سپس در طول تاریخ در پی خلاصه سازی و روان سازی این اسم به تدریج به بیناب و بناب تغیر نام یافته است.
دیگر نظریه ای كه در باره نام این شهر مطرح است به دوران حكومت [ضحاك] بازمیگردد و با توجه به این نظریه در گذشته دور در منطقه آلادر و آقچا قاپی سربازان ضحاك به لحاظ موقعیت استراتژیك منطقه مستقر بودند و چون یكی از القاب ضحاك بیوراسب یعنی دارنده هزار اسب می باشد و در زبان تركی ببن آت نیز به همین معنی می باشد لذا در طول گذر تاریخ این نام به بیناب تغییر یافته است. همچنین با توجه به وفور اسب در این منطقه چنین نامی دور از انتظار نخواهد بود.
اما از سوی دیگر نظراتی در خصوص نام بناب مطرح است و آن را بُناب تلفظ می نمایند كه برگرفته از ریشه فارسی( بُن + آب ) به معنی ریشه آب می باشد مطرح است و اینگونه برداشت می شود چون آب در این منطقه وفور دارد لذا نام بُناب از این روست اما در رد این نظریه محققین تاریخ با استدلال به اینكه اولاً در این منطقه مردمان ترك زبان ساكن هستند و نامگذاری این مكان با نامی فارسی دور از انتظار است و در هیچ كجا رواجی ندارد. همچنین فرض پر آب بودن منطقه از این جهت رد می گردد كه بناب در گذشته دور منطقه كم آبی بوده است و بقایای زمین های كشاورزی كه بدلیل نبود آب در بناب در مسافت های دور از این شهر و در دامنه كوه ها به دلیل وجود آب باران و … وجود دارد حاكی از این امر است و در طی دوره های جدید است كه با احداث متور های آبی و استخراج آب های زیر زمینی این منطقه در میان همسایگان خود به پرآبی مشهور گردیده است.
نام این شهر قبل از تبدیل شدن به شهر، بناب بود كه پس از شهر شدن آن در سال ۱۳۸۳ به بناب جدید تغییر یافت اما پس از ۸ سال از آن تاریخ در ۲۵ تیر ماه سال ۱۳۹۱ وزیران عضو كمیسیون سیاسی و دفاعی بنا به پیشنهاد وزارت كشور و به استناد ماده(۱۳) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات كشوری -مصوب ۱۳۶۲- با تغییر نام شهر “بناب جدید” از توابع بخش مركزی شهرستان مرند در استان آذربایجان شرقی به “بناب مرند” موافقت كرد و رسماً نام این شهر به بناب مرند تغییر یافت.[۴]
مردم
جمعیت
جمعیت بناب مرند در سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی بالغ بر ۴٬۴۳۰ نفر بوده كه از این تعداد، ۲٬۰۹۵ نفر مرد و ۲٬۳۳۵ نفر زن بوده‌اند. همچنین شمار خانوارهای این شهر در این سال بالغ بر ۱٬۲۳۶ خانوار بوده‌است.[۲] مردمان بناب مرند با ظاهری ساده و پوششی معمولی می‌باشند و اغلب در كار كشاورزی و دامداری می‌باشند. ساكنین این شهر كلاً مسلمان شیعه می‌باشند و به زبان تركی آذربایجانی تكلم می‌نمایند.
