آثار و بقایای كشف شده از تمدن كهن ایران باستان با قدمت ۷۰۰۰ سال در شهرستان رباط كریم و مناطقی از بخش بوستان شامل تپه باستانی كلمه ، وجه آباد و حصارك منصوری كشف گردیده و بقعه امامزاده حسن اسماعیل آباد و درخت كهن سال وجه آباد ، نشان از سابقه دیرین حیات و زندگی پیشینیان در این منطقه می باشد . شایان ذكر است كاروانسراهای حاج كمال و قلعه سنگی در رباط كریم كه مربوط به دوره های قاجاریه و سلجوقیان می باشد به همراه دهها آثار باستانی نشان از قدمت دیرینه شهرستان رباط كریم دارد . نسیم شهر در جنوب غربی استان تهران از توابع شهرستان رباط كریم و در مركز بخش بوستان با وسعتی ۳۰۰۷ هكتار و مساحت طرح هادی ۷۰۹ هكتار در مجموعه شهرداریهای استان تهران قرار دارد .
متوسط بارش سالانه این شهر ۱۶۸ میلی متر و رطوبت نسبت در تابستانها ۳۴ % و در زمستانها ۶۲ % و متوسط درجه حرارت ۵/۱۶ می باشد . این شهر از شرق به شهرستانهای اسلامشهر ، از غرب به محدوده شهری رباط كریم ، از شمال به شهرستان شهریار و از جنوب به جاده ترانزیتی تهران – ساوه محدود است .
نام قبلی نسیم شهر اكبرآباد معروف بوده كه در مورخه ۱۳/۷/۷۴ با تصویب هیئت وزیران با نام مهاجر شهر و درجه ۵ بعنوان شهر مستقل ساخته شد كه بدلیل عدم استقبال عمومی از نام مهاجر شهر مجدداً موضوع طی مصوبه جلسه مورخه ۲/۸/۷۸ هیئت دولت و همزمان با سالروز ولادت حضرت ولی عصر ( عج ) به نام نسیم شهر تغییر یافت و در مورد وجه تسمیه نام گذاری اكبر آباد گفته می شود نام یكی از ساكنین قدیمی و بومی است كه به نام اكبر حداد معروف است نام گذاری شده است .
نسیم شهر در گذشته شامل دو روستا به نامهای اسماعیل آباد و وجه آباد بوده كه تقریباً از سی سال گذشته بعلت نزدیكی به تهران بزرگ ، دارا بودن زمینهای مرغوب و ارزان قیمت و تقاضای فراوان برای ایجاد مسكن از مناطق مهاجر پذیر بوده و به خاطر توسعه شهری برای تاسیس شهرداری واجد شرایط شناخته شد و در حال حاضر شهرداری نسیم شهر دارای در جه ۶ می باشد و در حوزه حریم دو دهداری بنام های اورین – همدانك و خیر آباد وجود دارد كه حدوداً در اواسط سال ۸۶ توسط دهیاری در محدوده قانونی روستاها خدمات ارائه می شود .
آمار جمعیتی نسیم شهر و حومه در سال ۱۳۸۵ و بر اساس اطلاعات سازمان آمار و نفوس و مسكن ۷۰۴/۱۶۶ نفر می باشد ، لیكن با در نظر گرفتن میزان رشد نسبی جمعیت و بر اساس اعلام مركز آمار ایران جمعیت این شهر و حومه در سال ۱۳۸۶ برابر ۱۷۶۲۵۷ نفر سكنی دارند .
موقعیت و وسعت :
رباط كریم بین ۳۵ درجه و ۲۸ دقیقه عرض شمالی و طول شرقی آن از نصف النهار كرینویچ بین ۵۰ درجه و ۲۵ دقیقه غربی تا ۵۱ درجه شرقی قرار گرفته است . این منطقه با وسعتی حدود ۲۵۵ كیلو متر در ارتفاع ۱۰۵۰ متری در جنوب غربی تهران واقع است و فاصله آن از تهران ۳۵ كیلو متر میباشد و در جنوب شهریار واقع است . حدود آن عبارت است از شمال به شهریار و از جنوب به اراضی فشا پویه و از شرق به زمینها و محدوده اسلامشهر و از غرب به زرند محدود می شود .رباط كریم سرزمینی است كه از لحاظ ویژ گیهای جغرافیایی می توان آن را مخروط افكنه با جلگه آبرفتی پایكوهی دانست . در پای كوههای البرز چندین جلگه آبرفتی وجود دارد كه یكی از آنها جلگه آبرفتی شهریار و رباط كریم شهریار و رباط كریم می باشد كه در روی مخروط افكنه كرج قرار گرفته است كه با شیبی از شمال به جنوب و از غرب به شرق گسترش یافته كه شیب عرض آن نسبت به شیب شمالی كمتر است .
