تیمچه امین الدوله از جاذبه‌های گردشگری كم‌نظیر و دیدنی كاشان محسوب می‌شود، با ما همراه باشید تا از معماری حیرت‌انگیز تیمچه امین الدوله كاشان بیشتر بدانیم.
تیمچه امین الدوله یا كاروانسرای امین الدوله یكی از بناهای قاجاری شهر كاشان محسوب می‌شود كه در چهارسوق بازار تاریخی این شهر قرار دارد و به میانچال معروف است. در اواخر قرن ۱۲ هجری قمری در اثر زلزله این بازار تخریب و بعد در دوره قاجار و به همت فردی به نام فرخ خان غفاری ملقب به امین الدوله، از رجال نامدار آن زمان بازسازی شد. یكی از بخش‌هایی كه به بازار كاشان افزوده شد، همین تیمچه است كه به اسم بانی آن امین الدوله نام گرفت. كار ساخت این تیمچه بین سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۲۸۴ هجری قمری به طول انجامید و معمار آن استاد علی مریم كاشانی بود.
عظمت و شكوه تیمچه امین الدوله
در معماری ایران، تیمچه به بخشی از بازار گفته می شود كه شبیه راسته های بازار است. تیمچه ها بناهایی سرپوشیده هستند كه در اندازه های كوچك ساخته می شوند و جزو زیباترین بخش بازار هستند. سقف تیمچه ها با تزییناتی از قبیل كاربندی، مقرنس كاری پوشیده می شوند. تیمچه ها معمولا از یك طرف به راسته اصلی بازار و از سمت دیگر با یك كاروانسرا ارتباط دارند. تقریبا همگی تیمچه ها دارای بارانداز هستند. همچنین، طبقه پایین تیمچه جنبه تجاری یا كارگاهی دارند و طبقه بالا جهت امور اداری و دفتری استفاده می شود.
تیمچه امین الدوله كاشان در ورودی اصلی خود پیرو اصل “حجاب” در معماری سنتی ایران است. عظمت و شكوه تیمچه را پیش از ورود به از راسته بازار نمی توان دریافت. امروزه این تیمچه به حجره های عتیقه فروشی و فرش های دستباف و گرانبها اختصاص دارد. تیمچه امین الدوله كاشان سرای سرپوشیده ای است كه در چهار سوق بازار كاشان واقع شده است. این تیمچه جزو شاهكارهای هندسی بازار كاشان به شمار می رود و در جناح جنوبی بازار كفاش ها و مقابل بازارچه میانچال قرار دارد.
معماری تیمچه امین الدوله
تیمچه امین الدوله از سه طبقه بنای مستحكم و مسقف مرتفع با دهانه وسیعی تشكیل شده است و از نظر عرض و طول بنایی با عظمت و باشكوه محسوب می‌شود. این بنا علاوه بر داشتن زیبایی چشم‌نواز و شاهكارهای هندسی، در استحكام ساختمان، طرح نقشه و معماری آن‌چنان دقت و مهارتی به كار رفته كه پس از صد سال هنوز كوچكترین رخنه و شكافی در اساس و بنیان آن دیده نمی‌شود. سقف تیمچه امین الدوله با مقرنس‌كاری‌های از جنس آجر و كاشی و طاق‌بندی ایرانی بسیار زیبا دیده می‌شود.
در این سقف به‌دلیل عدم استفاده از كاربندی، پوشش رومی به كار رفته و به همین دلیل، توانسته‌اند ارتفاع سقف تیمچه را افزایش دهند. علاوه بر آن، عدم قابلیت‌های سازه‌ای یزدی‌بندی به معمار این امكان را داده است تا این پوشش تزیینی را با سهولت بیشتری اجرا كند. تیمچه امین الدوله یك هشتی و یك فضای میانی دارد و حجره‌هایی در دو طبقه در پیرامون آن واقع هستند. این تیمچه از طریق دو درب بزرگ چوبی به بازار مربوط می‌شود. یك در از چهار سو به صحن كوچك هشت ضلعی و دیگری به صحن بزرگ مربع مستطیل شكل جنوبی منتهی می‌شود و در نهایت سرای واحدی را به وجود می‌آورند كه یكی از بهترین شاهكارهای معماری ایران در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری به شمار می‌رود.
آسیب به تیمچه امین الدوله
سه طبقه داره كه خیلی مستحكم ساخته شده، سقف آن مرتفع و دهانه وسیعی داره كه مثل این بنا با این عرض و طول و عظمت و شكوه جایی دیده نمیشه، چرا كه علاوه بر زیبایی‌های خیره‌كننده، شاهكار های هندسی داره. استحكام این بنا و طرح نقشه و معماری آن بسیار با مهارتی طراحی شده كه بعد از صد و سیزده سال هنوز كوچكترین شكافی در اساس و بنیان این بنا مشاهده نمیشه. شما از این موضوع آگاهی دارید كه ارزش های معماری و فرهنگی این بنا بسیار زیاده و تا زمانی كه نام بازار كاشان میاد تیمچه امین الدوله را در ذهن خودتون ترسیم كنید. تاكنون در تیمچه امین الدوله دخل و تصرف زیادی صورت نگرفته، به‌غیر از آن كه در و پنجره‌های چوبی آن در گذشته ارسی بوده است و در حال حاضر به در و پنجره شیشه‌ای تبدیل شده‌اند.
از ویژگی‌های اجتماعی فرهنگی این تیمچه برگزاری مراسم عزاداری اصناف، هیئت‌های بازار و محلات كاشان در ماه محرم است. یك چایخانه در جای بسیار نادرستی از این تیمچه قرار گرفته كه موجب آسیب دیدن آن شده است. برای حفظ استحكام تیمچه نیاز است كه مرمت و بازسازی روی آن انجام شود تا از ریزش آن جلوگیری شود كه هیچ تدبیری برای این مساله اندیشیده نشده است. سیم كشی برق این بنای تاریخی به شدت نامنظم صورت پذیرفته و سرویس های بهداشتی آن به شدت نامناسب می باشند. هیچ نگهبانی برای حفاظت از این بنای تاریخی وجود ندارد كه ضریب آسیب رسانی را بالا می برد. امیدواریم سازمان میراث فرهنگی هر چه سریعتر برای رفع این مشكلات تدابیر لازم را بیاندیشد و اقدامات لازم را فراهم بیاورد.