تاریخ و مناطق تاریخی
تاریخ معاصر
شهر بناب مرند در سال ۸۳ از روستا به شهر تبدیل شدو قبل از آن روستا بود و نامش روستای بناب بود و در میان عموم مردم شهرستان مرند به بناب مرند مشهور بود. بهنگام شهر شدن این روستا به دلیل شباهت نام این روستا با نام شهر بناب كه مركز شهرستان بناب در نزدیكی مراغه است به ناچار نام این روستا از بناب به بناب مرند تغییر یافت. روستای بناب مرند مركز دهستان بناب بود كه از روستاهای همجوار بناب تشكیل می‌شد. این روستا در سال‌های قبل از انقلاب ایران ظاهری كاملاً ساده و روستایی داشت به طوری كه از چندین كوچهٔ اصلی و یك میدان مركزی تشكیل شده بود در این میدان یك بركه بود كه عموم مردم روستا از آن استفاده می‌كردند و به دلیل وجود درختان نارون بزرگ در این میدان، از آن در زبان محلی تركی به «قره آغاج دیبی» یاد می‌شد و در سالیان اخیر نام این میدان ابتدا «میدان ولیعصر» و سپس به «میدان امام حسین» تغییر یافته ولی باز نام «قره آغاج» در میان بومیان این شهر رایج است. در آن زمان روستای بناب دارای ۵ محلهٔ اصلی به نام‌های «چیل خوروز» در سمت غرب میدان، «یوخاری چوچه» در سمت شرقی میدان، «قاسملو» در جنوب میدان، «ملك لو» در شمال شرق میدان و «آشاغی كوچه» در شمال غرب میدان قرار دشتند. امروزه دیگر اثری از بركه و درختان نارون در میدان مركزی بناب باقی نمانده‌است. بعد از این كه بناب به شهر تبدیل شد و شهرداری در آن استقرار یافت، در میدان مركزی آن یا همان «قره آغاج دیبی» در زمان شهردار نخست (مهندس مومنی)، كوزه‌ای عظیم در وسط میدان ساخته شد و از آن به عنوان مركز شهر و نماد آن استفاده شد ولی به علت بزرگی كوزه و جا گیر بودن آن چندان با استقبال مردم روبه رو نشد تا اینكه در زمان شهردار دوم یعنی مرحوم مهندس طهمزی این كوزه از وسط میدان برداشته شد و به سد بناب برده شد و بعد از آسفالت كاری میدان، حوض آبی در وسط میدان ایجاد شد كه بیانگر همان بركهٔ اولیه بود و در وسط حوض مجسمه‌ای از گل‌های زعفران قرار داده شد كه نمادی باشد بر زعفران خیز بودن این شهر كه در حال حاضر نیز این حوض و زعفران نماد میدان مركزی بناب یا به عبارتی میدان امام حسین می‌باشد. در زمان شهردار نخست طرح هادی در بیشتر محله‌های بناب اجرا شد و در زمان شهردار دوم این محله‌ها آسفالت شدند ولی با این وجود بیشتر محله‌ها و خیابان‌های این شهر هنوز خاكی هستند و بافت روستایی خود را حفظ كرده‌اند.
میدان امام حسین«قره آغاج دیبی»
تاریخچه آب شرب بناب
در گذشته لوله كشی آب در بناب وجود نداشت و مردم بناب برای تامین آب مورد نیاز برای خود و دام‌های خود اقدام به ایجاد محل‌هایی برای ذخیره و استفاده آب كرده بودند این محل‌ها یكی انبار آب بود كه در هر محله یكی دوتا وجود داشت و مردم ابتدا آب رودخانه‌ها را به درون این انبارها هدایت می‌كردند و بعد از ته‌نشین شدن گل و لای آن از آن برای آشامیدن استفاده می‌كردند كه از این انبارها می‌توان به ته زه انبار،عاشیق حسن انباری، ملك لو انباری، حاج علی‌اكبر انباری، قاسملو انباری اشاره كرد. مكان‌های دیگری كه برای نگه داری آب استفاده می‌شد سوقّاغا نام داشت كه آب آنها نیز همانند انبارها از آب رودخانهٔ یوخاری آرخ كه از آجی قاپی می‌آید تامین می‌شد ولی ز آب سوقّاغا برای دام‌ها استفاده می‌شد. چندین سال بعد مردم اقدام به ایجاد منبع آب در قسمت جنوبی بناب نمودند و سپس آب چشمه زیلبیخ را كه در كوه‌های جنوبی بناب بود با استفاده از لوله كشی به این منبع آب هدایت كردند و سپس آب را از منبع آب به داخل شهر لوله كشی كردند. ولی این لوله كشی آب فقط برای محله‌ها انجام گرفت و به داخل خانه‌ها لوله كشی انجام نشد. و مردم محله‌ها برای تامین آب خود در كنار این شیر آبی كه در محله‌ها وجود داشت به نوبت می‌ایستادند و از آن استفاده می‌كردند. ولی بعدها با كاهش آب چشمه زیلبیخ، اینبار آب چشمه «هف چشمه» به داخل منبع آب هدایت شد و چند سال پس از آن لوله كشی آب به داخل خانه‌ها نیز انجام شد و تا به امروز آب بناب از این چشمه تامین می‌شود. ولی در سال‌های اخیر به خصوص بعد از اینكه بناب به شهر تبدیل شد و سازمان آب و فاضلاب در این شهر استقرار یافت به علت اینكه دیگر آب چشمه «هف چشمه» كفاف مصرف ساكنین را نمی‌دهد سازمان آب و فاضلاب بر آن شد تا برای تامین آب شرب اهالی اقدام به احداث موتورهای آب نمایدتا در مواقع كاهش آب چشمه از آنها استفاده نماید.
