در اكثر كتب قدیمی، شیخ شهاب الدین را با نامهای شهاب الدین محمود تبریزی و شهاب الدین محمود التبریزی العتیقی الاهری نام برده اند. وی در حضور شیخ ركن الدین سجاسی به كسب كمالات معنوی نایل امد و به دامادیش مفتخر گشت. لقب شهاب الدین توسط استاد و مرشد وی، شیخ ركن الدین سجاسی به وی اعطا شده است.
شیخ شهاب الدین محمود اهری فرزند احمد اهری عارف و شاعر قرن هفتم هجری قمری بود كه در نیمه شعبان 580 هجری قمری در شهر اهر چشم به جهان گشود. پدرش در همان سنین كودكی قرآن را به وی آموخت، بطوریكه وی در سن ۱۰سالگی قرآن را از حفظ داشت. وی به تحصیل قواعد عربی و سایر علوم پرداخت. شیخ شهاب الدین گویا در دوران تحصیل خویش در تبریز به مناسبت حال و هوای ایام جوانی، كشتی گیر و پهلوان نیز بوده و آنچنانكه دركتاب روضه اطهار صفحه 146 آمده است وی پهلوانی صاحب نام و زورمند بود.
شیخ پس از سیر وسلوك در معنویت، بنا به خواست استاد خویش شیخ ركن الدین سجاسی، بعد از ترتیب خانقاه در محل كنونی بقعهٔ شیخ، به هدایت طالبان حق و طریقت پرداخت و به درجهٔ قطب نایل آمد. اثر مكتوبی از این عارف اندیشمند به نام عشق نامه به جای مانده كه متضمن عقاید و آرای عرفانی اوست. این عارف بزرگ در سال 665 قمری چشم از جهان فروبست و در صحن خانقاه خود به خاك سپرده شد.
تاریخ عالم ارای عباسی می نویسد: شاه عباس اول صفوی در سال نوزدهم و بیست و یكم سلطنت خود به اهر آمده و به زیارت تربت شریف شیخ نائل شده است.
آرامگاه حضرت اینك در اهر داخل محوطه پارك شیخ شهاب الدین بنام بقعه شیخ شهاب الدین قرار دارد وزیارتگاه اهل دل است.
مجموعه ف‍ر‌ه‍ن‍گ‍‍ی و ت‍‍اری‍خ‍‍ی “شیخ شهاب الدین اهری” گ‍ن‍ج‍ی‍ن‍ه ای از آث‍‍ار ناب ت‍‍اری‍خ‍‍ی ارسباران می باشد كه به طور قطع بازدید و تماشای آن برای گردشگران خالی از لطف نیست.
مسجد و بقعه شیخ شهاب الدین اهری
بقعه شیخ شهاب الدین اهری در شهر اهر در استان آذربایجان شرقی، محل خانقاه و مقبره شیخ شهاب‌الدین اهری می‌باشد. این مجموعه شامل ساختمانهای خود خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره‌ها، و تعدادی غرفه است. این خانقاه از سال ۱۳۷۴ به موزه ادب و عرفان تبدیل شده است كه تنها موزهٔ عرفان در ایران است.
این بقعه در دوره صفویه به احتمال زیاد در روزگار شاه عباس اول بر مزار شیخ شهاب‌الدین اهری، در شهر اهر ساخته شده است اما آثاری از دوره های قبل (دوره ایلخانی) نیز در آن وجود دارد. مسجد شیخ شهاب الدین اهری در ضلع شرقی صحن این بقعه ساخته شده است و دارای گچبری ها و تزئینات نقاشی است. دور تا دور دیوار مسجد دستخط هایی وجود دارد كه بین آنها دست نوشته هایی را از شیخ بهایی، شاه عباس سوم و ابوالقاسم نباتی تشخیص داده اند.