پستی و بلندی ها :
در دامنه ارتفاعات جنوب كرج جائی كه تقسیمات شاخه اصلی البرز به دو شاخه فرعی جنوبی و شمالی تقسیم می شود دره رودخانه كرج كه جهت شمالی جنوبی دارد حفر شده است از پای كوه كندوان مقابل دره رودخانه كرج كه جهت شمالی جنوبی دارد حفر شده است از پای كوه كندوان مقابل دره رودخانه چالوس این دره عمیق با دریافت شاخه های متعددی آغاز وسرانجام در جنوب به جلگه های آبرفتی پایكوه ختم می شود در قسمتهای میان رشته های حنوبی دره بزرگ گردان رود با جهتی شمالی جنوبی حفر شده است كه این رودخانه شور كه جهتی شرقی دارد در جریان میباشد .
دومین عارضه مشخص و طبیعی جلگه های آبرفتی پایكوه و نهایتاً شروع كویر در ناحیه جنوبی این منطقه می باشد كه به طرف ساوه و قم گسترش پیدا می كند . در ادوار گذشته در محل فعلی فلات ایران تحولات زمین شناسی و كوهزایی در ایران انجام گرفته ایت در دوران دوم زمین شناسی تمام فلات ایران در زیر آبهای عظیم چاله ناودیس بزرگ یعنی دریای تتیس قرار داشته است . حركات عظیم كوهزایی در رسوبات این دریای عظیم از اواخر دوران دوم شروع شده است و در دوران سوم كوههای البرز كه در شمال شهریار قرار دارد به وجود آمده است . در طی دوران چهارم كه هم اكنون ادامه دارد ان می باشد این كوهها در اثر عوامل مختلف فرسایش نظیر باد ، آب و غیره و …. فرسوده شده و به صورت كنونی درآمده است .
مطالعه بارش منطقه :
در این قسمت بارش منطقه را بررسی می كنیم همانطوریكه قبلاً ذكر شد آمار مربوط را در اختیار نداشته ایم و میزان بارندگی سالانه منطثه نسیم شهر را از طریق آمار ایستگاه معرفی شده برآورده كرده ایم كه نزدیك به واقعیت است .
نوسان بارندگی :
نوسان بارش سالانه حوضه مورد مطالعه در نمودار شماره ۲ و جدول ۳ به خوبی نشان داده شده است بارشهای سالیانه ضمن نوسان زیاد یك سیكل تقریباً منظمی را دارا می باشند و در طی سالهای بررسی شده ( ۸۰-۵۰ ) سال بارش كمتر از میانگین بارش سالانه را داشته است .
رابطه بین بارش و دمای حوضه :
دماو بارش دو پدیده مهم و اساسی در اقلیم می باشد كه در ارتباط تنگاتنگ با یكدیگر هستند دما و بارش با هم رابطه معكوس دارند . ما در نمودار شماره ۳ این رابطه عكس را می بینیم در ماههایی كه كاهش دما و بارندگی افزایش یافته است .
بادها :
در شهریار و رباط كریم بادهای مختلفی می وزد كه آب و هوای این دو منطقه را كاملاً تحت تاثیر قرار می دهد . این بادها مخصوصاً در تابستان و پاییز می وزند .
باد شمالی و غربی :
كه بر خلاف باد شهریار است و معولاً پس از توقف وزش باد شمال غرب شروع و سرعت آن نسبت به باد شهریار خیلی كمتر بوده و در موقع وزیدن درجه حرارت را بالا می برد از این باد در خرمنها استفاده میگردد این باد خوشو نام دارد و بیشتر در تابستان و مواردی در بهار می وزد موقعی كه این باد می وزد مدت آن معمولاً از ۳ تا ۷ روز طول می كشد سرعت این باد در حدود ۳ نات بوده و باعث آلودگی هم می شود .
