سد میل مغان به عنوان سد دوستی ایران و آذربایجان است كه از نوع انحرافی نیمه متحرك با بدنه بتنی و خاكی می باشد و بین دو شهر اصلاندوز مغان و هورادیز واقع شده است. كانال اصلی و بزرگ منطقه مغان از این سد سرچشمه گرفته و پس از طی مسیر ۳۲ كیلومتری، آب دریاچه شهرك شهید غفاری مغان (شركت كشت و صنعت و دامپروری مغان) را تغذیه می كند. تمام اراضی زیركشت این منطقه و قسمتی از اراضی شهرستان بیله سوار از طریق این كانال آبیاری می شوند.
در حال حاضر سد مخزنی ارس و سد انحرافی میل مغان بر روی رودخانه ارس در فاصله مشترك ایران و جمهوری آذربایجان فعال است كه بهره برداری از آنها در سال ۱۳۵۰ شروع شد. آب این رود خانه به وسیله كانال های تعبیه شده در سد میل مغان به مصرف آبیاری اراضی كشاورزی رسیده و سبب رونق كشاورزی و اقتصادی منطقه شده است. این سد آب شرب شهرستان های پارس آباد، بیله سوار و گرمی را تامین و حدود ۶۰ هزار هكتار از اراضی دشت مغان را آبیاری می كند. میزان حجم آب خروجی از سد ارس ۹۶/۳۵۰۵ میلیون متر مكعب بوده و میزان حجم آب سریز از سد مغان ۳۲/۲۹۰۷ میلیون متر مكعب و حداكثر دبی تخلیه سیلاب ۲۴۶۰ متر مكعب برثانیه است.
دریاچه پشت سد میل موغان بین دو شهر آصلان دوز مغان و هورادیز دوستی بی پایان بین مردم این دو منطقه در ایران و آذربایجان ایجاده كرده است. تالاب دریاچه سد میل مغان از جاذبه های گردشگری ویژه مردم محلی و توریست های داخلی و خارجی می باشد. این تالاب محلی برای پرندگان مختلف مهاجر است.
دریاچه سد
به لحاظ قرار گرفتن منطقه مغان در مسیر مهاجرت و كوچ پرندگان، مساعد بودن شرایط آب و هوا و امكان تغذیه مناسب، تالاب های این منطقه مكان مناسبی برای زمستان گذرانی پرندگان است. بیست هزار پرنده آبزی و كنار آبزی اینجا منزل دارند كه بر اهمیت این مكان از نظر محیط زیست می افزاید. درناهای خاكستری، قوی گنگ، قوی فریاد كش، پلیكان، غاز خاكستری، عروس غاز، انواع اردك، فاخته، زنگوله بال، خروس كولی این تالاب را برای زیستن انتخاب كرده اند. حفاظت از محیط زیست منطقه در این سد كه موقعیت ژئوپولتیكی و اكوپولتیكی بسیار حساسی دارد، برای ایران بسیار مهم است. علاوه بر این تالاب میل مغان محل مناسبی برای تخم ریزی و پرورش گونه های ماهیان بومی نظیر سوف، زرده پر، سیم، سیاه ماهی، سس ماهی، سیاه كولی، اسبله و شاه كولی و گونه های جانوری مثل لاك پشت مهمیزدار است. دریاچه سد میل مغان با مساحت ۹۹۶ هكتار در مسیر كریدور مهاجرت پرندگان قرار گرفته و هر سال با شروع بارش های پاییزی و حاكمیت سرما در روسیه و شمال اروپا، تالاب های مغان بمدت شش ماه، میزبان هزاران قطعه پرنده در ۷۲ گونه مختلف است تا زمستان گذرانی خود را در این منطقه انجام دهند. تالاب سد میل مغان از منحصربفردترین تالاب های ایران به شمار می رود. عقاب تالابی، عقاب شاهی، دلیچه كوچك، پلیكان پاخاكستری، اردك مرمری، اردك سرسبز، سرحنایی، ارده ای، كفچه نوك، كشیم كوچك، خوتكا، چنگر، باكلان كوچك و بزرگ، سهره و حواصیل و بوتیمار از پرندگان مهاجر ساكن تالاب میل مغان هستند. پرنده زنگوله بال و غاز پیشانی سفید كوچك از ارزشمند ترین پرندگان مهاجر به منطقه هستند، این پرندگان از گونه های در معرض خطر انقراض بوده و مورد حمایت بین المللی قرار دارند. این دو گونه حمایت شده هر سال در اواسط فصل پاییز بصورت مهاجر در زیستگاه های شمال استان و به ویژه تالاب سد میل مغان دیده می شوند و ماموران یگان حفاظت از محیط زیست به صورت ویژه از این پرندگان حفاظت می كنند و هرگونه شكار و صید این گونه ها ممنوع است.
موقعیت مكانی
سد میل مغان در ۲۶۰ كیلومتری پایین دست سد مخزنی ارس در منطقه اصلاندوز برروی رودخانه ارس قرار گرفته است. این سد و تالاب در ۵۰ كیلومتری شهرستان پارس آباد و سه كیومتری شهر اصلاندوز واقع شده است.
