حمام مهدی قلی بیك مشهد یكی از بزرگ ترین حمام های ایران است. این حمام بنایی قدیمی با سقفی زیبا، رنگین و منحصر به فرد است و قدمت آن به دوران صفویه برمی گردد.
در این حمام كه به نوعی گالری نقاشی به شمار می رود نقش و نگارهای بسیار زیبایی دیده میشود كه در دوران مختلف، به فراخور مسائل اجتماعی هر روزگار نقش بسته و نقاشی های متعددی روی دیوارها، علی الخصوص سقف این حمام كشیده شده است، بطوریكه سیزده لایه نقاشی به روی دیوارها در گذر تاریخ جا خوش كرده است.
این حمام مجموعه ای از فضا های متعدد است و بزرگترین و زیباترین بخش آن بینه حمام با هشت ستون و تزئینات نقاشی است.
به طور كلی در ساخت حمام مهدی قلی بیك از مواد و مصالحی چون ساروج، آهك، فلز، سنگ، شیشه و كاشی استفاده شده اما اسكلت اصلی بنا از جنس آجر می باشد. این حمام در مجموع از ۷ بخش تشكیل شده كه هر كدام كارآیی متفاوتی دارند. نخستین بخش در حمام كه وارد آن می شوید، بخش سربینه یا رختكن است كه خود از چند غرفه در جهت های مختلف تشكیل می شود. دیوارهای سربینه مزین به كاشی كاری های فیروزه و طرح دار زیبایی است و در سقف نیز نقاشی هایی چشمگیر خودنمایی می كند. در ساخت سربینه از ساروج بری و گچ كاری در ۲۸ لایه استفاده شده و از این تعداد لایه، ۱۳ لایه تنها مختص به تزئینات نقاشی حمام می باشد.
قدیمی ترین نقاشی موجود در سقف به زمان حكومت صفوی و جدیدترین آن نیز به اواخر دوره قاجار یعنی حدود سال ۱۳۰۰ برمی گردد. بیشترین نقاشی كه در حال حاضر دیده می شود، مربوط به لایه اخیر است كه در آن داستان های شاهنامه، افسانه های عامیانه و بخش هایی از زندگی روزمره و كوچه و خیابان مردمان در دوره قاجار به تصویر كشیده شده است. در این نقش ها افرادی سوار ماشین، فردی دوچرخه سوار و تعدادی سرباز تفنگ به دست به چشم می خورند.
این بنا وقف آستان قدس رضوی شده است كه پس از مرمت و بازسازی در سال ۱۳۸۵ به موزه مردم شناسی تغییر كاربری داده است. در این موزه اشیایی از قبیل لوازم حمام های قدیمی، انواع سماور های ذغالی، قندیل، ظروف مختلف، آبخوری، بخش نمایشگاه عكس قدیم و مردم شناسی به نمایش درآمده است.
مهدی قلی بیك جانی قربانی یكی از امیران ترك خراسان و همچنین از سران لشكری و سیاسی شاه عباس صفوی بود.
حمام مهدی قلی بیك در اردیبهشت ۱۳۵۶ در فهرست بناهای تاریخی كشور ثبت شد و شروع عملیات بازسازی بنا نیز در سال ۱۳۷۸ انجام گرفت. در طی بازسازی و مرمت حمام مهدی قلی بیك فضاهایی چون سردر حمام، هشتی ورودی، سربینه یا رختكن، گرمخانه، میاندر (فضای ارتباطی بین دو فضای گرمخانه و سر بینه)، خزینه و فضای گربه رو، تون (گلخن)، نظافت خانه، و چال حوض (استخر آب سرد) مرمت شدند و در نهایت وسعت حمام نزدیك به ۲۰۰۰ متر مربع رسید.
مسیر دسترسی
این حمام در شهر مشهد، در كنار مسجد شاه یا مقبره امیر ملكشاه قرار دارد و همچنین به خروجی ضلع غربی صحن جامع حرم بسیار نزدیك است.
خروجی ضلع غربی صحن جامع رضوی یا در انتهای خیابان اندرزگو (خسروی نو) اندرز گوی ۱۳، انتهای بازار بزرگ (بازار فرش فروش ها)
اگر مشهدی نیستید یا با خیابان های اطراف حرم آشنایی ندارید، توصیه می شود برای رسیدن به موزه از همان ضلع غربی صحن جامع استفاده كنید، چرا كه همه كوچه پس كوچه های اطراف حرم شبیه به یكدیگرند و وقتی راه را بلد نباشید، درآمدن از سردرگمی و پیدا كردن راه دشوار است.
