جمعیت شهرستان میانه در سال ۱۴۰۰

شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی است كه در جنوب شرقی آن قرار دارد. شهر میانه مركز این شهرستان است.

جمعیت مركز شهری برابر با آمار سال ۱۳۹۰ هجری شمسی ۹۵۵۰۵ نفر است^{[نیازمند منبع]} ولی در موقع فصل كاری یعنی ۵ ماه از سال مركز شهر به بیش از ۱۲۵۰۰۰ نفر می‌رسد.^{[نیازمند منبع]} زبان مردم این شهر تركی آذربایجانی ^[۲] است.

تاریخ

پیشینه تاریخی شهرستان میانه به سال‌ها پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد و بعضی نوشته‌ها سابقه تاریخی میانه را تا ۷۲۰ سال پیش از میلاد نیز نقل می‌كنند.

وجود كتیبه‌های آشوری و اورارتویی در بعضی مناطق آذربایجان و كشف آثار باستانی و مجسمه‌های سفالین در شهرستان میانه، قدمت تاریخی آن را به دوره‌های پیش از تشكیل دولت ماد می‌رساند.

نام گذاری

در نقشهٔ سیاسی از منطقهٔ خاورمیانه كه در سال ۱۸۶۶ میلادی توسط آلوین جوئت جانسون (Alvin Jewett Johnson) ترسیم‌شده‌است، نام تاریخی مركز این شهرستان به صورت Miana یا میانه (با فتح صامت نون، مطابق تلفظ واژه‌های مختوم به های بیان حركت در فارسی نوی متقدم) ذكر شده‌است.^[۳]

در نقشهٔ شاهانشاهی ایران كه امانوئل بوئن در سال ۱۷۴۷ میلادی در زمان دودمان افشاریان ترسیم كرده‌است، نام مركز این شهرستان به صورت Miana یا میانه (با فتح صامت نون) ذكر شده‌است.^[۴]

در نقشه‌ای كه توسط Nicolas de Fer^[۵] نقشه‌بردار فرانسوی در سال ۱۶۹۷ تهیه شده‌است، نام مركز این شهرستان به صورت Miana یا میانه (با فتح صامت نون) ذكر شده‌است.^[۶]

میانج نام دهی از دهستان انگوران بخش ماه‌نشان شهرستان زنجان است^[۷] و نباید با مركز شهرستان میانه اشتباه شود.

شهرستان میانه به نام محال گرمرود آوازه داشته و دارد.^[۸]

آثار باستانی

از آثار باستانی شهرستان میانه می‌توان به مسجد سنگی ترك، پل دختر (میانه)، پل میانه، قلعهٔ دختر، شهر سوختهٔ كاغذكنان،پل پردلیس كاغذكنان كاروانسرای جمال‌آباد كاغذكنان و بقعهٔ امامزاده اسماعیل و قلعه نجفقلی خان اشاره كرد.

مراكز فرهنگی

موزه آثار باستانی

این موزه تاریخی در سال ۹۳ در داخل شهر میانه افتتاح شد و شامل آثار تاریخی دوران ساسانیان تا قاجار است.

جغرافیا

شهرستان میانه، در جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی قرار دارد و به عنوان پهناورترین شهرستان شمال غرب كشور ۵۹۱۹ كیلومتر وسعت دارد. شهرستان‌های سراب، چاراویماق حدود شمالی و غربی آن را می‌پوشاند. حدود جنوبی این شهرستان با قسمتی از جنوب اردبیل هم جوار است. شهرستان خلخال واقع در استان اردبیل نیز همسایه شرقی این شهرستان به‌شمار می‌رود. گوشه شمال غربی حدود شهرستان میانه از ۸۲ كیلومتری جنوب شرقی تبریز شروع و به طول ۸۰ كیلومتر به سمت جنوب و شرق كشیده می‌شود. مركز شهر میانه، به خط مستقیم در ۱۳۸ كیلومتری جنوب شرقی تبریز قرار دارد. شهرستان میانه به همراه هشترود و چاراویماق دوازده هزار كیلومتر وسعت دارند و مردمان مناطق یاد شده بعد از تبریز برای امور اقتصادی خود به شهر میانه مراجعه می‌كنند.

