منطقه حفاظت شده كولگ، منطقه ای است كه زیستگاه های متعددی دارد و وحوش متنوعی را در خود جای داده است. این منطقه با داشتن ۱۲ زیستگاه، ۳ تیپ گیاهی، ۶ رودخانه دائمی، ۵ چشمه آب و حضور گونه های مهم حیات وحش همانند كل و بز، قوچ و میش، پلنگ، سیاه گوش و آهو زمینه را برای پژوهش بیشتر فراهم می كند. همچنین وجود بناهای تاریخی، زیارتگاهها، آثار طبیعی این منطقه را برای گردشگری، آموزش و حفاظت بیشتر مساعد كرده است. منطقه شكار ممنوع كولك ۷۶ هزار هكتار مساحت دارد كه ۵۰ هزار هكتار آن به منطقه حفاظت شده ارتقا یافته است. این منطقه در حد فاصل رودخانه های مرزی كنجانچم و گدارخوش با اكوسیستم های كوهستانی و تپه ماهوری واقع شده است.
منطقه شكار ممنوع كولك به منظور حفظ و تكثیر نسل جانوران وحشی و احیا رستنی ها بویژه اعمال محدودیت شكار و صید و تیراندازی برای حفظ اكوسیستم طبیعی به مدت ۵ سال به عنوان منطقه شكار و تیراندازی ممنوع اعلام و تحت نظارت، حفاظت و كنترل ماموران اداره كل حفاظت محیط زیست استان ایلام قرار گرفت. وضعیت ژئومورفولوژی این منطقه متاثر از روند ساختارهای زمین شناسی آن است كه از روند كلی زاگرس تبعیت می كند. پیچ خوردگی رشته كوه های منطقه به گونه ای است كه امتداد شمال غرب به جنوب شرق را محورهای طاقدیس ها و ناودیس ها تشكیل می دهند. به این شكل، ارتفاعات موجود در منطقه واجد چنین روندی هستند كه در نتیجه تاثیر خود را بر سایر موارد مانند رودخانه ها و به طور كلی شبكه زهكشی موجود در منطقه و جهت گیری ارتفاعات و دره ها باقی خواهند گذارد.
اقلیم كولگ
منطقه حفاظت شده كولگ منطقه ای كوهستانی و دشتی از سلسله جبال زاگرس است كه سیمای آن از ارتفاعات و تپه ماهورهای ناهمگن و دره های عمیق تشكیل شده است. در ارتفاعات مختلف سیمای طبیعی منطقه نیز متفاوت خواهد بود. حداقل ارتفاع منطقه حفاظت شده ۲۰۰ متر از سطح دریا و حداكثر ۱۰۴۰ متر از سطح در ارتفاع دارد. پستی و بلندی منطقه حفاظت شده در تمام سطح منطقه یكسان نبوده و بیش از ۵۰ درصد آن كوهستانی است. كوه های كم ارتفاع و بریده بریده و دره های متعددی كه در سطح منطقه است، مناظر زیبا و دلكشی را خلق كرده كه ارزش گردشگری و زیبایی شناختی دارد. این منطقه به لحاظ داشتن منابع آبی، آثار تاریخی، فرهنگی و آثار فیزیكی - طبیعی جلوه های زیبایی دارد كه دارای ارزش اكوتوریستی است. در منطقه شكار ممنوع عوامل طبیعی از قبیل افزایش تبخیر و تعریق بالا اكوسیستمی طبیعی پدید آورده اند.
