بازیهای محلی بیارجمند

بازی محلی اِز سر نو گِزر خانُم

این بازی بصورت گروهی بوده و یك نفر به هر طریقی انتخاب میشود و بحالت ركوع می ایستد تا دیگران از روی پشتش بپرند كه این پرش همراه با خواندن شعرها و رعایت اصولی است. یك نفر به عنوان اوستا (استاد) كه شعرهای بازی را از بر است انتخاب شده و به عنوان نفر اول می پرد و شعر هر پرش را میخواند و دیگران پشت سر او همزمان با پریدن از پشت نفر اول آن شعر را تكرار می كنند. اگر كسی نتواند بپرد یا در میانه راه پایین بیفتد و یا نكات مورد نظر دیگر كه بعضی مراحل دارند رعایت نكند، باید جایش را با نفر خم شده عوض كند. اگر تمام مراحل طی گردد و كسی نبازد، نفری كه خم بوده درون دایره ای می ایستد و دیگران باید بایشان را به دایره برسانند در حالی كه نفر میان دایره سعی می كند به آنها دست بزند. اگر همه پایشان را به دایره برسانند بدون آنكه دست نفر وسط به آنها بخورد، بازی دوباره با همان نفر انجام می شود ولی اگر نفر وسط بتواند به یكی از افراد دست بزند، او باید جایگزین گردد. شعر های بازی به صورت زیر است:

اِز سر نو گِزر خانُم

باز باز یكی شد
باز باز دو تا شد

سومیش كل نمی زنُم (در این مرحله هنگام پریدن نباید جایی از بدن به نفر خم شده برخورد كند)

چهارمیش چهار دست و پایم بر زمین ( درهنگام فرود باید چهار دست و پای نفر پرنده به زمین برسد)

پنجمیش یك دست یك پا بر زمین ( درهنگام فرود باید یك دست و یك پای نفر پرنده بصورت ضربدری به زمین برسد)

شیشمیش شیشه عمرُم بر زمین

هفتمیش هفت آسمان

هشتمیش هشت در بهشت

نهمیش نام خدا

دهمیش هوریو

یازدهمیش لالام میاد (همراه با خمیازه)

شبی اول عِدس پِلو

شبی دوم باقالی پِلو

شبی سوم بزنو برو (در این مرحله كه مرحله آخر است هنگام پرش، نفر پرنده ضربه ای به نفر خم شده می زند.

بازی محلی سُوآر سُوار قروتی!!

یكی از بازیهای جالب و نشاط آور بیارجمندیها این بازی سُوار سُوار قروتی است. سُوار همان سّوار و قروتی به معنی كشك است (بیاریها به كشك قروت میگویند كه بنظر میرسد برگردان تركی واژه كشك باشد). چرایی این نامگذاری آن برای اینجانب نا آشناست.

در این بازی بچه ها به دو گروه شده و با قرعه یكی از گروه ها باید سواری بدهد. تعداد هر گروه معمولا سه یا چهار نفر است و بیشتر شدن آن بازی را مشكل میكند.گروه سواری دهنده بترتیب پشت سرهم قرار گرفته و بحالت ركوع می ایستند. نفر اول سرش را به دیوار چسبانده و دستانش را روی دیوار میگذارد. نفر دوم دستانش را روی باهای نفر نخست گذاشته و خودش با به او نزدیك میكند. بهمین ترتیب باقی گروه می ایستند. بعد از تشكیل این قطار انسانی گروه دوم نفر به نفر با دورخیز بر روی پشت نفرات خم شده می پرند. تلاش آنها اینست كه تا جای ممكن جلوتر بپرند تا همگی روی افراد جا شوند. اگر كسی در هنگام پرش یا بعد از آن پایین بیفتد گروهش بازنده شده و جاها عوض میشود. پس از آنكه تمام نفرات پریدند تا ۱۰ (یا هر شماره توافقی دیگر) می شمارند. در این مدت افراد گروه سواری دهنده نباید بخسبند (خم شوند و روی زمین بنشینند) بلكه باید وزن را كامل تحمل كنند.اگر بخسبند بازی تكرار می شود و اگر بتوانند تا انتهای شمارش ایستادگی كنند نوبت پریدن آنها میشود. به این ترتیب درحالی كه تلاش افراد كولی دهنده به حفظ حالتشان است و میخواهند به هر شكل شده یا خود را حفظ كنند و یا كاری كنند نفرات گروه مقابل بیفتند، نفرات سواری گیرنده خود را سنگین كرده و مثلا با پریدن روی سر و گردن افراد زیرین تلاش میكننده آنها را مجبور كنند كه بخفتند.