شهرستان میانه و مناطق روستایی آن دورترین نقاط نسبت به مركز استان به‌شمار می‌رود. این شهرستان در ۴۷ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی، بین دو رشته كوه بزقوش و قافلانتی واقع شده و ۱۱۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. وجود كتیبه‌های آشوری و اورارتویی در بعضی مناطق آذربایجان و كشف آثار باستانی و مجسمه‌های سفالین در شهرستان میانه، قدمت تاریخی آن را به دوره‌های پیش از تشكیل دولت ماد می‌رساند. در پی حفاریهایی كه در سال ۱۳۵۲ شمسی در یكی از قریه‌های اطراف میانه به نام آرموداق انجام گرفت یك مجسمه سفالین مربوط به دوره ساسانیان كشف شد. این تندیس توسط رئیس اداره باستان‌شناسی وقت به موزه باستان‌شناسی تبریز منتقل گردید. (جغرافیای میانه، ص۲۷)

پستی و بلندی و ارتفاعات مهم

شهرستان میانه، در جنوب رشته كوه بزقوش قرار دارد. ارتفاع عمومی زمین در این شهرستان، از ۷۵۰ متر در منتهی الیه گوشه جنوب شرقی آن دره قزل اوزن تا ۳۳۰۰ متر در قلل رشته كوه بزقوش متغیر است.

شیب عمومی زمین به جز در گوشه جنوب شرقی شهرستان، در كلیه نقاط آن به سمت مركز (شهر میانه) می‌باشد و در نهایت تمامی دامنه‌ها به قزل اوزن ختم می‌شوند. از نظر شكل زمین، قلل ۲۵۰۰ الی ۳۳۰۰ متری بزقوش و زمین‌های وسیع و كم شیب پایین آن در غرب دره گرمه چای ویژگی اصلی نیمه شمالی شهرستان را تشكیل می‌دهد. رشته كوه بزقوش، كه در قسمت جنوب سبلان و در شمال میانه قرار گرفته و دره علیای تلخه رود از كوه‌های بزقوش می‌باشد. امتداد این رشته كوه از مغرب به مشرق و به طول ۱۲۰ كیلومتر و ارتفاع آن در اطراف شرقی تا حدود ۳۸۰۰ متر، ولی در طرف غربی از ارتفاع آن كاسته می‌شود و در جنوب شهرستان سراب ۳۱۷۰ متر و در شیشك در حدود ۲۴۵۰ متر ارتفاع دارد. رشته كوه بزقوش در جنوب شهرستان سراب و از خود میانه كاملاً نمایان است و دو دره در طرفین بزقوش قرار گرفته كه یكی آجی چای و جلگه سراب است كه آن را از سبلان (ساوالان) جدا كرده و دیگر در قارلانقوچای می‌باشد كه از بین بزقوش و سهند جاری است. پل‌دختر در بین راه میانه به زنجان و بر سر رودخانه قزل اوزن در شرق كوه قافلانكوه واقع شده‌است. از تاریخ ساختمان پل اطلاعات درستی در دسترس نیست. عده‌ای از باستان‌شناسان تاریخ پایه‌های آن را به عهد ساسانی نسبت می‌دهند ولی با توجه به شیوه معماری تاریخ ساخت آن را به قرن هشتم هجری تخمین زده‌اند.

این پل بارها بتوسط افراد و شاهزاده‌های مختلف مورد مرمت قرار گرفته و آخرین آن به سال ۱۳۱۳ توسط اداره كل باستان‌شناسی و اداره فرهنگ میانه واداره مرمت یافته‌است. آخرین شكست آن در روز ۲۰ آذر ماه ۱۳۲۵ به وی اتفاق افتاده و آن زمانی كه قوای دمكرات هنگام عقب‌نشینی و تعقیب از طرف قوای نظامی دولت مركزی، بتوسط مین چشمه بزرگ آن را فرو ریخته و تا حال مرمت نشده باقی است.

