• آدرس: استان اردبیل، اردبیل، خیابان امام خمینی

تاریخچه بازار بزرگ اردبیل

بازار بزرگ اردبیل یكی از آثار تاریخی این شهر به حساب می‌آید كه قدمت آن احتمالا به قرن‌های هفت و هشت هجری قمری و حتی قدیمی‌تر می‌رسد. در برخی از منابع از جمله آثار مقدسی و اصطخری در قرن چهارم هجری قمری، نام این بازار آمده است كه آن را به‌شكل صلیبی توصیف كرده‌اند و به مسجدی در وسط آن اشاره می‌كنند.

بازار اردبیل در قرون هفت و هشت هجری از رونق خوبی برخوردار بوده اما رونق اصلی آن مربوط به دوره صفویه است. به‌دلیل اینكه این شهر خاستگاه سلاطین صفوی، مركز دینی و همچنین جایگاه مقابر شیخ صفی‌الدین اردبیلی و دیگر گذشتگان سلاطین صفوی بود، شهر و بازار آن از اهمیت و رونق خاصی برخوردار شد. در زمان حكومت شاه طهماسب اول، بازارهای اردبیل رونق بسیار زیادی داشتند كه می‌توان به بازار بقالان، كرباس‌فروشان، قصابان، خراطان، سراجان، قیصریه و ده‌ها سرای دیگر اشاره كرد.

در دوره صفوی و بر اساس روایات تاریخی، مجموعه بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی موقوفات بسیاری از جمله خانه‌های اطراف بقعه، مغازه‌ها، حمام و همچنین بازار اردبیل را داشته است. درآمد حاصل از این موقوفات صرف امور خیریه در سطح شهر می‌شد كه می‌توان به رسیدگی به وضع معیشتی افراد مستضعف و خانواده‌های فقیر اشاره كرد. 

معماری بازار بزرگ اردبیل

بازار كنونی اردبیل معرف آثاری از دوره صفویه و قاجاریه است و بخش‌های مختلفی چون راسته‌ها، تیمچه‌ها، سراها، مسجد و گرمابه دارد. در داخل این بازار همچنین مسجد جامع و مسجد اعظم قرار دارند. بازار بقالان، قصابان، خراطان، سراجان، قیصریه، چاقوفروشان، كلاه‌دوزان، راسته اصلی بازار، راسته پیر عبدالملك، راسته قیصریه، راسته كفاشان، راسته غلامان، بازار زرگران، سراجان، پنبه‌فروشان، مسگران، چاقوسازان، آهنگران، سرای خشكبار (حاجی میرزا)، سرای گلشن، سرای وكیل، سرای نو یا زنجیرلو، سرای حاج احمد، سرای حاج شكر، سرای مجیدیه، سرای امام جمعه، سرای دوگچی و تیمچه زنجیرلی قسمت‌های مختلف این بازار را تشكیل می‌دهند.

سرای خشكبارهای بازار اردبیل از دو بازارچه موازی هم تشكیل شده است كه هر دو بر راسته بازار عموداند و هركدام دارای پنج دهانه و ۵۱ مغازه هستند. سرای گلشن نیز دو بازارچه و یك سرا دارد كه در مقابل سرای زنجیرلی واقع شده‌اند ‌و به راسته بازار و راسته پیر عبدالملك مربوط می‌شوند. از دیگر بخش‌های مهم بازار می‌توان به چهار سوق یا بازار بزرگ قیصریه اشاره كرد. این بخش مدور شكل است و گنبد كروی بلند و ساده دارد. 

بازار اردبیل با طاق‌های جناغی و گنبدهای ساده پوشش یافته و عرض طاق‌نمای مغازه‌ها به‌طور متوسط سه متر و قطر پایه‌های طاق‌ها حدود ۸۰ سانتی‌متر است. روشنایی داخل این بازار از طریق روزنه‌های تعبیه شده در پوشش‌های گنبدی تأمین می‌شود. بر سر بازارچه شمال شرقی، سنگ‌نبشته‌ای به چشم می‌خورد كه به‌علت فرسودگی امكان قرائت آن وجود ندارد. این سنگ‌نوشته حاوی نام بانی و تاریخ بنا است. 

قسمت عمده بازار اردبیل در تغییرات شهری در نیم قرن گذشته تخریب شده و ارتباط بعضی از بخش‌های آن با مركز بازار از بین رفته است؛ به‌طوری كه این بازار در حال حاضر در مركز شهر و در طرفین خیابان امام خمینی قرار دارد و بازدیدكنندگان به وضوح می‌توانند جدایی بازار طلافروشان را از بازار قیصریه فعلی مشاهده كنند. این مجموعه در سال ۱۳۶۴ مرمت شد و با شماره ۱۶۹۰ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسید.

نكات بازدید از بازار بزرگ اردبیل

• ساعت بازدید: شنبه تا پنجشنبه از ۱۰ تا ۲۱ و جمعه‌ها از ۱۰ تا ۱۸
• بازدید از این بازار رایگان است.