مضرات آب چپقلی

 نتایج یك پژوهش علمی كه توسط دانشگاه علوم پزشكی اراك انجام شده،اثر درمانی آب چشمه چپقلی اراك را بر كاهش سنگ كلیه تائید كرد. این تحقیق با عنوان 'مقایسه اثر آب چپقلی و آب لوله كشی شهر اراك بر الكترولیت های ادرار' بر روی 2 گروه از دانشجویان زن و مرد توسط دكترعلی سیروس (دانشیار، عضو هیئت علمی، متخصص جراحی كلیه و مجاری ادراری، بیمارستان ولیعصر(ع)، دانشگاه علوم پزشكی اراك، دكتر بابك عشرتی( استاد، عضو هیئت علمی ، اپیدمیولوژیست)، دكتر داوود گودرزی( پزشك عمومی)، دكتر حسنیه زمانی، دكتر حسین دهقان، دكتر الهه ضیایی، دكتر سمانه روحی و دكتر اكرم اسماعیلی انجام شد.
این مطالعه علمی با مشاركت 52 داوطلب سالم شامل 26 مرد و 26 زنكه به طور تصادفی انتخاب شدند انجام شد و در قالب 2 گروه مورد (آب چپقلی) و شاهد (آب لوله كشی) این مطالعات پی گرفته شد.
در طول مطالعه به مدت 3 روزگروه مورد از آب تازه چشمه چپقلی و گروه شاهد از آب لوله كشی شهر اراك استفاده كردند و پروفایل الكترولیتی، كراتینین، حاصل ضرب فعالیت یونی وحجم كلی ادرار 24 ساعته افراد بررسی و اطلاعات توسط آزمون آماری Mann-Whitney U آنالیز و مقایسه و نتایج ذیل منتشر شد.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد كه در ادرار گروه مداخله به طور معناداری میزان سیترات (p =0.01)اسید اوریك (p=0.02) و فسفات(p=0.05) بالاتر رفته و وزن مخصوص ادرار(p =0.01)وحاصل ضرب فعالیت یونی اگزالات كلسیم(p =0.06) پایین تر آمده بود اما، غلظت كلسیم ادرار در 2 گروه مطالعه مشابه بود.
در فرآیند این پژوهش افراد مورد مطالعه از رژیم غذایی مشابه خوابگاه استفاده می كردند و مكمل های غذایی مثل سیترات، ویتامین D،C وكلسیم دریافت نمی كردند، مصرف بیش از حد نمك، رژیم غذایی سخت یا ورزش روزانه سنگین نداشتند.
روند این مطالعه برای حفظ شرایط آب و هوایی و فعالیت بدنی یكسان، در طول سه روز آخر هفته (چهارشنبه تا جمعه) كه با روزهای استراحت دانشجویان مطابقت داشت انجام گرفت.
ابتدا آب چشمه چپقلی از نظر تركیبات شیمیایی، میزان یون های مختلف، و باكتری ها توسط مركز بهداشت استان آزمایش شد و سلامت آن برای آشامیدن مورد تایید قرار گرفت و حجم نمونه مورد نیاز مطالعه نیز از طریق انجام یك مطالعه نمونه روی 10 داوطلب بررسی و نتایج حاصل از آن تعیین شد.
قبل از انجام مداخله مطالعاتی تمامی مشاركت جیان این پژوهش شرح حال كامل در مورد بیماری های زمینه ای قبلی و سابقه سنگ های ادراری در خود و بستگان نزدیك را ارائه داده و معاینات بالینی بر روی آنان انجام شد و تنها افراد سالم بدون سابقه بیماری زمینه ای و كلیوی انتخاب شدند.
در جریان این پژوهش برای حفظ تازگی آب مصرفی مشاركت جویان، گروه مورد و شاهد به طور روزانه از سرچشمه چپقلی و آب لوله كشی شهر اراك تهیه می شد و بین افراد هر 2 گروه بدون اطلاع از نوع آب دریافتی، روزانه پنج و یك دهم لیتر آب در بطری های هم شكل كه برچسب A یا B داشتند توزیع شد و میزان مصرف آب بدون هیچ فشاری بر حسب نیاز آزاد بود.
در روز سوم، همچنان با ادامه مصرف آب ها به شكل قبلی، ادرار 24 ساعته افراد جمع آوری شد و فاكتورهای پروفایل الكترولیتی، كراتینین، حاصل ضرب فعالیت یونی وحجم كلی آن بررسی شد.