بازی محلی گذلاشتم

همان دوز بازی شهری است. گذلاشتم یك بازی دو نفره است و از یك كاغذ، كه روی آن طرحی كشیده شده و جایگاه ها را مشخص می‪كند، و دو سری مهره كه معمولا از سنگ یا چوب هستند، تشكیل می‪شود كه به دو صورت سه‪تایی و دوازده تایی (شماره سنگ‪ها یا چوب‪ها) انجام می‪پذیرد. البته میتوان طرح بازی را روی زمین كشید و روی آن به بازی ادامه داد.. در روش سه‪تایی یك مربع رسم كرده و از میانه هر ضلع به میانه ضلع مقابل وصل می‪كنیم. به این ترتیب یك مربع با یك بعلاوه در وسط آن ایجاد می‪گردد و ۹ جایگاه برای قرار دادن سنگ یا چوب‪ها ایجاد می شود. در روش ۱۲ تایی سه مربع داخل یكدیگر رسم كرده و گوشه های مربع كوچك را با عبور از گوشه های مربع میانی به گوشه های مربع بیرونی وصل می‪كنیم. همچنین از میانه ضلع های مربع كوچك درونی به میانه ضلع‪های مربع بزرگ بیرونی خط رسم می‪كنیم. به این ترتیب ۲۴ جایگاه ایجاد می‪شود. روش بازی بدینصورت است كه بصورت قرعه (یا سنگ كاغذ قیچی، یا شماره آوردن و …) یك نفر شروع كننده می شود. وی اولین مهره را گذاشته و به نوبت هر یك مهره های خود را روی جایگاه ها قرار می دهند. هر كس بتواند سه مهره را در یك راستا قرار دهد می تواند یكی از مهره های حریف را حذف كند. در بازی سه تایی با روی خط قرار گرفتن سه مهره بازی تمام می شود زیرا مهره های حریف ۲ تا شده و دیگر قادر به بازی نیست ولی در بازی ۱۲ تایی تا جایی كه مهره های حریف به ۲ برسد بازی ادامه دارد. نكته مهم آنكه در بازی سه تایی می توان مهره ها را از جایشان بلند كرده و در هر جایگاه خالی موجود قرار داد حال آنكه در بازی ۱۲ تایی مادامی كه تعداد مهره های بازی كن بیش از ۳ تا است، حق ندارد مهره را بلند كند و تنها اجازه حركت مهره به جایگاه های خالی در همسایگیش را دارد. همچنین باید توجه داشت كه در بازی ۱۲ تایی اگر قبل از قرار گرفتن كامل مهره ها روی صفحه یكی از نفرات ۳ مهره را ردیف كند، باید از مهره های حریف كه در صفحه گذاشته نشده اند (هنوز وارد بازی نشده اند) كم شود نه از مهره هایی كه روی صفحه هستند.

