بازدید از حمام فین به دلیل واقعه آن یكی از باورنكردنیترین كارهای ممكن است، با ما همراه باشید تا بدانیم حمام فین در كدام شهر قرار دارد.
حمام فین در باغ فین كاشان است. این حمام قدیمی بهدلیل قتل میرزا تقیخان امیركبیر، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار مشهور است. میراث جهانی یونسكو بنای حمام فین را در ۱۵ آذرماه سال ۱۳۱۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رساند. در پی تلاشی چندساله، یونسكو نیز در سال ۲۰۱۱ میلادی، باغ فین را كه حمام فین نیز در آن مجموعه قرار دارد، در فهرست میراث جهانی یونسكو ثبت كرد. در قسمت جنوبیِ باغ فین دو حمام وجود دارد كه به حمام كوچك و بزرگ معروفند. حمام كوچك از آثار دوره صفویه و همراه با بنای اولیه باغ فین ساخته شدهاست. حمام بزرگ در دوران قاجاریه بهفرمان فتحعلی شاه ساخته شدهاست. حمام بزرگ مخصوص امرا و حمام كوچك اختصاص به استفاده خُدّام داشتهاست.
اتفاق باورنكردنی در حمام فین
حمام فین از بنای موجود در باغ فین است كه امروزه بهعنوان یكی از جاهای دیدنی كاشان به شمار میرود. دو حمام در این باغ وجود دارد كه شامل حمام سلطنتی و حمام صفوی میشوند. حمام صفوی بهخاطر وقوع حادثه تاریخی قتل امیركبیر در ۲۰ دی ۱۲۳۰ هجری شمسی از شهرت بیشتری برخوردار است. حمام صفوی شهرت زیادتری دارد؛ چراكه یكی از تلخترین حوادث تاریخ ایران یعنی قتل صدراعظم شایستهای همچون امیركبیر در آن رخ داده است. امیركبیر، صدراعظم ناصرالدین شاه، به دستور وی(ناصرالدین شاه) در گرمخانه حمام كوچك و دركنار حوض مرمرینی كه در میان گرمخانه وجود دارد به قتل رسید. در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی این دو حمام بر اساس طرح اولیه خود مرمت و پس از آن نیز بارها تعمیر و بازسازی شدهاند.
حمام كوچك: در اواخر دوره صفویه، حمامی كوچك در بخش جنوبی باغ ساخته شد؛ اما تاریخ دقیق ساخت و بانی آن مشخص نیست. نكته قابلتوجه این حمام، وجود هفت كاشی قدیمی در قسمت خزینه است كه حدود ۵۰۰ سال قدمت دارند. این حمام بهمنظور استفاده خدمتكاران ساخته شده بود؛ به همین دلیل از حیث معماری، ویژگی بارزی ندارد و علت شهرتش به رویداد تاریخی قتل امیركبیر برمیگردد كه در آن به وقوع پیوست. پس از این واقعه، باغ فین و حمام آن به فراموشی سپرده شد و در دوره مشروطه، اشرار تمام سنگهای مرمر و مصالح گرانبهای آن را به غارت بردند.
حمام سلطنتی یا حمام بزرگ، در دوره قاجار به دستور فتحعلی شاه ساخته شد. در كنار ساخت حمام جدید، حمام كوچك كه پس از پایان دوره صفوی از رونق افتاده بود، به دستور شاه مورد مرمت قرار گرفت. هر زمان كه شاهان قاجار برای تفرج به باغ فین میرفتند، از این حمام استفاده میكردند و حمام كوچكی نیز برای خدمه بود كه در ایامی از هفته استفاده از آن برای عموم مردم آزاد میشد. از آن جا كه حمام بزرگ برای استفاده فرماندهان و بزرگان دربار بود، بهلحاظ معماری اهمیت داشت و علاوه بر ستونهای مرمر، سقف آن مزین به نقاشیهای فوقالعادهای بود.
