شهر قوچان را با شهر باستانی اشك یا ارسكه یك دانسته اند. این شهر در قرون وسطی به نام خبوشان و خوجان معروف بود. این شهر در زمان هلاكو تجدید بنا شد و نوه هلاكوخان، ارغون خان بروسعت آن افزود. در زمان غازان خان یك معبد بودایی در این شهر بنا گردید.
همچنین در طول تاریخ، این شهر چندین بار به علت زلزله ویران شده است؛ اما دوباره ساخته شده و رونق دوباره یافته است. آثار به جامانده در این شهر عمدتاُ به قرن ششم هجری تعلق دارند. چشمه گرماب قوچان یكی از محل‌های دیدنی این شهر است.
مكان های دیدنی و تاریخی
آرامگاه بابا حسن در روستای خسرویه، آستانه شهر كهنه، امام زاده اسماعیل بن موسی بن جعفر(ع) در آبادی جرتوده، امام زاده جعفر در۳ كیلومتری شهر قوچان، امام زاده حسین اصغر در سر ولایت، امام زاده حسین بن حسن مجتبی در نوروزی، امام زاده علی بن موسی در آبادی شرف، تپه چیلغانی در قوچان، تپه زوباران درقوچان، تپه‌فتح‌آباد در ۵ كیلومتری باختر قوچان، تپه نادری (مروارید تپه) در شمال باختری شهر قوچان، تپه یام در شمال فاروج، قلعه تپه در ۱۵ كیلومتری شهر قوچان و مدرسه عوضیه یا مسجد جامع برخی از مكان های دیدنی و تاریخی این شهرستان را تشكیل می دهند.
صنایع و معادن
از صنایع ماشینی و معادن شهرستان قوچان اطلاعات مستندی در دست نیست. مهم ترین صنایع دستی مردم قوچان، عبارت‌اند : پوستین دوزی، نمد مالی، گلیم بافی، دوختن چاروق (گونه ای كفش)، ساغری، گیوه و كفش، كمخت، فرش، قالیچه بافی، جاجیم بافی، عرقچین دوزی، جوراب بافی، دستكش پشمی، كیسه حمام، گونه ای لباس مردانه از برك (پشم نرم بز و گوسفند) كه در اصطلاح محلی چوخه نام دارد.
كشاورزی و دام داری
كشاورزی قوچان از گذشته پر رونق بوده، به طوری كه آن را خمیرخانه یا انبار خراسان رضوی می نامیده اند. در قوچان، غلات به طور آبی و دیمی كشت می شود. سایر فرآورده های كشاورزی آن عبارتند از : چغندرقند، آفتابگردان، لوبیا روغنی (سویا)، سیب زمینی، پیاز، سبزیجات، میوه های جالیزی، گیاهان علوفه‌ای، حبوبات، باغ های انگوری و سیب درختی. گله داری و دام‌پروری نیز از كارهای مهم تولیدی مردم قوچان است. كره، ماست، روغن و پنیر قوچان بسیار معروف و مرغوب است. هم چنین مرغ‌داری و پرورش طیور به روش سنتی و صنعتی رواج دارد.
مشخصات جغرافیایی
شهرستان قوچان، با پهنه ای حدود ۶۸۶۸ كیلومتر مربع، در شمال استان خراسان رضوی، از نظر جغرافیایی در ۳۷ درجه و ۷ دقیقه پهنای شمالی و ۳۸ درجه و ۳۰ دقیقه درازای خاوری قرار دارد. این شهرستان از شمال به جمهوری تركمنستان، از باختر به شهرستان های شیروان و اسفراین، از خاور به شهرستان های درگز و چناران و از جنوب به شهرستان های نیشابور، چناران و سبزوار محدود است. هوای قوچان معتدل و نیمه مرطوب بوده و بیش ترین درجه حرارت در تابستان ها ۳۵ درجه بالای صفر و كم ترین آن در زمستان ها، ۱۰ درجه زیر صفر است. میانگین بارندگی سالیانه قوچان،۴۱۰ میلی‌متر گزارش شده است. راه های مهم قوچان، عبارت‌اند از :
۱- راه قوچان – مشهد، به درازای ۱۳۰ كیلومتر
۲- راه قوچان – سبزوار، به درازای ۱۶۳ كیلومتر
۳- راه قوچان – بجنورد، به درازای ۱۲۰ كیلومتر
۴- راه قوچان – درگز، به درازای ۱۲۰ كیلومتر
۵- راه قوچان – باجگیران، به درازای ۸۴ كیلومتر
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
بر پایه آثار تاریخی در حدود ۲۵۰ پ. م، از قوچان به نام های «آساآك»، «آشاك» و «آرسكا» یاد شده است. آساآك (آساك) جزو ناحیه دهستان خراسان بوده، كه در روزگار باستان «پارت» خوانده می شده است. پژوهشگران بانی آن را اشك اول و محل آن را قوچان امروزی دانسته اند. قوچان از اوایل دوره اسلامی تا اوایل چیره گی مغول، به نام های «استوا» (استو)، «خوجان» و «خبوشان» نامیده می شد. شاه عباس بزرگ صفوی (۹۹۶-۱۰۳۸ هـ . ق) برای جلوگیری از تاخت و تاز ازبكان به خاور ایران، گروه هایی از ایلات باختر ایران از جمله ایل زعفرانلو را به قوچان كوچ داد. در سفری كه نادر شاه افشار به سمرقند و بخارا كرد، چندین صفحه قرآنی را كه به خط غیاث الدین بایسنقر نگاشته شده است و در آرامگاه تیمورلنگ جای داشت، به قوچان آورد. بعدها به دستور ناصرالدین شاه قاجار، دو برگ از آن، به موزه تهران منتقل شد. شهر قوچان چندین بار در سال های ۱۲۶۷ هـ . ق (۱۸۵۱ م)، ۱۲۷۸ هـ . ق (۱۸۶۱ م)، ۱۳۱۲ هـ . ق (۱۸۹۴ م)، در اثر زلزله آسیب دیده ویران شد. در ۱۳۱۳ هـ . ق (۱۸۹۵ م)، شهر كنونی به كمك محمد ناصر خان شعاع الدوله – رئیس ایل زعفرانلو – توسط مهندسان روسی، در ۱۲ كیلومتری شهر كهنه بنا شد.
