اگر « شمال » ایران را كناره های خزر رقم زده است، در سطحی پایین تر بی تردید « شمال » آذربایجان را باید در كرانه های آراز یافت. چه بسا می توان ادعا كرد كه این « شمال » از آن « شمال »، « شمال » تر است. شمال منطقه ی آذربایجان در محال قره داغ است. در این شمال نیز دریا و كوه و جنگل همراهند و رود مرزی ارس با شكوه تاریخی و جغرافیایی تمام در جریان است. در این محال كوهستان عظیم قره داغ در دو سوی شمالی و جنوبی خود چشم اندازهای طبیعی خارق العاده ای خلق كرده است. جنگل های « ارسباران » با تنوع گیاهی و جانوری خود و با رودها و چشمه های پرآب خود مقصد هزاران گردشگر داخلی و خارجی است. محال قره داغ سرزمین قلعه ها و قله هاست و توجه گروه های كوهنوردی و خانواده ها را جلب كرده است. از قلعه ی عباس میرزا در كردشت تا قلعه ی قهققه و پشتو در هوراند و از قلعه ی نودوز تا قلعه ی جوشین در اهر و قلعه ی بابك و آوارسین در كلیبر گردشگران را برای سیری و سیاحتی در خاطر ماندنی دعوت می كنند. دره های گردشگری « قلعه دره سی » ، « پیغام دره سی »، « مكیدی دره سی » ، « آینالی »، « چیچكلی » و « گویجه بئل » و « گورا دره » و « علی آباد » كه آشنای دیرین گردشگران است.
باری این منطقه با داشتن آثار تاریخی بسیار، قله های سر به فلك كشیده، باغات سرسبز، چمنزارها و ییلاق ها، چشمه های زلال ، رودهای پرآب، دره های متعدد گردشگری، محوطه های تاریخی، جنگل های ارسباران، آب های معدنی، آثار باستانی، دریاچه های كوچك و بزرگ بهترین منطقه ی گردشگری از نظر همراهی و هماهنگی جاذبه های تاریخی و طبیعی است.
استان آذربایجان شرقی دارای وسعت ۴۵۰ هزار كیلومتر مربع است كه از این میزان ۱۸۸ هزار هكتار آن پوشیده از جنگل است.
از ۱۸۸ هزار هكتار جنگل، ۱۶۴ هزار هكتار آن جنگل های بكر قره داغ ( ارسباران ) شامل مناطق اهر ، هوراند، كلیبر و خدآفرین است. همچنین ۱۳ هكتار از جنگل های منطقه قره داغ ( ارسباران ) در بخش مركزی اهر و بخش هوراند واقع شده است.
معرفی منطقه:
شهرستان هوراند با داربودن ۱۱ هزار هكتار اراضی جنگلی گونه های نادر و خاصی از جمله ارس، سرخدار، سماق را به خود اختصاص داده كه در كل دنیا مساحت سرخدار كمتر از 5 هزار هكتار بوده كه ۱ درصد آن را جنگل های شهرستان هوراند به خود اختصاص داده است.
شهرستان هوراند دارای سه ذخیره گاه مهم ارس، سرخدار و سماق در مناطق فندقلو، كورن، قره درویش، هوای، جعفرآباد، وروجن و تابستانق میباشد. قابل ذكر است كه ذخیره‌گاه جنگلی با هدف حفظ و نگهداری از جنگلها و گونه‌های ارزشمند جنگلی، مراقبت از منابع ژنتیكی پویا، نگهداری فرآیندهای اكولوژیكی، انجام پژوهش و تضمین موجودیتی نمونه‌های طبیعی اجرا می‌شود.
گیاه سرخدار:
یك درصد مساحت جنگل های سرخدار جهان در شهرستان هوراند قرار دارد.
به نقل از رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان هوراند، از این گیاه ماده ای به نام تاكسول بدست می آید كه تاكسول در سال 1977 برای درمان سرطان رحم و سرطان پستان توسط FDA مورد تأیید قرار گرفت. این گیاه سمی بوده و مصرف خوراكی برای انسان و دام ندارد.
