شهرستان داورزن واقع در دروازه ورودی غرب خراسان با آثاری قابل توجه در حوزه های تاریخی و طبیعی، قرار گرفتن در مسیر جاده تاریخی ابریشم و نیز جاده تهران-مشهد كه سالانه افزون بر ۲۰ میلیون زائر بارگاه امام رضا (ع) از آن به سوی مشهد رفت و آمد می كنند شرایط مناسبی برای گردشگران دارد. در این شهرستان ۶۸ و در روستای مزینان ۴ اثر به ثبت ملی رسیده اند كه شامل بافت روستا و چند مراسم است. بافت تاریخی روستای مزینان یكی از آثار ملی ثبت شده ایران است كه قدمت آن مربوط به صفویه تا قاجاریه می باشد و در تاریخ ۱۳۸۲/۰۶/۲۳ به شماره ثبت ۱۰۱۷۵ در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت شده است. بافت كاروانسرای شاه عباسی مزینان تنها و اولین بافت روستایی بوده كه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مزینان كنونی مربوط به زمان قاجار بوده ولی كاروانسرا در دوران صفوی بنا شده است كه از مهم ترین كاروانسراهای این دوران به شمار می رفت و در اكثر سفرنامه ها از این كاروانسرا نام برده شده است. كاروانسرای دیرین مزینان در مسیر جاده تاریخی ابریشم واقع شده و مردم محلی آن را رباط شاه عباس می نامند.
معماری
بافت های بناها به دو دسته برون گرا و درون گرا تقسیم می شوند؛ بافت های درون گرا بافت هایی هستند كه بر اساس نظام شطرنجی و پشت به پشت هم قرار گرفته اند. بافت های برون گرا مثل خانه های شمال، واهه واهه است. دراین كاروانسرا از بافت درون گرا استفاده شده است. كاروانسراها نیز به دو دسته برون شهری و درون شهری تقسیم می شوند. كاروانسرای شاه عباسی از نوع برون شهری است كه در دشت واقع شده است. این بنا از خارج دارای یك پلان مستطیل شكل است كه اضلاع شمالی و جنوبی آن طولانی تر از اضلاع شرقی و غربی آن است. ورودی بنا در میان یك ایوان رفیع واقع شده است كه این ایوان در ضلع شمالی بنا قرار دارد و در طرفین ایوان در هر طرف سه طبقه طاقنما واقع شده كه طاقنمای وسطی و آخری به صورت مربع می باشد. حال اینكه طاقنماهای طبقه اول و سوم به صورت مستطیل بوده كه از طریق وروردی باریكی كه این قوس هلالی روی آن زده شده به اتاقك انتهای آن راه پیدا می كنیم. در طرفین این طاقناها در هر طرف یك غرفه دو طبقه وجود دارد كه هر دو دارای طاقنماها و قوسهای جناغی هستند. از انتهای دیوار غرفه ها در طبقه دوم دو در گاهی به اتاق پشت غرفه ها نور می دهند. قوس این درگاهی ها نیز هلالی هستند. در طرفین این غرفه ها در هر طرف دو غرفه یك طبقه وجود دارد كه در دیوار انتهای هر كدام از غرفه ها یك یا دو سراخ مستطیل شكل ۲۰*۱۰ تعبیه شده كه به طاقنمای غرفه نور می دهند. در داخل ایوان بالای سردر، كتیبه مربع شكل به ابعاد ۱*۱ متر در وسط و داخل قاب ورودی در روی هر لچكی یك لوح مستطیل به ابعاد ۲۵*۶۰ سانتیمتر نصب شده است. لوح بزرگ وسطی و لوح سمت راست از سنگ مرمر سفید و لوح سمت چپ از سنگ خاكستری رنگ است. در طرفین ایوان دو سكو وجود دارد كه هركدام حدود یك متر از زمین ارتفاع دارند. داشتن ایوان های قرینه در مقابل یكدیگر و غرفه ها و طاقنماهای جناقی این بنارا به دوران صفویه منتسب كرده است. بر اساس اولین گزارش منتشر شده باستانشناسی، این بنا به سال ۱۰۶۴هجری قمری توسط حاج محمد طالب فرزند حاج معین الدین محمد اصفهانی برسم سنت حسنه وقف، بر بازماندگان راه احداث گردیده است. در سال ۱۲۸۳هجری قمری توسط حاج علی تقی تاجر كاشانی مرمت گردیده و سپس به سال ۱۳۱۸توسط حاج محمد علی آقا فرزند حاج علی تقی كاشانی بازسازی گردیده است.
موقعیت مكانی
برای دیدن این كاروانسرای زیبا باید حدود هشت كیلومتر از داورزن به سمت جنوب حركت كنیم تا به روستای مزینان برسیم. در سمت جنوب غربی می توانیم این كاروانسرای بزرگ و نسبتا سالم را ببینیم كه دور از روستا و به تنهایی وسط كویر مزینان استقامت كرده است. داورزن واقع در فاصله ۳۱۰ كیلومتری غرب مشهد ۱۵۰ اثر تاریخی، طبیعی و معنوی دارد كه ۶۸ مورد آنها تا كنون در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند.