بازی محلی سنگله (یه قل دو قل)

سنگله همان «یك قل دو قل» شناخته شده است كه در سرتاسر ایران و در شهرهای و روستاهای گوناگونی بازی می شود. ابزار آن پنج سنگ است كه یكی از آنها بعنوان گل بكار می‪رود. لازم نیست كه این گل از پیش مشخص گردد بلكه هر یك از پنج سنگ را می‪توان در هر گام یا مرحله بعنوان گل بكار برد. بازی سنگله از گام‪های زیادی تشكیل شده است كه از ساده آغاز و كم كم سخت تر و سخت‪تر می‪شود. بازی با سنگها با یك دست انجام می‪شود و دست دیگر تنها بعنوان تكمیل كننده و در بعضی از گامها بكار گرفته می‪شود. تعداد بازیگران محدود نیست و می تواند از دو نفر تا هر تعدادی باشد ولی بهتر است بیشتر از پنج نفر نباشد چرا كه اگر دیر به دیر نوبت بازیگران شود تا بازی كنند، جذابیت بازی كاهش می ‪یابد.

گام‪های سنگله:

پنج گام اول به سبك زیر است:

۱. پنج سنگ را روی زمین ریخته و یكی را بدلخواه بعنوان گل برمی‪گزینیم. با پرتاب گل به هوا یك سنگ را برداشته و گل را در هوا و با همان دست كه سنگ از زمین برمی‪دارد و گل را پرتاب می‪كند، می‪گیریم. به همین ترتیب تمام چهار سنگ را برداشته و به گام بعد می‪رویم.

v در هنگام بازی نباید دست بازی كننده و یا سنگی كه دستش باید برابر قانونهای بازی به آن بخورد، به سنگهای دیگر برخورد نماید (مانند تكان خوردن یك سنگ در اثر جابجایی سنگ دیگری كه به آن تكیه داده است) و اگر بخورد خطا بوده و نوبت بازیگر بعدی است كه ادامه دهد.

۲. در گام دوم باید بعد از ریختن سنگها و برداشتن گل، سنگهای روی زمین را دو به دو جمع كنیم (مانند گام اول با پرتاب گل به هوا دو سنگ را برداشته و گل را می گیریم سپس دو سنگ بعدی).

۳. در این گام سه تا از چهار سنگ را یكجا و سپس تك سنگ مانده را بر می‪داریم. ترتیب یك و سه اجبار ندارد و می‪توان نخست سنگ تكی را برداشت و سپس سه سنگ را.

۴. از آنجا كه هر چهار سنگ را باید یكجا برداریم، در این گام در حالی كه چهارسنگ را در دست داریم، سنگ گل را به هوا انداخته و چهار سنگ را هم زمان روی زمین می‪گذاریم. سپس دوباره گل را به هوا پرت كرده، چهار سنگ را برداشته و گل را می‪گیریم.

۵. چون جدا از گل تنها چهار سنگ داریم، در گام پنجم چهار سنگ را در دست نگه داشته و با پرتاب گل انگشت سوابه خود را بنشانه پنچ سنگ روی زمین مالیده و گل را می گیریم.

v گامهای بعدی از نظر ترتیب اجرا صد در صد ثابت نیست و می‪توان آنها را جابجا كرد ولی تلاش نویسنده بر آن بوده كه ترتیبی كه بیشتر بكار میرود را بیاورد.

گامهای بعدی:

كلو باز؛ كلو بسته؛ كلو روی انگشتان دیگر، پنجه، پنجه پشت، سلطان، بشكن، نشكن، آبپاش گلابپاش، تخم گذار، تخم بردار، لانه مورچه باز، لانه مورچه بسته، عروس و داماد، تنور باز و بسته، تنور وارون باز و بسته، دیوار باز، دیوار بسته، بلندی رو، بلندی پشت دست، شاخ یك تا پنج، سنگ دستشویی، انگشت ضربدری، سكو پشت و رو…

جایزه و تنبیه آخر بازی:

بطور معمول بعد از تمام شدن بازی توسط برنده بر روی دست بازنده (بازنده ها) این قسمت اجرا می گردد. به این ترتیب كه به هر یك از پنچ سنگ نامی داده می شود شامل: چنگلو (ویشگول)، پكّه، خنجر، جارو و نازی. برنده این سنگها را نامگذاری كرده و بر پشت دست بازنده می چیند. جای سنگها بر روی دست جلو (روی نوك انگشت وسط)، عقب (نزدیك مچ)، كناره ها (روی انگشتان كوچك و شصت) و وسط دست است. بازنده با پرتاب سنگها به هوا تلاش می كند تا سنگها را در هوا بگیرد. هر سنگی كه از دستش رها شود و نتواند آن را بگیرد، مطابق اسمش حكم اجرا می شود:

۱. نازی: مثل خود بازی سنگله نفر برنده این سنگ را بعنوان گل بكار برده و با هر بار پرتاب سنگ به بالا، قبل گرفتن دوباره آن روی دست بازنده را ناز می كند. تا زمانی كه سنگ از دستش رها شده و نتواند آن را بگیرد.

۲. جارو: كمی خشن تر از نازی است و برنده با پرتاب سنگ با خشونت بیشتری دستش را پشت دست بازنده می كشد.

۳. خنجر: در این حالت با هر بار پرتاب سنگ به بالا، برنده روی دست بازنده پنجه می كشد.

۴. پكه: در این حكم با پرتاب سنگ برنده با مشت بر روی دست بازنده می كوبد.

۵. چنگلو: در اجرای حكم این سنگ برنده با پرتاب سنگ به هوا، از پشت دست بازنده ویشگول می گیرد.

به این ترتیب بازی تمام شده و حكم نیز اجرا می شود.

بازی محلی گالدو

بازی گال دو یك بازی گروهیست كه در جای جای ایران با اندكی تغییر و با اسم های دیگری بازی می‪شود. اتك متك یا چوگور، الك بازی و … از جمله این نامها هستند. ابزار این بازی دو چوب یكی بلند (۵۰ تا ۱۰۰ سانتی بسته به سن و سال بازیگران) با نام گال و دیگری كوتاه (نزدیك یك وجب) با نام دو.

گروهی كه آغازگر بازیست با كمك گال چوب دو را تا جای ممكن به دورترین فاصله پرتاب می‪كند. برای این كار جایگاه مشخصی در نظر گرفته شده و از دو سنگ كنار هم كمك می گیریم. دو را روی دو سنگ كه از هم كمی فاصله دارند می گزاریم و با گال زیرش میزنیم. وقتی در هوا بلند شده با گال به آن ضربه ای می زنیم تا پرتاب شود. در روش دیگر كه كمی سخت تر است، دو را روی زمین گذاشته و با گال به یك سر آن ضربه‪ای می‪زنیم. در این حالت دو بصورت چرخان به هوا بلند می شود و با ضربه گال آن را پرتاب می‪كنیم. گروه دوم تلاش می كند كه دو را در هوا بگیرد. اگر موفق شود، گروه پرتابگر به اصطلاح سوخته و نوبت گروه داخل زمین می شود. اگر بعد از برخورد دو با زمین آن را بگیرند، اجازه دارند تا هفت قدم جلو بیایند. و اگر دو خودش روی زمین بایستد، از همانجا باید دو را به طرف جایگاه پرتاب كنند. در این هنگام نفر پرتاب كننده می تواند با گال و قبل از ایستادن كامل دو، دوباره به آن ضربه بزند تا دور تر شود. پس از ایستادن دو، پرتابگر فاصله دو تا جایگاه را با گال اندازه می زند. شماره بدست آمده امتیاز اوست كه با امتیاز گروه جمع می شود. پس از این نفر، نفرهای بعدی گروه نیز این كار را تكرار می كنند تا آخر. پایان بازی رسیدن به امتیازی است كه پیش از شروع بازی برگزیده اند. جایزه برنده نیز بستگی به توافق پیش از بازی دارد ولی بطور معمول گروه بازنده باید به گروه برنده به اندازه محیط زمین بازی كولی بدهد