گونه های حیوانی منطقه كولگ
منطقه حفاظت شده كولگ، زیستگاه های متعددی دارد و وحوش متنوعی را در خود جای داده است. وحوش اغلب در زیستگاه های مشرف بر خاك عراق و زیستگاه های خارج از مرز از امنیت بیشتری برخوردارند. كوه ها و دره های منطقه بهترین زیستگاه ها برای انواع وحوش از جمله خرس، گراز، كل و بز، سیاه گوش و پلنگ هستند. وجود مراتع خوب، داشتن پناهگاههای مناسب، وجود منابع آب و مسیر مهاجرت فصلی و... عواملی هستند كه باعث شده اند زیستگاه های این منطقه علیرغم مورد تهاجم بودن همیشگی از سوی متخلفین و نیروهایی كه سهولت امكان تردد و امكان دسترسی و گشت و گذار به داخل منطقه (و حتی خارج از مرز) را دارند، هنوز تعداد قابل ملاحظه ای از جمعیت كل و بز و قوچ و میش را در خود نگهداری نماید كه این امر به دلیل موقعیت خاص زیستگاه های آن بوده و گرنه امكانات كنترل و نظارت بر این منطقه با توجه به وسعت زیاد آن و محدودیت های فراوان، علیرغم تلاش های مستمر و دلسوزانه گارد اجرایی محیط زیست استان به حدی نیست كه جوابگوی نیاز این منطقه باشد. پاسگاه محیط بانی «تنگ تاریكه» در منطقه حفاظت شده «كولگ» مهران قراردارد. قابل ذكر است مناطق حفاظت شده كولگ، بیجار و چكر زیستگاه حیات وحش گونه های حائز اهمیتی همچون كل، بز، قوچ و میش در نوار مرزی استان ایلام و كشور عراق است.
منابع آبی
آب منطقه از طریق رودخانه ها تامین می شود كه رودخانه های دایمی و فصلی را در بر می گیرند. یكی از این رودخانه ها، رودخانه گدارخوش است كه از ارتفاعات كوه گنو سرچشمه می گیرد. این رودخانه از ۲۵ كیلومتری شمال غرب دشت صالح آباد عبور می كند. متوسط روان آب رودخانه در ایستگاه تخت خان حدود ۵ متر مكعب در ثانیه و ۱۴۹ میلیون متر مكعب در سال است. رودخانه شور شیرین مرز میانی منطقه حفاظت شده كولك را تشكیل می دهد و پس از به هم پیوستن انشعابات مختلف در طول مسیر خود زهكش اصلی محورهای شرق و غرب منطقه را در بر می گیرد و به سرخ رود نیز شهرت دارد. رودخانه كنجانچم از دیگر رودخانه هایی است كه در مسیر منطقه حفاظت شده كولگ است و مراتع آنرا سیراب می كند. سرچشمه این رودخانه در داخل كوههای قلارنگ و چمن گیر ایلام در نقطه ای در شرق روستای طولاب با اختلاف ارتفاع ۱۹۰۰متر از سطح دریا و عرض شمالی ۳۳/۳۵ و طول شرقی ۴۶/۳۳ درجه واقع شده و در طول مسیر سرشاخه های دیگری نیز به آن اضافه می شوند. علاوه بر رودخانه های مزبور، چشمه های بسیار دیگری نیز در داخل و در مجاورت منطقه ممنوعه وجود دارند. این چشمه ها به نحوی در سرتاسر محدوده منطقه از لحاظ برخورداری از منابع آب مصرفی هیچ محدودیتی ندارند.
تهدیدات
با توجه به رشد جمعیت و افزایش بهره وری و فشار بر منابع طبیعی منطقه تخریب هایی را سبب شده كه نتیجه كلی آن نابودی تدریجی گونه های مختلف گیاهی و جانوری در عرصه طبیعی این منطقه است. بهره برداری بدون فكر از منابع طبیعی و محیط زیست منطقه در گذشته های دور و نزدیك، موجب شده فشار های مضاعف كه بر این منطقه وارد شود، بویژه چرای مفرط احشام و شكار و صید توان واقعی خود را در این خطه از دست بدهد. از سوی دیگر كشاورزی در زمین های شمال شرق و شمال غرب منطقه و شخم زدن در امتداد شیب ها عاملی جهت زیاد شدن عوامل فرسایش و بروز جریانات سطحی و سیلاب ها با شدت بیشتری شده است. به عنوان مثال، كشاورزان مناطق سرنی و صالح آباد قسمت هایی از مراتع سرسبز حاشیه ای مجاور محدوده ممنوعه را شخم زده و آنها را به زمین های زراعی كم بازده تبدیل كرده اند.
موقعیت مكانی
منطقه حفاظت شده كولك در ۸۰ كیلومتری جنوب غرب شهر ایلام و ۲۰ كیلومتری شمال شهر مهران قرار گرفته است.