جنگل تنباكلوی هوراند:
جنگل تنباكلوی هوراند نیز شامل جنگلهای قره داغ است جنگلی كه روزگاری دارای وسعت بسار زیادی بوده و اما امروزه بصورت مئشه پارا به حیات خود ادامه می دهد. روزگاری دامنه و كوهپایه های این منطقه به صورت وسیع از پوشش گیاهی جنگل بهره مند بودند. از دلایل نابودی این جنگلها می توان به قطع بی رویه درختان برای تهیه هیزم و نابودی جنگل برای ایجاد زمینهای كشاورزی اشاره كرد كه در حال حاضر با وجود نفت و گاز هنوز هم درختان این جنگلها قطع می شوند . كوههای این منطقه یاد آور بزهایی است كه با زیاده روی شكارچیان، منقرض شدند و پوست وشاخهایشان هم اكنون دكور ویترین شكارچیان شده است.خوشبختانه صخره های این كوه به دلیل عدم دسترسی، مسكن امنی برای گونه های مختلفی از حیوانات همچون خرس قهوه ای،خوك وحشی،روباه،شغال،گرگ،سیاه گوش و.... شده است.
ویژگیهای منطقه:
این منطقه شامل كوههای بلند و درختان گوناگون است كه نگاه هر بیننده ای را مجذوب خویش می سازد و همچنین زیست گاه حیواناتی است كه گاها از نظر تنوع در جهان بی نظیر می باشند. از جمله ، خرس قهوه ای،خوك وحشی،روباه،شغال،گرگ،سیاه گوش و....
پرندگانی از قبیل كبك، كبك چیل، جی جاق، كلاغ نوك قرمز و پرندگان شكاری چون عقاب طلایی، شاهین و ... در این منطقه زندگی میكنند. همچنین از لحظ پوشش گیاهی دارای گونه های مختلف گیاهی و درختی منحصر به فرد سرخدار، ممرز، بلوط ، فندق، گردو و سماق و ... میباشد.
از كارهایی كه برای منطقه تنباكلو انجام گرفته می توان به موارد زیر اشاره كرد :
با صرف اعتباری بالغ بر ۴۵۰ میلیون ریال، پاسگاه یگان حفاظتی منابع طبیعی شهرستان اهر مستقر در جنگلهای تنباكولوی هوراند به منظور صیانت بهتر و نظارت مطلوب بر جنگلها، مراتع، كنترل تخریب، اطفاء حریق و نظارت بر عرصه های ملی این پاسگاه و یگان مستقر در آن احداث و فعالیت خود را آغاز كرده است. همچنین ایجاد كمربند حفاظتی به طول هفت كیلومتر برای جنگلهای منطقه و نشانه گذاری اصلاح جنگل به مساحت ۲۶ هكتار و اخذ سند مالكیت برای عرصه های ملی به مساحت ۳۰ هزار هكتار و اجرای مادتین ۱۳ و ۳۹ به وسعت ۶۶ هزار هكتار از مراتع بخش هوراند را از دیگر كارهای انجام شده می باشد.
موقعیت جغرافیایی هوراند:
شهرستان هوراند در ۱۷۰ كیلومتری تبریز واقع شده و از سمت شمال و غرب با شهرستان كلیبر، از سمت شرق با استان اردبیل و از سمت جنوب با شهرستان اهر هم مرز است.
آب و هوای منطقه:
آب و هوای این منطقه معتدل كوهستانی است كه در زمستان با یخبندان‌های كوتاه مدت و هوایی خنك و مطلوب و تابستانهایی نسبتاً گرم و نسیمهای خنك و روح نواز همراه است.
سوغات و محصولات منطقه:
سماق، زغال اخته، پیاز معروف هوراند، توت، شیره توت و...
سایر جاذبه های گردشگری هوراند:
تپه باستانی آغامال تپه سی، قوبول دره سی، قلعه دختر و...
