آسبادها در منطقه گردشگری «حوضدار» در نزدیكی شهر سوخته قرار گرفته، به طوری كه گردشگر با یك ساعت كویر نوردی میتواند نمادی از زندگی نظامند در ۲۸۰۰ سال قبل را تاریخی مشاهده كند.
آسبادهای منطقه سیستان نمادی از زندگی نظامند در ۲۸۰۰ سال قبل
در منطقه «حوضدار» در فاصله هفت كیلومتری جنوب شهر سوخته بقایای شهر قدیمی كه از دوران ساسانیان شكل گرفته و تا زمان صفویه به زندگی ادامه وجود آسبادها در كنار قلعهها، بقایای معماری مسكونی، وجود نظاممند انتقال آب و كشاورزی و بوده و نشان از تمدن غنی در این محل بوده كه حد فاصل بین سیستان و دیگر نقاط استان و استانهای همجوار بوده كه در این میان میراث فرهنگی استان اقدام به ثبت این آسبادها در فهرست آثار ملی كرده است.
روزگار بهرهگیری از نیروی باد مشخص نیست لیكن به گواه تاریخ و برخی از محققان داخلی و خارجی ایرانیان (سیستانیان) نخستین انسانهایی بودند كه باد را مهار كردند و از آن به عنوان محرك سنگ و چرخ چاه بهرهگرفتند.
بی گمان خاستگاه نخستین آسبادها منطقه سیستان انبار غله ایران است، این آسبادها در گذشته و در چندین هزار سال پیش ساخته شده است.
با این وجود بسیاری بر این باور هستند كه كشور هلند با وجود آسبادهای بسیار زادگاه آسبادها است، این در حالیست كه گذشته این آسبادها به ۳۵ سال پیش بر میگردد در حالی كه آسبادهای ایران به ۲ هزار و ۸۰۰ سال پیش بر میگردد.
سرزمین سیستان بادهای معروف ۱۲۰ روزه را دارد كه به طور قطع همین امر منطقه را به فكر بهرهگیری از این نیرو انداخته و موجب اختراع آسیای بادی در دور دست تاریخ در این بخش از سرزمین ایران شده است.
با فرض اینكه مبدا وزش بادها از پیامبر (ص) است نخست در سرحد ایران و افغانستان ظاهر میشود و سریعترین جریان آن در سیستان است.
در حدود ۱۰۰ سال پیش اختراع آسبادها در سیستان برای عالم شناخته شده بود كه از راه افغانستان، چین و هند و اسپانیا و فرانسه و پرتقال رفته و تنها در ساخت آن تغییراتی شامل شده است.
در زمینه سیستان و آسبادها میگویند: سیستان سرزمین شن و باد است و باد آسیابها را در میآورد همچنین استخری در جای مینویسد: در آنجا بادهای شدید میوزد و زمینی حاصل خیز و آب فراوان كه از كوههای هندوكش افغانستان واسطه آرد كردن گندم و در جای ذرت شكل گرفته است.
دو مورد از این آسبادها را مورد مرمت و بازسازی قرار داده و در طرح احیا، یكی از آسبادها به عنوان موزه باد یاد شده است كه درراستای برنامه كاری معاونت میراث فرهنگی راهاندازی شده است.
از دیگر اقداماتی كه در دست بررسی و اقدام است تهیه پروپزال برای ایجاد پایگاه آسبادها در سیستان است كه تخصص و پژوهش در این مورد بپردازد.
یكی دیگر از خصوصیات آسبادهای سیستان دو طبقه بودن برخی از آنها است كه میتوان در منطقه میان كنگی سیستان آنها را مشاهده كرد.
وجود سنگ آسیاب از محوطههایی مانند شهر سوخته، زاهدان كهنه، آتشكده كركوكشف شده و گواه این امر است.
نوع آسبادهای سیستان به شكل عمودی و افقی است.
آس بادها به لحاظ كالبدی كامل مرمت شده و معماری خاصی را در منطقه تاریخی نمایان كرده و این نشان هوش و تفكر مردم به منظور استفاده بهینه از انرژی باد است.
آنها از نظر اندازه در مقیاسهای كوچك و بزرگ بودهاند كه این تفاوت در اندازهها با توجه به سطح درآمد مردم آن زمان بوده است.
جهت قرار گیری این آسبادها در گذشته طوری بوده كه در راستای بادهای ۱۲۰ روزه قرار داشته كه معمار توانسته به بهترین نحو باد خشن را برای چرخاندن سنگ بزرگ آسباد توسط پرهها كنترل كند.
آسبادها به لحاظ مساحت با هم متفاوتند و در فاصلههای كوتاه از هم بنا شدهاند كه این نشان از یك اقتصاد پویا در منطقه حوضدار در گذشتهای نه چندان دور خبر میدهد.
وجود این آسبادیها به تعداد فراوان علاوه بر اینكه نشان از اقتصادی پویا و فعال در این منطقه دارد، اثبات میكند كه این منطقه واقعا روزی انبار غله ایران بوده است.
آسبادها در منطقه تاریخی و گردشگری «حوضدار» در ۵۵ كیلومتری جاده زابل به زاهدان و در نزدیكی شهر سوخته قرار گرفته، به طوری كه گردشگر با یك ساعت كویر نوردی میتواند تلفیقی از معماری و باستان شناسی را در دورههای مختلف تاریخی مشاهده كند.