باد شمالی و غربی :
فروانی ۱۰ درصد و سرعت آن ۴ نات می باشد . مطالبی از نسیم شهر كه مطالعات بعمل آمده توسط مهندسین مشاور پژوهش معماری وعمران با نظارت دفتر فنی استانداری تهران اقتباس شده جهت اطلاع عموم و علاقمندان درج می نماییم . شایان ذكر است طرح هادی نسیم شهر در تاریخ ۲۰/۱۰/۷۳ تصویب و در مورخه ۲۰/۴/۷۴ جهت اجرای ضوابط و مقررات مربوطه ابلاغ گردیده است .
مقدمه
مرحله اول طرح هادی نسیم شهر با شناخت كامل وضع موجود تهیه و به تصویب كمیته فنی استان رسید و اینك با معلوماتی كه از این مركز جمعیتی دارم به طراحی مرحله دوم طرح و برنامه ریزی برای ده سال آینده می پردازیم اما قبل از پرداختن باصل مطلب ، ذكر مقدمه های مسائل و مشكلات نسیم شهر ضروری بنظر می رسد .
نسیم شهر روستائی بوده كه كلیه اراضی آن جز املاك موقوفه ای بوده و اشتغال غالب در آن كشاورزی و فعالیت های وابسته به اقتصاد زراعی بود ولی دو عامل مهم سبب گردید كه اراضی زراعی آن بتدریج تبدیل به واحد های مسكونی گردیده و از رونق اقتصادی آن كاسته شده عامل اول كه میتوان عمل موثر نامید قطع حقا به كشاورزی منطقه رودخانه كرج بود .
با احداث سد كرج و اختصاص آب رودخانه مزبور بمصرف شرب جمعیت تهران ، حقا به زارعین كم شده و در بعضی مواقع بطور كل قطع گردید این عامل موجب ركود فعالیتهای زراعی شده و اراضی زراعی بتدریج ارزش اقتصادی خود را در زمینه تولیدات زراعی از دست داد بموازات عامل اول موضوع مهاجرتها به تهران و گرانی مسكن در آن بعنوان عامل دوم ، سبب استقبال مهاجران فاقد مسكن از منطقه رباط كریم و منجمله اكبر آباد بود به این ترتیب نسیم شهر با توسعه بی رویه ای مواجه شده و جمعیت با رشد انفجاری زیاد شد اما مشكل مهم اینكه نسیم شهر به هیچ وجه قابلیت سكونت این همه جمعیت را در خود ندارد . مالكین عمده در این منطقه بدون مجوز مقامات مسئول اقدام به تفكیك و فروش اراضی خود نموده و گویا از تفكیك زمین جز ء مسكونی كاربری دیگری را سراغ نداشتند مشخصه اینگونه تفكیك اراضی ، قطعات كوچك ( كمتر از ۱۰۰ متر ) ، معابر كم عرض و عدم تامین خدمات مورد نیاز واحد های مسكونی است با این ترتیب جمعیت تشنه مسكن بسرعت در اكبر آباد ساكن گردیدند بی اینكه تمهیدی و تدبیری در تامین و احداث واحد های مورد نیاز جمعیت ساكن از قبیل مدارس ، فضای سبز و تاسیسات خدماتی اندیشیده شود و نتیجه اینكه مسئولین امر به یك باره با جمعیتی فراتر از صد هزار نفر مواجه گردیدند كه از حیث امكانات لازم حداقل شرایط را دارا بودند .
مرحله اول طرح هادی ، نسیم شهر را آنچنان كه هست معرفی كرد ، محاسیه كاربریها و سرانه آنها نشان داد كه تا چه حد اكبر آباد با محدودیت و كمبودها مواجه هست و مقایسه سرانه كاربریها موجود با سرانه مطلوب نشانگر عمق محرومیت آن بود .