ساختمان بقعه شیخ شهاب الدین
ساختمان بنا شامل خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره ها و غرفه های متعدد است. تاریخ بنا بدرستی معلوم نیست لیكن از قرن هفتم هجری قمری ساختمان بنا دارای تشكیلاتی بوده است. هرچند بعضی آنرا منتسب به زمان شاه عباس صفوی می دانند ولی قدمت بعضی از قسمتها از جمله حصار سنگی مقبره و در شرقی به قبل از صفویه مربوط است. مشخصات دوره ایلخانی كه در این بنا دیده می شود عبارتند از بلند سازی ارتفاع بنا، تبدیل مقطع ۴ ضلعی به ۸ ضلعی بوسیله فیل گوشها در نقطه شروع گنبد، گنبد دو پوش.
خانقاه
فضای بزرگی كه زیر گنبد دو پوش قرار گرفته مقطعی مربعی شكل دارد و در اصطلاح محلی به قوشخانه معروف است. در طرفین خانقاه اتاقهایی بصورت قرینه ساخته شده اند كه به چینی خانه (محل نگهداری ظروف چینی) معروف شده است.
مسجد
این قسمت در شرق بقعه واقع شده و با گچ بریها و نقاشی هایی تزئین یافته و دور تا دور دیوارهایش حاوی دستخط هایی است كه از میان آنها دست نوشته های شیخ بهائی، شاه عباس سوم، ابوالقاسم نباتی شناخته شده است.
حصار سنگی مقبره
حصار سنگی مقبره بصورت مستطیلی شكل در دور صحن كشیده شده و با نقوش اسلیمی و هندسی بصورت مشبك حجاری شده و از شاهكارهای حجاری اسلامی است. در قسمت ورودی و در سمت راست كتیبه ای با خط كوفی و با عنوان الله ـ محمد ـ علی بصورت حجاری دیده می شود.
از كرامات شیخ
روایت می‌كنند زمانی كه تیمور لنگ، با لشكر خود و جمعی از اسرای چینی، از شهر اهر عبور می‌كرده، به دیدار شیخ شهاب الدین می‌آید. امیر تیمور در این ملاقات از شیخ می خواهد كه به او غذایی بدهد كه تا حال در عمرش نخورده باشد. شیخ دو انگشت خود را جلو چشمهای امیر تیمور گرفته و می‌گوید : « از بین دو انگشتم نگاه كن و ببین چه می بینی؟» امیر تیمور نگاه كرده و می بیند كه صحن و حیاط خانقاه شیخ، به چمنزاری با صفا تبدیل شده و آهو های زیادی در آنجا هستند. شیخ می‌گوید: «از شیر آن آهوان به تو شیر برنجی خواهم پخت كه در عمرت شیر آهو نخورده ای!» امیر تیمور بعد از این جریان، از شیخ می خواهد كه در قبال این احسان، از او چیزی درخواست كند. شیخ می گوید: «من از تو فقط این در خواست را دارم كه به تعداد افرادی كه در این اتاق جا می گیرند، از اسرا آزاد كنی!» امیر تیمور نگاهی به اتاق كوچك شیخ كرده و می‌گوید: خواستهٔ كوچكی است. با اینحال قبول دارم. اسرا را وارد اتاق می‌كنند و اتاق پر نمی شود تا سرانجام همهٔ 2000 اسیر آزاد می شوند.
شاگردان و مریدان و پیروان: (فرقه شهابیه)
حضرت مولانا شیخ شهاب الدین اهری همچون دیگر عرفا مریدان و شاگردان زیادی داشته كه چهار نفر از آنها معروفند:
1_ سیدجمال الدین تبریزی
2_ باله حسن بنیسی
3_ بابافرج وایقانی
4_ شیخ جلال الدین تبریزی
چرا باید از این مكان دیدن كرد؟
با ورود به محوطه پارك و آرامگاه كه بین مردم اهر به شیخ معروف است، آرامشی خاص را با دل و جان تجربه میكنید و دلتان نمی آید آن مكان را ترك كنید.
چه فعالیتهایی در این مكان میتوان انجام داد؟
علاوه بر زیارت از بقعه و موزه ادب وعرفان اهر كه در خانقاه این بقعه دایر است، از گردش در محوطه و پارك زیبا و دلنشین آن لذت ببرید.
