بلوار ساحلی انزلی با الگویی از بلوار بادكوبه اواخر دوره قاجار پایه گذاری و تا دوره پهلوی اول تكمیل گردید. بلوار به سبك صدسال پیش درحال بازآفرینی است. اما این اقدام مستلزم حذف دكه هایی است كه در دهه های اخیر به بلوار تحمیل شده است.
بیشتر از ۲ماه است، كسانی كه برای هواخوری، بلوار ساحلی بندر انزلی را برای قدم زدن انتخاب می كنند، دو نفر استادكار بنا را می بینند كه به آرامی و دقت پایه تیرهای چراغ برق را بندكشی می كنند. «علی میرزایی» جوانتر است، هرچند چروك های زیر چشم، سنش را بیش از ۴۳سال نشان می دهد. ۲۳سالی می شود در كار بنایی است و حالا ۲ماه و نیم است با «امیر شاد» مشغول ترمیم و بهسازی تیرهای بتنی چراغ های روشنایی بلوار هستند.
میرزایی می گوید: اگر هوا مساعد باشد و باران نیاید، ۲۰روز دیگر كارمان تمام می شود. «امیر شاد» اما دوست ندارد در حین گفتگو دست از كار بكشد. ۶۸سال سن دارد و به دستور شهرداری انزلی قرار شده پایه های بتنی را مرمت كنند، می گوید: قرار است، روشنایی های بلوار شبیه همان۸۰ سال پیش شود.
وی می افزاید: تاكنون ۱۲پایه را كار گذاشتیم. مرمت هر پایه كه تمام می شود، شهرداری با جرثقیل، روشنایی هایی كه به سبك قدیم طراحی شده است را بالای تیرهای بتنی نصب می كند. كل پایه ها ۴۰ پایه است و ۲۵ پایه هم آماده است. تنها مشكل ما دكه هایی است كه در سال های اخیر در بلوار ساحلی ساخته شده و پایه های بتنی داخل دیوار آنها فرو رفته است. پایه های بتنی گلدان ها هم باید مرمت شود. متاسفانه برخی از گلدان ها شكسته و یا پر شده است.
كمی جلوتر، پیمانكار پروژه مشغول گفتگو با مدیر میراث فرهنگی شهرستان انزلی است. صمدزاده وقتی ۳۰سالش بود، با پدر مرحومش یك بار بلوار ساحلی را باز آفرینی و احیا كرده است و حالا دوباره احیای بلواری كه قدمتش به اواخر دوره قاجار می رسد، به او سپرده شده است.
صمدزاده می گوید: سال ۶۶، زمان «عارف احمدی» شهردار وقت انزلی، قرار شد بلوار ساحلی را احیا كنیم. آن زمان در نتیجه پیشروی آب و سیل، بلوار انزلی تقریبا ویران شده بود. تمام كف پوش ها، المان های بلوار، نیمكت ها، پایه های بتنی، روشنایی ها و… همه خراب شده بودند. من و پدرم به دستور شهردار وقت مسئول ساماندهی وضعیت بلوار ساحلی شدیم. احیای بلوار با دقت و آرام شروع شد. ابتدا المان های بلوار را مرمت كردیم. نخستین تجربه من احیای پایه های چراغ بزرگ بلوار بود. پدرم گفت این را بساز و من نمی دانستم، امكانات هم نبود. خلاصه با استفاده از امكانات آن زمان، یك اره و تخته و تجربیات شادروان پدرم، بالاخره اولین پایه چراغ را مرمت كردیم. بعد از مرمت چراغ های روشنایی، نرده های بتنی بلوار را خودمان ساختیم. ابتدا قالب را آماده و در كارگاه، هر پایه بتنی را قالب ریزی می كردیم.
حالا شهرداری انزلی دوباره سراغ فردی رفته كه یك بار تجربه بازآفرینی و احیای بلوار ساحلی را دارد. صمدزاده با اشاره به بازآفرینی بلوار ساحلی با اعتبار شهرداری انزلی می گوید: مرحله بعد از احیای روشنایی، ترمیم نرده های بتنی و رنگ آمیزی نرده هاست و امیدواریم این پارك ساحلی به زودی شكوه و زیبایی گذشته را بازیابد.
با نگاهی به بلوار، متوجه عوامل مزاحمی می شویم كه در طول زمان به بلواری تحمیل شده كه بیش از صد سال از ساخت آن می گذارد. دكه ها و سازه هایی كه احتمالا در طول سالیان به افراد غیر واگذار شده و احداث همین سازه ها به بخش هایی از گلدان ها، نرده های بتنی و دیواره ها آسیب زده است.
«پیمان تنگبریس» در این باره می گوید: پروژه احیا و بازآفرینی بلوار ساحلی، با اعتبار شهرداری انزلی و نظارت میراث فرهنگی در حال انجام است.
