مسجد جامع تسوج مربوط به سدهٔ ۱۰ ه. ق. است و در داخل تسوج واقع شده و این اثر در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۴۷ با شمارهٔ ثبت ۷۸۱ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد جامع تسوج : در جنوب بازار و اول محله‌ی باباهدایت یك باب مسجد تاریخی با عظمت تمام خودنمایی می‌كند این مسجد دو درب ورودی دارد یكی از مغرب كه كوچك است و معلوم می شود بعداً برای رفت و آمد نسوان، بقعه شده است. درب اصلی در وسط بازار تسوج قرار دارد كه به یك خانه باغچه كوچك وارد می شود. در قسمت شمال حیاط دكاكین بازار و قسمت غربی را وضوخانه و قسمت شرقی را بازار دكاكین موقوقه مسجد تشكیل می دهند. قسمت غربی نمای شمالی مسجد است كه درب ورودی از وسط ساختمان همین جاست در دو طرف این درب دو مناره بدون كلاهك نمایان است، معلوم است بخشی از مناره‌ها خراب شده و آنچه باقی مانده دارای راه‌پله‌ای مارپیچ است. در جلو مناره غربی درخت چنار تنومندی سر به آسمان كشیده كه به مناره‌ی مذكور چون چتر سایه می افكند بر پیشانی درب ورودی فرمانی است به تاریخ ۹۸۹ هجری قمری با خط ثلث برجسته كه بر روی سنگ فلفلی یك پارچه‌ای نقر شده است. كه این فرمان را عده‌ای در كتب خود از جمله مرحوم كارنگ در كتاب آثار تاریخی و آقای سلیمی در كتاب شبستر ،به سلطان محمد صفویه نسبت داده‌اند در حالی كه سلطان محمد دو سال قبل از این تاریخ فوت كرده و پسرش شاه عباس به جایش نشسته بود واقعیت این است تسوج پس از جنگ با عثمان پاشا و شكست عثمانی پس از مردن عثمان پاشا حمزه میرزا در تعقیب سپاه شكست خورده‌ی عثمانی وارد تسوج می‌شود. در همان مسجد حمزه‌میرزا سخنرانی كرده، پس از تمجید از خدمات و رشادتهای اهالی وعده‌ی بخشیدن مالیات را داده سپس در مراجعت از تسوج در تبریز كشته می شود اما چون دستور قبلاً صادر شده تاریخ تهیه آن ۹۸۹ می رسد و گرنه شاه عباس در عنفوان سلطنت‌اش امكان دادن چنین دستوری را نداشت. مسجد بیست و چهار ستون دارد چهار ستون جنوبی آجری و بقیه سنگی و دارای پایه سرستون مقرنس سنگی هستند. سی و پنج گنبد آجری مسجد بر روی آنها قرار گرفته و مساحت مسجد در حدود ۳۵ در ۳۳ متر است. طاق‌ها شیوه ایلخانی و اشكال مختلفی دارند معلوم است بنای مسجد چند بار تعمیر و مرمت شده است یك بار در سال ۱۲۵۲ هـ.ق به امیر محمد شاه قاجار تعمیر كلی یافته و بعید نیست گچ‌بری و مقرنس كاری طاق‌ها مدخل و طاق محراب مسجد در همین دوران صورت گرفته است (باشد). كلاهك مناره‌ها فرو ریخته و یا به علت پیش آمد جنگ و غیره تكمیل آن ناقص مانده و پاره‌ای از گنبدها ترك برداشته‌اند آخرین تعمیر(اساسی) در سال ۱۳۷۹ شمسی و با همكاری سازمان میراث فرهنگی استان آذر بایجان شرقی انجام یافته است. مسجد در دو سو سرداب یا زیرزمین هم دارد كه قسمتی از آن با خرده و شكسته‌ی آجر و كلوخ پر شده است. كتیبه‌ی فرمان نشان می‌دهد كه شهر تسوج اهمیت و جمعیت زیاد و موقعیت سوق الجیشی مهمی داشته كه استرضای خاطر مردم آن مورد عنایت شاه صفوی بوده است متن كتیبه چنین است. فرمان همایون شرف تقاذ یافت آنكه چون همگی همت عالی نهمت همایون ما بر آن مصروف است كه در زمان دولت ابدی الاتصال، آثار خیر و احسان در میان طبقات انام انتشار یافته عموم رعایا و برایا در كمال فراغت و رفاهیت اوقات گذرانیده از روی امیدواری تمام در ازدیاد و دعاگویی دوام دولت ابد مقرون افزایند لهذا در این وقت بنابر كمال توجه خاطر به رفاه حال مردم تسوج از ابتدای پیچی ئیل مقدری محترفه و كوزه فروشی قصبه‌ی مذكور كه ابواب جمع اوست به تخفیف مقرر و تصدق كرده ثواب آن را به ارواح مقدسه‌ی حضرات چهارده معصوم صلوات الله علیهم اجمعین هدیه نمودم و مستوفیان كرام دیوان، رقم این عطیه‌ی اعلی را در دفاتر خود ثبت و مقدوم گردانیده، از جمع اخراج نموده از تیول باطل دانند. عمّال و متصدیان دیوانی اكلاء حب‌المسطور مقرر دانسته یك دینار و یك مزبار به هیچ وجه من الوجوه به علّت مال وجوهات و اخراجات و غیره و به مراسم و رسم كه باشد بر اصناف مذكور در این، حواله نكنند. قرتصد و چهاردهم رجب قوی ئیل فی سنه ۹۸۹»
بازدید از مسجد جامع تسوج
بازدید از مسجد جامع تسوج رایگان است و بهترین زمان بازدید از آن، فصول بهار و تابستان هستند؛ چراكه در فصول پاییز و زمستان هوای این منطقه سرد می‌شود.
پرسش‌های متداول
مسجد جامع تسوج كجاست؟
مسجد جامع تسوج در شهر تسوج، در استان آذربایجان شرقی قرار دارد و در خیابان امام خمینی، محله بابا هدایت، بازار تسوج واقع شده است.
قدمت مسجد جامع تسوج به چه دوره‌ای بازمی‌گردد؟
قدمت مسجد جامع تسوج به دوره تیموری برمی‌گردد.
آیا مسجد جامع تسوج از آثار ملی ایران است؟
بله. مسجد جامع تسوج در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۴۷ با شماره ثبت ۷۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
آیا امكان بازدید از مسجد جامع تسوج وجود دارد؟
بله. مسجد جامع تسوج همچنان با كاربری مسجد به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