نتایج میانگین و انحراف معیار سن در2 گروه مورد و شاهد به ترتیب 2±81/21 و46/1±72/21 سال بود كه تفاوت معنی داری نداشت.
در ارزیابی داده های این پژوهش اگرچه غلظت كلسیم ادراری در 2 گروه مشابه بود اما، میزان فسفات(p value=0.05) و اسید اوریك(p value=0.02) ادرار در گروه مورد مداخله به طور معناداری بیش از مصرف كنندگان آب لوله كشی بود.
همچنین میزان سیترات به عنوان یك فاكتور محافظتی در برابر تشكیل سنگ نیز در ادرارگروه مورد مداخله به طور معناداری بالاتر بود(p value=0.01). حاصل ضرب فعالیت یونی اگزالات كلسیم(p value=0.06) به عنوان نمایه قابلیت تشكیل سنگ نیز همچون وزن مخصوص ادرار(p value=0.01) در گروه مورد مداخله به وضوح پایین تر بود اما میزان فسفات كلسیم در 2 گروه تفاوت معناداری نداشت.
بسیاری از محققین بر اساس استنباط منطقی و یا كارآزمایی های بالینی از آب های معدنی سبك به علت اثر رقیق كنندگی ادرار و كاهش ضریب اشباع آن در كاهش بروز سنگ های ادراری دفاع كرده اند اما بسیاری از صاحبنظران نیز این نتیجه گیری را عجولانه دانسته و علت اثر بهتر این آب ها را افزایش عناصر مفید و آنتی لیتوژنی چون منیزیم و سیترات ذكر كرده اند.
در برخی مطالعات میزان بالای بی كربنات آب های سخت به علت افزایش PH ادرار و دفع بیشتر سیترات، به عنوان یك عامل محافظتی معرفی شده است.
در مطالعه انجام شده نیز گرچه میزان اسیدیته (PH) ادرار درگروه مورد مداخله بالاتر بود اما، این افزایش از نظر آماری معنادار نبود و با مطالعه Rodgers در 1998 مطابقت داشت و مكانیسم این نا هماهنگی بین PH و سیترات دفعی ادرار نامعلوم است.
میزان كلسیم ادرار در 2 گروه نرمال و مشابه بود و در این تحقیق توضیح چرایی افزایش غیرقابل انتظار میزان بالای فسفات و اسید اوریك در ادرار افراد گروه مورد مداخله بر خلاف میزان كم این مواد در آب چشمه وجود ندارد.
شركت كنندگان از نوع آب مصرفی آگاه نبودند و هیچ فشاری برای افزایش مصرف مایعات در هیچیك از گروه ها وجود نداشت، با این حال كاهش معنی دار وزن مخصوص ادرار در حضور افزایش حجم ادرار در گروه مصرف كننده آب چشمه می تواند نشان دهنده این مسئله باشد كه افزایش مصرف آب چشمه به علت مزه بهتر آن نسبت به آب لوله كشی شهر ممكن است در اثر محافظتی آن در برابر تشكیل سنگ های ادراری نقش داشته باشد.
با توجه به یافته های این مطالعه، افزایشی در هر 2 دسته از فاكتورهای موثر در ایجاد سنگ (فسفات و اسیداوریك) و محافظتی(سیترات، وزن مخصوص ادرار و حجم ادرار) در گروه مصرف كننده آب چشمه دیده شد كه تفسیر نوع تاثیر نهایی این آب را مشكل كرد، به همین دلیل محاسبه حاصل ضرب یونی اگزالات كلسیم و فسفات كلسیم انجام گرفت كه با توجه به كاهش این شاخص در اگزالات كلسیم و نبود تفاوت در حاصل ضرب یونی فسفات كلسیم و افزایش معنی دار سیترات به نظر می رسد در نهایت آب چشمه چپقلی اثر محافظتی در برابر تولید سنگ مجاری ادراری داشته باشد.
نتایج مطالعه مذكور برای افراد سالم است و آثار و پیامدهای آن بر روی مبتلایان به سنگ مجاری ادراری نیزمند تحقیق جدید با پیگیری طولانی تاثیر آب چشمه چپقلی بر عناصر ادراری بیماران مبتلا به سنگ مجاری ادراری است.
چشمه چپقلی اراك در 28 كیلومتری جنوب غربی این شهرستان واقع شده است كه در بالادست آن روستای رباط میل در دامنه كوه سفیدخانی قرار گرفته و در اطراف آن تفرجگاهی به وسعت 35 هكتار قرار دارد.