بخش های مختلف حمام فین
در هریك از حمامها، قسمتهایی شامل ورودی، گرمخانه، آبنما، خزینه، محل نظافت و سربینه (رختكن) بهچشم میخورَد. كانالهایی جهت تعویض آب خزینهها و حوضچهها در كف حمامها وجود دارد. دیوار حمامها با عایق رطوبتی مخصوص (ماسه، آهك یا ساروج) پوشانده شدهاست. این حمام دارای دالانها و راهروهای زیادی است و معماری زیبایی دارد.
حمام بزرگ: قسمتهای مختلف حمام بزرگ عبارتاند از راهی فرعی به حمام برای رساندن وسایل به افراد داخل حمام، سربینه (رختكن) و صحن اصلی حمام. صحن اصلی حمام شامل شاهنشین، خزینه، اتاقهای حجامت، حوض آبگرم، حوض آب نیمهگرم و حوض آب سرد میشود. دیوارههای حمام از ساروج ساخته شده است تا رطوبت به پایهها و دیوار بنا آسیب نرساند. روشنایی حمام نیز از طریق حفرههای سقف به نام جامگاه تامین میشد كه نور طبیعی را وارد حمام كرده و در عین حال، دید از بالای پشتبام حمام را غیرممكن میكرد.
سربینه: حمام بزرگ دو سربینه دارد. سربینه اول كه به ورودی نزدیكتر است، سكویی در انتها و بخاری دیواری دارد. در این سربینه نورگیرهایی مزین به كاشیهای مشبك وجود دارد كه به باغ باز میشوند و چشمانداز دلپذیری ایجاد كردهاند. سربینه دوم، حوضی در میانه و مسیر ترددی در ضلع شرقی دارد كه كف آن پایینتر از سطح سربینه است. به نظر میرسد كه در گذشته افراد هنگام خروج از حمام ابتدا از سربینه دوم و سپس از سربینه اول استفاده میكردند؛ به این ترتیب كه پس از استحمام و خروج از گرمخانه، ابتدا پا را در حوض سربینه دوم میشستند و در هوای ملایم آنجا بدن را خشك میكردند و آماده رفتن به سربینه اول و پوشیدن لباس میشدند.
تون: آب حمام بهوسیله تون (آتشدان یا آتشخان) گرم میشد كه محل افروختن آتش بود و در وسط خزینه قرار داشت. تون بهصورت حفرهای بود كه از پایین به فضای بیرون راه داشت. شخصی كه به او تون تاپ میگفتند، هیزم را زیر تون میریخت و آن را روشن میكرد. روی تون در كف خزینه یك ورقه مسی قرار داده شده بود؛ دور ورقه را با ملاط محكمی به هم میبستند تا مانع نفوذ آب به زیر آن شود. با داغشدن ورقه مسی، دمای آب خزینه به ۴۰ درجه میرسید. گرمای فضای حمام نیز بهوسیله كانالهای گربهرو در زیر كف حمام تامین میشد. در واقع، كانالهای گربهرو حرارت و دودههای داخل تون را به دودكشها میرساندند تا با اینكار كف حمام گرم شده و دودها از تون به بیرون هدایت شود. ابعاد آنها اندازه قامت خمیده یك انسان بود و هر از گاهی نیاز به تمیزكاری و مرمت داشتهاند.
مسیر دسترسی به حمام فین كاشان
حمام فین در جنوب شهر كاشان در دل منطقهای سرسبز و خوشآبوهوا قرار دارد. در گذشته روستایی با نام فین در این منطقه وجود داشت كه امروزه بخشی از شهر كاشان است و در انتهای خیابان امیركبیر قرار دارد. حمام فین در انتهای بلوار امیركبیر قرار دارد. بلوار امیركبیر یكی از طولانیترین بلوارهای كاشان است كه تقریبا تمام خیابانهای مهم كاشان از جمله خیابان مدرس، خیابان بهشتی، خیابان ۲۲ بهمن و غیره را قطع میكند. به همین خاطر از هر كجای كاشان كه خودتان را به بلوار امیر كبیر برسانید، در ادامه فقط كافی است كه مسیرتان را بهسمت جنوب ادامه دهید. در انتهای این بلور با تابلوهای راهنمایی برای دسترسی به حمام روبهرو خواهید شد.
آدرس: استان اصفهان، كاشان، خیابان امیركبیر، باغ فین