این پل دارای سه چشمه بزرگی است كه چشمه وسطی هم بلندتر و هم عریض‌تر است و به این علت از وسط پل بطرفین دارای شیبی است. آب برهای طرفین چشمه بزرگ از سنگ و به صورت مثلثی است. دهلیزها و كنودهایی در اطراف چشمه بزرگ به چشم می‌خورد كه بوسیله دو نیم ستون چند ضلعی باستقامت پل می‌افزاید. بر روی پایه وسطی پل كتیبه آجری به خط نسخ به چشم می‌خورد كه قسمتی از آن محو شده و از بین رفته و در سمت چپ كتیبه‌ای دیگر است كه تاریخ ۹۳۳ هجری را نشان می‌دهد كه آخرین تاریخ مرمت آن را نشان می‌دهد كه بتوسط شاه بیگم بنت محمدبیگ موصللو انجام گرفته‌است.

عده‌ای عقید ه بر این دارند كه چون سازنده آن دختری از شاهزادگان بوده به آن علت اسم دختر بر آن نهاده شده‌است كه هر كدام بحث و داستان شیرین بخود دارد؛ ولی عقیده متفق القول باستان شناسان بر این است كه ایزدبانوی ناهید، خدای آب و باران و فراوانی یكی از فرشتگان آئین زرتشت بوده و بخاطر آنكه این پل‌ها كه اهمیت ویژه‌ای در زندگی و اقتصاد مردم داشته و از سیل آبها و خطرات جوی و طبیعی در امان باشد اسم دختر را برای آن می‌نهادند كه این فرشته از آن‌ها نگهداری و پاسداری نماید.

آب و هوا و پوشش گیاهی

شهرستان میانه دارای دو نوع اب و هوا در سال می‌باشد به‌طوری‌كه در نیمی از سال بهار و تابستان اب و هوایی نیمه خشك و كرم و در فصل پاییز دارای اب و هوای سرد و كوهستانی می‌باشد. متوسط بارش سالانه ۳۲۰ میلی‌متر در نقاط كم ارتفاع جنوب شرقی و در بالای ارتفاعات بزقوش (بخش كندوان) از ۳۹۳ تا ۶۰۰ میلی‌متر متغیر است. متوسط دمای سالانه نیز در این شهرستان، ۳ الی ۵/۱۴ درجه سانتی‌گراد، در مناطق مختلف آن می‌باشد همچنین بخش كندوان این شهرستان دارای طبیعتی بكر و سرسبز می‌باشد.

به‌طور كلی، مشخصات این شهرستان طبق گزارش سازمان برنامه و بودجه، به شرح زیر می‌باشد: - حداكثر درجه حرارت متوسط سالانه، ۷/۱۸ درجه سانتی‌گراد. - حداقل متوسط درجه حرارت سالانه، ۹/۴ درجه سانتی‌گراد. - حداقل میزان رطوبت نسبی هوا، ۴۸ درصد - حداكثر میزان رطوبت نسبی هوا ۶۸ درصد. - از نظر پوشش گیاهی، دارای انواع و اقسام گیاهان خودرو می‌باشد كه حدود ۴۰ رقم انواع گیاه را دربر می‌گیرد. از جمله: كنگر وحشی، علف آبه، چچم یا چچن، بولاغ اوتی، كاكوتی، بومادران، مرضه كوهی، قازآیاغی، ترشك، اسپند، خاكشیر، ریواس، پونه، نعناع كوهی، درمنه و كهلیك اوتی و… می‌باشد.

