رختشویخانه زنجان

رختشویخانه:

زمین این بنا در سال ۱۳۴۷ هجری قمری مطابق با ۱۳۰۷ هجری شمسی توسط علی اكبر توفیقی رئیس بلدیه شهر (شهردار) زنجان از باقرخان امجد نظام به قیمت 185 تومان خریداری شده است. محل موصوف قبل از احداث رختشویخانه با هرز آبهای سطحی مملو و به بابا جامال چوقوری (گودال بابا جمال) معروف بوده است.
هدف از ساخت این رختشوی‌خانه تامین امنیت و آسایش زنان در یك مكان سرپوشیده بوده‌است.
از نظر تشابه كاربری چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شكل دیده نشده ولی از نظر معماری با مسجد عباسقلی خان و دروازه ارگ قابل مقایسه‌ است این بنا به طور عام‌المنفعه و شبانه‌روزی بوده و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهروندان دریافت نمی‌شده‌ است.
بنای رخت‌شوی‌خانه شهر زنجان هم اكنون یكی از دو موزه مهم این استان است و در آن انواع لباس‌های محلی، زیورآلات، ابزار و وسایل مورد استفاده بانوان در معرض دید همگان قرار گرفته‌است.

مشخصات بنا:
آب این محدوده كه دارای فضاهای متعددی است از قنات قلعچه حاجی میربهاالدین تامین می‌شد. فضاهای این مجموعه را می‌توان به دو بخش مدیریت رخت‌شوی‌خانه شامل حیات و قسمت مسكونی و فضای اصلی شستشوی رخت كه خود دارای چهار قسمت است تقسیم كرد. حیاط محوطه‌ای است به شكل مربع و مستطیل به میزان ۴۰۰ متر مربع (۳۲×۱۲ متر) شامل درختكاری و فضای سبز، و اعیانی آن در جبهه شمالی محوطه به مقدار ۶۰ متر مربع شامل دو اتاق و یك ورودی است كه این ورودی فضاهای محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به همدیگر متصل می‌نماید. پلان و نمای این واحد مسكونی، دارای بار فرهنگی بوده و به سبك معماری سنتی شناخته شده زنجان احداث گردیده‌است.
 
خزینه این رخت‌شوی‌خانه ۱۷ متر طول ۵۵/۱۱ متر عرض و حدود ۸ متر ارتفاع دارد فضایی شبیه تراس مشرف به فضای رخت‌شوی‌خانه وجود دارد كه به عبارتی می‌توان آن را شاه‌نشین و محل مدیریت نامید. محل ورودی بنا به شبكه ارتباطی كوچه‌های شهر را پیدا می‌كرد و خانمی كه گفته می‌شود همسر معمار این بنا بوده‌است كار كنترل و نظارت بر امور رخت‌شوی‌خانه را برعهده داشت و در قبال این كار مبلغی ماهیانه دریافت می‌كرد. از معماری این فضا چنین استنباط می‌شود كه معمار آشنایی كاملی به شیوه سنتی داشته كه توانسته‌است با كمك قوس‌ها و نورگیرها فضای دل‌انگیزی را در قسمت بالای انبار سالن اصلی رخت‌شوی‌خانه و تردد افراد را انجام می‌داده‌است.
 
طراحی و اجرای فضای داخلی و اصلی بنای رخت‌شوی‌خانه دورنمای بسیار زیبایی دارد و سالن آن با ۱۱ ستون به طور قرینه به دو قسمت تقسیم شده‌است. این فضا از سالنی به عرض ۷/۱۳ متر طول ۶۲ متر و مساحت زیربنای ۸۵۰ متر مربع برخوردار است. فاصله ۱۱ ستونی كه به طور قرینه سالن را به دو قسمت تقسیم كرده‌اند در جهت قرینه از چهار واحد حوضچه و مجاری آب در حد فاصل حوضچه‌ها تشكیل یافته و حدود آن را سنگ‌های حجاری شده از جنس تراورتن از یكدیگر مجزا می‌كند.

اتاق موزه صنایع دستی:

در این بخش از كارهای هنری صنعت مس و روی زنده یاد حاج رجبعلی مقدم می توان بازدید كرد.

موقعیت مكانی
بنای تاریخی رخت‌شوی‌خانه زنجان در محل معروف به بابا جامال چوقوری (گودال باباجمال) در قلب بافت تاریخی شهر زنجان قرار گرفته و دسترسی به بنای رخت‌شوی‌خانه از خیابان سعدی از طریق كوچه فرهنگ نیز امكان‌پذیر است.