پیشینه تاریخی:
قدمت تاریخی سكونت درمنطقه شاهرود بر اساس گمانه زنی‌های باستان شناسان و حفاری های به عمل آمده به هزار سال قبل از میلاد مسیح می رسد. آثار به دست آمده درحفاری تپه بلوار خودگواهی بر این مدعاست. بر اساس شواهد و مدارك تاریخی موجود، تشكیل هسته اولیه شهر شاهرود به دلیل دفاع از مهاجمان روی تپه های كم ارتفاع در دامنۀ كوه شمالی و غربی شاهرود ساخته شد و به تدریج همراه با برقراری امنیت در محل رشد و توسعه یافت. به استناد برخی اشاره های تاریخی مندرج در متون و بعضی شواهد باستان شناختی و معماری موجود در داخل و خارج شهر كنونی راه عبور قافله ها و كاروان هایی كه بزرگراه غربی به شرقی (جاده ابریشم) را طی می كردند از آبادی شاهرود می گذشت. در عین حال وجود چاپارخانه و كاروانسرا در این آبادی، آن را به یكی از مراكز مهم یكجانشینی در منطقه تبدیل كرد. بر این اساس قدمت شهر شاهرود را به دوره ایلخانی نسبت می دهند.
ویژگی های جغرافیایی:
شهرستان شاهرود به عنوان یكی از بزرگترین شهرستان های ایران اسلامی در ۳۹۰ كیلومتری شمال شرق تهران با ۱۴۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا و اقلیم های متفاوت جغرافیایی، بزرگترین پناهگاه های حیات وحش و مناطق حفاظت شده را در خود جای داده و با احتساب مناطق شكار ممنوع موجود به قارّۀ كوچك و سرزمین پنج اقلیم مشهور است.
این تنوع اقلیمی به قدری آشكار است كه كوتاه ترین فاصله كویر تا جنگل در این شهرستان قراردارد، به طوری كه با طیّ مسافت كوتاهی در حدود ۴۵ كیلومتر از شاهرود به سمت شمال به جنگل های هیركانی ابر با زیباترین چشم انداز ها (كهن ترین جنگل جهان) می رسیم و با طیّ همین مسافت به سمت جنوب به كویر و زیبایی های منطقه چاه جام و در نهایت به طرود و نخلستان های آن می رسیم كه مردم آن منطقه به شتر داری اشتغال دارند. این گوناگونی اقلیم دركنارتنوع اقوام و گروه های مختلف قومی و زبانی، ویژگی و قابلیت توسعه گردشگری را در این شهرستان رقم زده است. شاهرود با قرار گرفتن در بین مسیر تهران- مشهد و نیز همجواری با استان های مركزی و شمالی كشور یكی از مراكز اكوتوریسم ایران شناخته می شود. این شهرستان در جهات مختلف گردشگری از جمله گردشگری عرفانی و طبیعی از قابلیت های منحصر بفردی برخورداراست.گذر میلیون ها زائرحضرت ثامن الحجج(ع) از شهرستان شاهرود و به خصوص شهرستان شاهرود درطول سال لزوم برنامه ریزی دقیق در این ارتباط را گوشزد می نماید. بدیهی است كه وجود فرودگاه فعال، مركزیت راه آهن شمالشرق و پایانه مسافری در این شهرستان ازجمله ابزارتوسعه گردشگری محسوب می گردد.
صنایع دستی:
نمد مالی روستای ابرسج، بافت گلیچ، جاجیم و چوقا (نوعی پارچه پشمی) درشهر مُجن، منبت چوب، ساخت سازهای سنتی، گلیم بافی، تراش سنگ های نیمه قیمتی، هنر ساخت سرامیك در شاهرود و ابرسج، سفالگری شاهرود، تابلو فرش، معرق كاشی، خراطی چوب (از فنون قدیمی شهر شاهرود) و رودوزی های سنتی از جمله رشته های فعال در این عرصه شناخته می شود. شایان ذكر است صنعت سرامیك سازی این شهر از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. از دیگرصنایع دستی شهرستان می توان به دست بافته های سنتی شهركلاته خیج، جاجیم پر نقش و نگار منطقه كالپوش، جاروبافی زنان روستای طرود و سوزن دوزی زنان منطقه كویری خوارتوران اشاره نمود.
مقام معظم رهبری در سفر به شاهرود، آن را شهری با صفا با مردمی با صفا توصیف فرمودند. دیانت از ویژگی های بارز فرهنگی و اخلاقی مردمان این شهرستان است كه علاوه بر ساكنان، برای دانشجویان و گردشگران نیز محسوس است.
سوغات:
از مهمترین سوغات شاهرود می توان از قیسی، برگه و انگور نام برد كه به خاطر كیفیت و تنوع نه تنها مورد توجه مسافران قرار می گیرد بلكه صادرات آن نیز چشمگیر است.
اگر به شاهرود سفر كردید برای استراحت می توانید چند ساعتی را در منطقه تفریحی آبشار و در میان طبیعتی زیبا سپری كنید تا سفر در جاده ای كویری را به فراموشی بسپارید. عروس كویر تنها یك نام نیست بلكه تلفیقی از طبیعت سرسبز، اماكن تاریخی و عرفانی و مردمی مهمان نواز است. شهری كه مقدمتان را با گل پذیراست و دعای خیر مردمش بدرقۀ راهتان است.
نمی شود به شاهرود بروید و سری به جنگل ابر نزنید. جنگل ابر یكى از دست نخورده‌ترین جنگل‌هاى ایران است كه در 35 كیلومترى شمال شرق سمنان، 50 كیلومتری شمال شرق شاهرود و در مسیر جاده شاهرود به آزادشهر استان گلستان و در روستای ابر قرار دارد. این جنگل با 35 هزار هكتار وسعت در ادامه جنگل‌های سرسبز شمال كشور است و از آنجا كه فضای این جنگل را پوششی از ابر فرا گرفته به همین دلیل این جنگل را جنگل ابر می‌نامند.
ارتفاع زیاد جنگل از سطح دریا، پایین بودن درجه حرارت در فصل گرما و وجود چشمه‌سارهای فراوان و پوشش جنگلی متنوع از شاخصه‌های این جنگل است.