منابع آب شهرستان

منابع آب‌های سطح الارضی و رودخانه‌های میانه و میزان آب دهی آن به شرح زیر است:

1. رودخانه شهرچای، با ۱۳۰ میلیون مترمكعب
2. قارلانقوچای با ۵۱۰ میلیون مترمكعب
3. رودخانه آیدوغموش با ۱۵۰ میلیون مترمكعب
4. رودخانه قزل اوزن با ۱۲۵۰ میلیون مترمكعب
5. گرمه چای (گرمرود) با ۳۰۰ میلیون مترمكعب

همه این رودخانه‌های از طریق قزل اوزن به دریای خزر وارد می‌شوند. علاوه بر این‌ها چندین رود كوچك دیگر از جمله رودخانه شیخ احمد تركمان، صومعه، اشلق، قوری چای كه از رشته كوه بزقوش سرچشمه گرفته و به رودخانه قزل اوزن می‌ریزند.

تعداد چشمه‌های كوچك و بزرگ و در حدود ۲۹۶ رشته قنات، با عمق، طول و میزان آب نسبتاً، كم در قسمت‌های مختلف شهر و روستا پراكنده هستند كه بخشی از آب مورد نیاز شهرستان را تأمین می‌نمایند.

راه‌های ارتباطی

• جاده قدیم میانه-زنجان-تهران
• جاده قدیم میانه-بستان آباد-تبریز
• جاده میانه -اقكند( كاغذكنان)
• جاده سرچم-اردبیل ( ۲۰كیلومتر در خاك بخش كاغذكنان شهرستان میانه قرار دارد)
• جاده میانه-هشترود
• جاده میانه-قره آغاج-میاندواب
• جاده میانه-فیروزآباد-خلخال
• راه‌آهن سراسری تهران -میانه-تبریز

جاده در حال احداث:

• میانه- سراب
• میانه- فومن
• میانه-نیر

راه‌آهن میانه- تبریز راه‌آهن میانه اردبیل

تقسیمات كشوری

در تقسیمات كشوری جدید ایران كه در سال ۱۳۱۶ خورشیدی شكل گرفت، میانه كه گرمرود نامیده می‌شد، یكی از بخش‌های شهرستان تبریز بود. به تصویب هیئت وزیران در ۱۳ آذر ۱۳۲۷ میانه به شهرستان تبدیل شد. شهرستان میانه اكنون ۵۹۱۹ كیلومتر مربع مساحت دارد و بزرگ‌ترین شهرستان استان آذربایجان شرقی است.بخش‌ها، دهستان‌ها و شهرهای شهرستان میانه از قرار زیر است:

• بخش مركزی شهرستان میانه
  • دهستان اوچ‌تپه شرقی
  • دهستان شیخ‌درآباد
  • دهستان قافلان‌كوه غربی
  • دهستان قزل‌اوزن
  • دهستان كله‌بوز شرقی
  • دهستان كله‌بوز غربی
  • دهستان گرمه جنوبی

شهرها:میانه- آچاچی

• بخش كاغذكنان
  • دهستان كاغذكنان شرقی
  • دهستان كاغذكنان شمالی
  • دهستان كاغذكنان مركزی

شهرها:آق‌كند

• بخش كندوان
  • دهستان آونلیق
  • دهستان اشلق
  • دهستان تیرچایی
  • دهستان كندوان
  • دهستان گرمه شمالی

شهرها:ترك

• بخش تركمانچای
  • دهستان اوچ‌تپه غربی
  • دهستان بروان شرقی
  • دهستان بروانان غربی
  • دهستان بروانان مركزی

شهرها: تركمانچای

دانشگاه‌ها

• دانشگاه فرهنگیان میانه
• دانشگاه علوم پزشكی خدمات بهداشتی درمانی میانه
• دانشگاه صنعتی میانه
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه
• دانشگاه آزاد اسلامی مركز تركمنچای
• دانشگاه آزاد اسلامی مركزترك
• دانشگاه آزاد اسلامی مركزآق كند
• دانشگاه پیام نور میانه
• دانشگاه پیام نور شهر تركمنچای
• دانشگاه جامع علمی و كاربردی
• دانشگاه غیرانتفاعی عین القضات
• دانشكده فنی و مهندسی وابسته به دانشگاه تبریز
• دانشكده فنی و حرفه‌ای پسران