بعد از تصویب مرحله اول طرح آمار مطالعات و طراحی مرحله دوم شروع و در بدو امر متوجه نارسایی دیگری شدیم بدین معنی زمانی كه با توجه به سرانه های مطلوب و جمعیت ده سال بعد به محاسبه وسعت زمین لازم پرداختیم متوجه شدیم كه وسعت محدودیت نسیم شهر برای سكونت جمعیت ده سال بعد كافی نمی باشد چرا كه اكثریت اراضی پیرامون بافت موجود را زمین های زراعی و باغات تشكیل می دهد و این كاربری بعنوان عاملی محدود كننده ، كار توسعه اكبر آباد را با اشكال مواجه می سازد . برای یافتن راه حلی برای این محدودیت ناچاراً بذكر تصمیمات متخذه در جلسات كمیته فنی پرداخته و بر این اساس معضل موجود را مرتفع می كنیم .
رشد بی رویه نسیم شهر و سلطان آباد از یك طرف و تجربه ای كه در جریان تهیه طرحهای هادی نسیم شهر و سلطان آباد بدست آمد ( با شروع تهیه طرح هادی نسیم شهر و سلطان آباد ، كنترلی مستمر در مورد ساخت و ساز های غیر قانونی در این دو مركز جمعیتی اعمال گردید و همین امر سبب شد كه مهاجرین و تازه واردین به اكبر آباد و سلطان آباد زمانی كه با كنترل ساخت و سازهای مواجه گردیدند به آبادیهای اطراف پناهنده شدند و این نقاط سرنوشت نسیم شهر و سلطان آباد را پیدا كردند ) سبب گردید كه جهت جلوگیری از رشد بی رویه آبادیها ی اطراف كمیته فنی تصمیم و رای به تهیه طرح برای آبادیهای اطراف نسیم شهر و سلطان آباد داد در این رابطه چندین گزینه تهیه و از طرف مشاور در جلسه كمیته فنی به معرض بررسی و انتخاب گذاشته شد گزینه های ارائه شده بشرح زیر بودند :
گزینه ۱: رباط كریم بصورت شهری واحد و مستقل عمل كرده و نسیم شهر و سلطان آباد تواما ً بصورت شهری واحد و مستقل درآید .
گزینه ۲: رباط كریم ، سلطان آباد بصورت یك مركز جمعیتی واحد درآمده و نسیم شهر نیز مستقلاً عمل نماید .
گزینه ۳: رباط كریم ، سلطان آباد و نسیم شهر هركدام بصورت مستقل و واحد عمل نماید .
گزینه ۴: رباط كریم ، سلطان آباد و نسیم شهر هر سه بصورت یك مركز جمعیتی عمل نماید.
اعضای كمیته فنی پس از بررسی اشكالات و همچنین امتیازات گزینه های مختلف و مقایسه عملكرد و ماهیت آنها با ضوابط و معیارهای قانون و تبصره های تقسیمات كشوری ، گزینه چهارم را مناسبترین گزینه تشخیص داده و مقرر كرد مشاور برای سه مركز جمعیتی رباط كریم ، سلطان آباد و نسیم شهر بصورت واحد و مستقل طرح تهیه نموده و برای آبادیهای واقع در حد فاصل این سه نقطه نیز طرح كاربری تهیه شود .
مسئولین اداره شهر نیز از این تصمیم استقبال نمودند اما نظر به اینكه طرح گزینه چهارم محتاج به زمانی قابل توجه بوده بنابراین پیشنهاد كردند در كوتاه مدت طرح هادی نسیم شهر و سلطان آباد تكمیل و تحویل گردد تا اداره امور این دو مركز جمعیتی مواجه نشود و متعاقب آن طرح نهائی برای محدوده ای مركب از رباط كریم، سلطان آباد ، نسیم شهر و اراضی آبادیهای واقع در حد فاصل این سه مركز جمعیتی تهیه گردد . در این رابطه طرح سلطان آباد تهیه و به تصویب كمیته فنی رسید در این طرح تامین و جانمائی برخی از كاربریهای عمده به منطقه محول گردید بطور مثال سه كشتارگاه برای هر سه مركز جمعیتی بصرفه اقتصادی نمی باشد و اصلح است كشتار گاه مشتركی برای سه نقطه مكان یابی و مشخص گردد.
