دشت هویج یا گُرچال نام دشتی زیبا و ییلاقی در بالای روستای افجه از توابع بخش لواسانات شهرستان شمیرانات است كه در ارتفاع ۲۴۰۰ متری از سطح دریا واقع شده است.
وجه تسمیه این دشت در این است كه در گذشته بخش وسیعی از زمین‌های آن به كاشت هویج اختصاص داشته است اما امروزه اثری از هویج در آن یافت نمی‌شود. هم‌اكنون كشاورزان منطقه افجه به كشت محصولات كشاورزی مختلف از جمله گیلاس می‌پردازند.
در ضلع شمالی دشت هویج، گردنه افجه بشم قرار دارد كه راهی مالرو در آن موجود است. این راه افجه و دشت هویج را به دشت لواسانات و دیگر ارتفاعات البرز مركزی مرتبط می‌سازد. گفته می‌شود كه ناصرالدین شاه و دیگر شاهان قاجار از این گردنه برای رفت و آمد با كالسكه به دشت لار و سایر ییلاق‌های آن نواحی استفاده می‌كرده‌اند. این راه مالرو در برخی نقاط حالت سنگفرش دارد و به آن راه شاه عباسی نیز می‌گویند.
در مجاورت دشت هویج چند قله با ارتفاع بیش از ۳۰۰۰ متر واقع شده‌اند كه عبارتند از قله ریزان، قله پرسون، قله آتشكوه و قله مهرچال و به همین دلیل این منطقه مورد توجه كوهنوردان نیز می‌باشد.
پیاده‌روی در ارتفاعات و دره افجه
دیدن جاذبه‌های زیبا و مناظر بكر دره‌شمالی افجه نیز خالی از لطف نیست. این دره در فصول مختلف سال مورد توجه هزاران گردشگر قرار دارد و از این رو مورد توجه كوهنوردانی است كه از مسیرهای آن برای صعود به قله‌های آتشكده، ساكا، یخچال و مهرچال استفاده می‌كنند. همچنین نقل شده است كه یكی از راه‌های قدیمی افجه كه به مسیر عبور پادشاهان صفوی اختصاص یافته بود از همین مسیر گذاشته و تا دشت لار ادامه می‌یابد.
آنها از این جاده برای شكار و تفرج استفاده می‌كردند؛ امروز می‌توان آثار كاروانسراهای صفوی را كه در آن سوی دیواره صخره‌ای كوه و در انتهای دره واقع شده است مشاهده كرد. در امتداد این مسیر آبشار پسچویك در فاصله ۵/۱ كیلومتری شمال شرقی روستا و در منطقه یال كوه كه مشرف به دشت هویج است، قرار دارد.
این آبشار حدود ۱۵ متر ارتفاع داشته و اطراف آن پوشیده از درخت‌های افرا است. آبشار زیبای موآب كه در سینه‌كش قله ساكا و قبل از دشت هویج واقع شده است نیز در حدود ۱۸۰ متر ارتفاع دارد و بجز اواخر تابستان كه تا حدی آرام و كم‌آب به نظر می‌رسد در سایر فصول پرآب و خروشان است.
از حمام صفویه تا سقاخانه چراغان
در شمال غرب دشت هویج و در مسیر صعود به قله آتشكده دشت «سبواستان» با درختان گردو و گیلاس خودنمایی می‌كند و آبشار چرند به ارتفاع ۴۵ متر از دامنه كوه به دره پایین دست آن سرازیر می‌شود. كمی آن‌طرف‌تر حمام تاریخی روستا كه در مركز بافت قدیمی واقع شده نظرها را به خود جلب می‌كند.
این حمام دارای ۲ بخش مجزای زنانه و مردانه بوده و بنای آن دارای طاق، گنبدهای عرقچین و قوس‌های جناغی است.اهالی قدمت حمام را به دوره صفوی یا اوایل حكومت قاجار نسبت می‌دهند اما همچنان فعال است و مردم روستا از آن استفاده می‌كنند. با پشت سر گذاشتن آبشار و دیدن معماری خاص حمام افجه به محله‌های قدیمی و بافت‌های اصیل این روستا می‌رسیم كه در فاصله‌های نزدیك به هم قرار گرفته‌اند.
اگر به محله چراغان سری بزنید می‌توانید ضمن تماشای بافت دیدنی آن سقاخانه حضرت ابوالفضل¨ع را از نزدیك ببینید. این سقاخانه و درخت چنار كهنسالی كه قدمت آن را به ۴۰۰ سال قبل نسبت داده‌اند از شهرت زیادی برخوردار هستند. معماری قلعه ساكا و فراموشی قصر قجری قلعه مرتفع و بلند سربند یا ساكا كه از ارتفاعات منطقه بر روستاهای امامه، راحت‌آباد، ناصرآباد، افجه و بخش عظیمی از لواسان اشراف دارد، از بناهای بسیار قدیمی این ناحیه است.
براساس آثار باقی مانده، مصالح به كار رفته در این بنا را سنگ لاشه، ملات گچ، ساروج، آجر، خشت و گل تشكیل داده است. سفال‌های یافت شده در پیرامون قلعه از انواع نخودی، نقش استامپی، نقش زیر لعاب و سفال‌های لعابدار سبز رنگ، لاجوردی و آبی است كه قدمت قلعه را حداقل به قرون دوم و سوم دوره اسلامی می‌رساند.
این قلعه تا دوره صفوی فعال بوده و توسط اقوام بومی مورد استفاده قرار می‌گرفت و اكنون نیز در ردیف آثار ملی قرار دارد. به موازات این قلعه می‌توان بقایای قصر قجری را در ناحیه شمالی روستا و مشرف به باغ‌های پوشیده آن مشاهدات كرد.
این قصر به ناصرالدین شاه تعلق داشته و توسط اعتمادالدوله ساخته شده است. بجز پی، دیواری به ارتفاع ۵/۱ متر و طول یك متر و انبوهی از آجرهای قرمز رنگ اثری از این قصر برجا نمانده است، با این حال می‌توان به همین مقدار هم بسنده كرد و بقایای آن را از مرگ تدریجی مصون نگه داشت.
