بیرجند، مركز استان خراسان جنوبی و شهری در نزدیكی مرز شرقی ایران است. موقعیت این شهر از روزگار گذشته تا كنون اهمیت خاصی داشته است. مسیر تجاری مناسب برای رفت‌وآمد تاجران هندی و كالاهای مرغوبی كه در این شهر پیدا می‌شوند، باعث به‌وجودآمدن بازارهای متنوعی در این شهر شده‌اند. در این مطلب قرار است سری بزنیم به یكی از قدیمی‌ترین بازارهای این شهر یعنی بازار بیرجند كه عمری طولانی دارد و در تمام این سال‌ها هم میزبان خوبی برای فروشندگان و هم میزبان خوبی برای خریداران بوده است. تمام كالاها و سوغاتی‌های رنگارنگ و چشم‌نواز را در این بازار پیدا خواهید كرد.
معرفی بازار بیرجند
شهر بیرجند خودش شهری با بافت قدیمی و سنتی است. مهم نیست كه چقدر در این شهر ساختمان‌های بلند و آپارتمان‌های مدرن ساخته شوند، بخشی از شهر همچنان بافت قدیمی و سنتی خود را حفظ كرده است. گذر همه این سال‌ها نیز اثری بر این بخش شهر نداشته است. بازار قدیمی بیرجند نیز در همین بخش از شهر جا خوش كرده است؛ بازاری كه حتی حالا هم پررونق است. این بازار در خیابان جمهوری بیرجند و درست لابه‌لای ساختمان‌های كاهگلی و سنتی شهر قرار گرفته است.
بازار بیرجند، قدیمی‌ترین بازار شهر است كه آن را به نام بازار قدیم بیرجند نیز می‌شناسند. در گذشته، موقعیت بیرجند به گونه‌ای بود كه در مسیر رسیدن به كشورهایی مانند پاكستان، افغانستان، تاجیكستان و هندوستان قرار داشت. همین موقعیت باعث شد كه شهر بیرجند بهترین محل برای تاجران هندی باشد. جایی كه می‌توانستند ادویه‌های تند و گرم خود را در بازار همیشه شلوغ و گرم آن بفروشند. همین رفت‌وآمد تاجران مختلف در هر زمانی از سال باعث شد كه در اطراف این بازار كارونسراهای فراوانی ساخته شود. جالب است بدانید كه این كاروانسراها همچنان باپرجا هستند و با قدم‌زدن در بازار بیرجند می‌توانید آثار این سازه‌های ۳۰۰ساله را ببینید.
در گذشته از این كارونسراها به‌عنوان دفتر تجارت، انبار، محل حساب و كتاب و حتی مركز خرید فروش استفاده می شد. تعداد این كاروانسراها در گذشته ۱۶ تا بوده كه برخی از آن‌ها نیز فقط به‌منظور اقامت افراد استفاده می‌شد. كارونسراهای چارتختی‌ها، محسن‌زاده، كاروانسرای وصل به مصلی، ملا محمد مودی، سادسی، گازاری‌ها مقابل كاروانسرای محسن‌زاده، اخوان، مستوفی، میرزا رضا، شركت برق، خرازی، شركت نفت و حاجی ملك، كارونسراهای دیگری هستند.
این كارونسراها نیز در تجارت شهر فعالیت داشتند. حالا بازار قدیم بیرجند علاوه بر اینكه بهترین مكان برای تهیه سوغاتی است، یكی از جاهای دیدنی بیرجند نیز محسوب می‌شود. جایی كه با رفتن به آن هم خرید می‌كنید و هم با مردم بومی و فرهنگ و رسوم آن‌ها آشنا می‌شوید.
جاذبه‌های بازار بیرجند
بازار قدیم بیرجند، به‌عنوان یكی از قدیمی‌ترین مراكز خرید بیرجند، دیدنی‌های فراوانی برای مسافران تازه وارد دارد. در ابتدا با كالاهای رنگارنگ این بازار شروع می‌كنیم. شمال شرق ایران برای مسافران سوغاتی‌های هیجان‌انگیز مفاوتی دارد. چه خوراكی و چه صنایع دستی جذاب، در این شهر پیدا می‌شوند. از طرفی دیگر موقعیت شهر باعث شده است كالاهای دیگری از سایر كشورها نیز در این شهر پیدا شوند.
خوراكی‌هایی مانند زعفران، زیره، انواع حبوبات و خشكبار از جمله خوردنی‌هایی هستند كه در این شهر پیدا می‌شوند. به رسم قدیم، این بازار محلی برای ارائه محصولات شهرهای مجاور نیز است. صنایع دستی مانند گلیم، قالی و قالیچه از شهرهای دیگر در بازار قدیم بیرجند به فروش می‌رسند.
تمامی این كالاها را كه كنار بگذاریم، لذت خریدكردن در بازارهای سنتی، آن هم بازاری مانند بازار بیرجند كه اصالت خود را حفظ كرده است، با هیچ خرید دیگری قابل مقایسه نیست. وقتی خود را در حال راه رفتن میان حجره‌های كوچك اما باصفای بازار قدیم بیرجند تصور كنید، دیگر یك لحظه هم برای سفرتان تردید نخواهید كرد.
فضای بزرگ بازار بیرجند باعث شده كه این بازار به چندین بازار و بازارچه كوچك‌تر تقسیم شود. هركدام از این بازاچه‌ها بخشی از بازار بیرجند را به خود اختصاص داده‌اند و محصولی به‌خصوص در آن‌ها به فروش می رسد. این تقسیم‌بندی كار را برای شما نیز راحت كرده است. دنبال هر محصولی كه باشید، دیگر در بازار سرگردان نمی‌مانید و یكراست به بازارچه هدف خود می‌روید. در گذشته تعداد این بازارچه‌ها به ۲۵ تا می‌رسید. حالا تعداد محدودی از آن‌ها باقی مانده‌اند و در حال فعالیت هستند. در اینجا این تعداد محدود را معرفی می‌كنیم.
بازار سرپوش: تنها بازار سرپوش زمان قدیم است كه بین بازار سادسی و ملك قرار گرفته.
بازار چهكندی‌ها: نام این بازار به این دلیل است كه افرادی از اهالی چهكند در این بازار فعالیت می‌كنند. اهالی چهكند در این بازار به فروش پشم و پنبه و اقلامی از این دست مشغول هستند. این بازار در جنوب ته بازار قرار گرفته است.
بازار ملك: شاید قدیمی‌ترین بازار بیرجند، بازار ملك باشد. این بازار محل فروش همان خوراكی‌های متنوع و جذاب است. این بازار از شرق به بازار سرپوش و از غرب به سه راه اسدی منتهی می‌شود.
بازار سادسی: یكی دیگر از بازارهای قدیمی بیرجند است كه از غرب به بازار سرپوش متصل است.