مدیر میراث فرهنگی شهرستان انزلی با تاكید بر حفظ اصالت آنچه بعنوان میراث فرهنگی از گذشته برای ما بجامانده، می افزاید: اداره میراث فرهنگی وكیل حقوق مادی و معنوی آنچه نیكان ما ساخته اند، است. تلاش ما شناسایی، فن شناسی و آسیب شناسی هویت های معماری است.
وی با اشاره به تاریخچه ساخت این بلوار می گوید: شادوران عزیز طویلی، نویسنده كتاب تاریخ جامع بندر انزلی، قدمت بلوار ساحلی را بیش از ۱۰۰سال نوشته است. اگرچه سند معتبری در این زمینه نداریم، ولی بنا بر مستندات میراث فرهنگی، این بلوار در زمان حكومت «عمید همایون» وجود داشت. بانو رخساره طهماسبی از نزدیكان عمید همایون- كه در زمان تشكیل پرونده ثبتی بلوار (۱۳۸۸) ۸۰سال سن داشت- در این باره اظهار داشته: « پدرم مرحوم غلام علی امین الرعایا كه از طرف عمید همایون حكمران انزلی به حكومت شهر تعیین شده بود، كسی را به بادكوبه فرستاد و نقشه بلوار آنجا را آورد و پس از رسیدن آن نقشه، قسمت فوقانی را درست كردند و نام بلوار را هم به علت آنكه در بادكوبه بلوار می گفتند، بر روی آن گذاردند. من آن موقع كودك بودم.»
پیمان تنگبریس با اشاره به كتاب تاریخ جامع انزلی (اثر عزیز طویلی) می افزاید: فاز نخست این پارك ساحلی، در سال ۱۲۹۳ خورشیدی آغاز و تا سال ۱۳۰۱ طول می كشد. در مدارك بایگانی شهرداری انزلی نیز اشاره شده بلوار تحتانی و فوقانی از سال ۱۳۰۱ به وسیله شهرداری احداث و به مرور آباد گردید. سپس از سال ۱۳۰۷ به تدریج قسمت پایین (شرقی و شمالی) آن احداث و به صورت امروزی در می آید. بلوار تا زمان بازدید رضا پهلوی به سال ۱۳۱۷، هنوز خلیج پر از آب بود. غلامحسین مفتاح شهردار وقت، تصمیم گرفت این دریاچه را خشك و تبدیل به بلوار كند و گونه های مختلف گیاهی را از هر طرف به پشت سدی كه در امتداد بلوار شرقی قرار دارد، كاشت. در سال یاد شده، استاد حبیب محمدی، مجسمه های شیر را برای ورودی بلوار می سازد. نام سازنده و سال ساخت زیر شكم شیرها حك شده است.
وی به آسیب های وارد به این بلوار در شهریور ۱۳۲۰ اشاره كرده و می افزاید: در كودتای سال یاد شده، هواپیماهای شوروی سابق انزلی را بمباران می كنند و قسمت های وسیعی از پشت سد شرقی فرونشست می كند، كه بعدها مرمت می شود. بعد از انقلاب نیز به دلیل عدم رسیدگی، فضای سبز بلوار آسیب جدی می بیند، درختان خشك و درختچه های زینتی نابود می شود. تیرهای بتنی بلوار كه چراغ های زیبایی داشت، شكسته و از بین می رود. سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۸ دوباره بازپیرایی و بهسازی بلوار ساحلی در دستور كار قرار می گیرد، پایه های بتنی و تیرهای چراغ برق، نرده های بتنی و گلدان دوباره مرمت می شود و صدها درخت نارنج و بوته های گل كاشته می شود.
تنگبریس با اشاره به وسعت این بلوار می افزاید: این پارك ۳۵ هزار مترمربع وسعت دارد و به علت قرار گرفتن در ساحل كانال (مابین غازیان و انزلی) و در واقع ساحل دریا، از سه طرف مشرف به رودخانه است. دو موج شكن را از سمت شمال در روبرو دارد كه به زیبایی بلوار افزوده است. بلوار ساحلی انزلی هم به جهت قدمت و تاریخی كه پشت سرگذرانده و هم به لحاظ زیبایی، یكی از جاذبه های گردشگری انزلی است. بر همین اساس میراث فرهنگی با تشكیل پرونده میراثی بلوار و ارائه به شورای ثبت كشور، توانست ۱۳دی ماه ۱۳۸۸ به شماره ۲۸۷۷، بلوار را در فهرست بناهای میراثی كشور ثبت كند.
مدیر میراث فرهنگی انزلی با اشاره به دكه ها و دیگر سازه های موجود در بلوار می گوید: ایجاد این سازه ها، نتیجه تصمیمات غلط پیشین بوده و بلوار ساحلی به عنوان قدیمی ترین پارك ساحلی، می باید به همان سبك گذشته احیا و ثبت گردد. اما، حذف این دكه ها بار حقوقی دارد و می باید دایره حقوقی شهرداری و میراث فرهنگی با جدیت دنبال رفع موانع قانونی آن باشند.