اما در این جریان تهیه طرح هادی نسیم شهر مشخص گردید كه تناسب و تعداد جمعیت ، زمین كافی در محدوده اكبر آباد وجود ندارد و به ناچار مقداری از كاربریها ی مختلف شهری در محدوده فعلی تامین و مقرر گردید باقیمانده آنها در زمان تهیه طرح گزینه چهارم بصورت منفصل و ناپیوسته مكان یابی گردد . این تصمیم و روش عمل نیز مورد قبول و به تصویب كمیته فنی رسید .
هر چند روش فوق مقبول و مصوب شده است اما سیستم كاری چندان معقول نمی رسد بنا براین پس از مطالعه و بررسی زیاد به راه حل مطلوب رسیده و طرح نهائی نسیم شهر بشرح زیر تهیه و تكمیل خواهد شد .
جدول سرانه و كاربریها انسیم شهر نشان میدهد كه با منظور نمودن ۴۰ متر مربع سرانه مسكونی برا ی جمعیت یكصد هزار نفری ده سال بعد اكبر آباد چهار میلیون متر مریع زمین لازم است در حالی كه در وضعیت فعلی تنها ۱۹۲۵۸۷۲ متر مربع زمین مسكونی تامین گردیده است رقم اخیر با افزودن ۷۳۱۲۸ متر مربع دیگر مساوی ۲ میلیون متر مربع می شود و چون این رقم نصف چهارمیلیون است بنا براین تنه برای نصف جمعیت نسیم شهر كافی خواهد بود پس طراحی ما می تواند برای پنج سال آینده اكبرآباد كافی باشد و یا اینكه نسیم شهر در محدوده فعلی تنها برای ۵۰۰۰۰ نفر تجهیز می شود و برای ۵۰۰۰۰ نفر باقیمانده باید در زمان تهیه طرح منطقه ای ملحوظ شود بنابراین اختلاف بین وسعت اراضی مسكونی كه وضعیت موجود با ۲ میلیون متر مربعی كه تامین شده است در رابطه با سرانه ۴۰ مت مربعی كه منظور شده است رقمی را بدست خواهد داد كه به جمعیت نسیم شهر اضافه خواهد شد .
جمعیت ۸۵۰۰۰ نفری اكبر آباد در وضعیت موجود ۱۲۱۱۷۳۱ متر مربع زمین جهت سكونت در اختیار داشتند حال كه وسعت موجود كاربری مسكونی یعنی ۱۲۱۱۷۳۱ متر مربع به ۲۰۰۰۰۰۰ متر مربع افزایش پیدا كرده است پس ما به التفاوت كاربری موجود تامین شده در طرح ، زمینی است كه به كاربری مسكونی اختصاص یافته است و اگر این وسعت به سرانه مصوب (۴۰ متر مربع ) تقسیم جمعیت اضافه شده به نسیم شهر را نشان خواهد داد .
۷۸۸۲۲۰= ۱۲۱۱۷۳۰-۲۰۰۰۰۰۰
نفر ۱۹۲۰۰= ۴۰۰: ۷۸۸۲۷۰
بنا بر محاسبه فوق محدوده طراحی شده در طرح هادی برای جمعیت ( ۱۹۷۰۰÷ ۸۵۰۰۰) و یا تقریباً ۱۰۴۷۰۰ نفر كافی خواهد بود البته این فرض تنها برای جمعیتی است كه از حالا به بعد نسیم شهر آمده و با سرانه مصوب طرح زمینی خریده و خانه ای برای خود احداث نمایند و گرنه تعدیل واحد های احداث شده قبلی ( كه سرانه ای در حدود ۲۳ متر مربع دارد ) نیاز به وسعت مضاعفی دارد كه در توسعه منفصل تامین خواهد گردید .
علیرغم فرضیه های ارائه شده در بخش مطالعات دموگرافیكی ، كمیته فنی مقرر نمود نرخ رشد نسیم شهر ۵ درصد تعیین گردد بنابراین با توجه به جمعیت اعلام شده از طرف بخشداری محل ( گروه مسئول واكسیناسیون فلج اطفال كه اخیراً به محل رفته و خانه به خانه سرشماری كرده بودند آمار دقیق جمعیت آبادیها را به بخشداری اعلام كرده بودند ) یعنی ۸۵۰۰۰ نفر و نرخ رشد ۵ درصد ، جمعیت ده سال بعد اكبر آباد بشرح زیر خواهد بود .