رسم‌های مختلف و خلق و خوی اقوام مختلف با توجه به تاریخ و قدمت منطقه در طی سال‌های طولانی شكل گرفته، سینه به سینه به افراد یك جامعه منتقل می‌شود و در طول سال‌ها، زنده و پابرجا می‌ماند. مردم شهر زنجان نیز با توجه به قدمت تاریخی و فراز نشیب‌های بسیار در طول زمان خود، دارای آداب‌ورسوم و فرهنگ و خصلت‌های ویژه‌ای هستند.جشن‌ها و آداب‌ورسوم مختلف در موارد گوناگون، دارای نظم و قوانین خاصی هستند كه همگان ملزم به رعایت آن‌ها هستند، مراسم اعیاد مذهبی و ملی، مراسم عمومی و عزا، نوع لباس پوشیدن و جشن‌های محلی ازجمله مواردی هستند كه دارای نظم خاصی بوده و جزو آداب و رسوم مردم شهر زنجان می‌آیند.
محل آشپزی
تعسان (تنورستان) محلی بود كه تنور و اجاق پخت غذا در آن قرار داشت كه بنا به تعداد افراد خانواده تعداد اجاق نیز فرق می‌كرد برای سوخت اجاق و تنور از هیزم استفاده می‌كردند كه در اصطلاح محلی بدان «اودون» می‌گویند سوختن هیزم غالباً دود زیادی ایجاد می‌كرد و برای همین دیوارهای تعسان همیشه با لایه‌ای از دوده پوشیده بود. در هر خانواده معمولاً دو خروار یا بیشتر آرد وجود داشت و در ماه یك یا دو بار نان می‌پختند و سپس نان‌ها را در یك اتاق بر روی‌هم می‌چیدند و هر روز مقداری از آن را سر سفره می‌آوردند و اگر نان خشك‌شده بود با جاروی كوچكی یا با دست مقداری آب روی آن می‌پاشیدند و بعد از یكی دو ساعت قابل خوردن می‌شد. بیشتر خانواده‌ها مخصوصاً روستائیان در زمستان كرسی را روی همان تنور می‌گذاشتند و افراد خانواده شب‌ها دور آن می‌خوابیدند و از حرارت تنور استفاده می‌كردند. برای خوردن غذا محل خاصی وجود نداشته است و گاهی در اتاق و گاهی در آشپزخانه عمل غذا خوردن انجام می‌گرفته است، البته ثروتمندان هیچ‌وقت در آشپزخانه غذا نمی‌‌خورده‌اند.
خوراك محلی
از غذاهایی كه معمولاً فقط در مراسم خاصی پخته می‌شوند و مردم زنجان در سایر اوقات سال كمتر از آن استفاده می‌كنند می‌توان به غذای شب چهارشنبه‌سوری – غذای شب عید و غذایی كه به هنگام دندان درآوردن كودك پخته می‌شود اشاره كرد. در شب چهارشنبه‌سوری معمولاً خانواده‌ها به همراه برنج، خورشتی بنام «شش‌انداز» درست می‌كنند كه تركیبی است كه از روغن، خرما، كشمش، گردو، تخم‌مرغ و سركه. علاوه بر این به تعداد افراد خانواده تخم‌مرغی با پوست پیاز نازك در لابه‌لای برنج گذاشته می‌شود تا رنگ بگیرد معمولاً اشكال متنوعی كه بر روی تخم‌مرغ ایجاد می‌شود توسط افراد تفسیر می‌شود مثلاً اگر بر روی تخم‌مرغی شكلی مانند هواپیما دیده شود آن را نشانه سفر حج می‌گیرند و غیره؛ اما خوراك شب عید نوروز، در این شب اغلب خانواده‌ها معمولاً یك ماهی تهیه می‌كنند و در كنار ماهی رشته‌پلو یا زعفران پلو (بسته به استطاعت خانواده) پخته می‌شود. یكی از دلایلی كه مردم برای مصرف ماهی در شب سال نوبر می‌شمردند این است كه چون آب دریا حیات‌بخش است برای همین در اول سال از موجودات دریایی استفاده می‌كنند تا سال خوبی داشته باشند. یكی دیگر از غذاهایی كه در زنجان در مراسم خاصی پخته می‌شود خوراكی است به نام دنك كه در هنگام دندان‌درآوردن كودك پخته می‌شود این خوراك از گندم و گوشت تهیه می‌شود و بعضی از اوقات این خوراك بین خویشان نزدیك و گاهی بین همسایه‌ها نیز توزیع می‌شود.
قاتق لش نوعی خوراك است كه از گوشت و مقداری برنج درست می‌شود همچنین در تمام مراسم برنج با گوشت و یا ماهی پخته می‌شود و به آن «پلاو» می‌گویند.
چكدرمه نوعی پلو با گوشت است كه برای مهمانان و نیز در مراسم پخته می‌شود گاهی نیز كشمش و دانه‌های انار به آن اضافه می‌شود كه برای مهمانان و نیز در مراسم پخته می‌شود گاهی نیز كشمش و یا دانه‌های انار به آن اضافه می‌شود.
یاغ‌چوربا نوعی سوپ است كه از نان ریزریز و آب و چربی درست می‌شود و گاهی پیاز به آن اضافه می‌كنند «قره‌شوربا» گوشت آب‌پز با نان ریزریز شده است.
غذاهای محلی
غذاهای محلی استان زنجان را می‌توان رشته – بلاماش (با آرد و روغن درست می‌شود) قیقناق – كوفده یا كوفته – آغوز یا بلاما – اییردك (با آرد و شیر درست می‌شود) –سوزمه: ماست كیسه‌ای – حلوای شیره – فیرنی – قووت. همچنین از انواع آش می‌توان اریشته آشو (آش رشته) – بوغدا آشو (آش گندم) – تورش آشو اشاره كرد (آش‌ترش) – سوت آشو (شیر برنج) – قوروت آشو (آش كشك) یارما آشو (آش بلغور) نام برد.
مواد اولیه غذا
مواد اولیه در هر محل نسبت به محل دیگر فرق می‌كرده است و بیشتر به مواد اولیه در دسترس شیوه معیشت، میزان درآمد و امكانات فرد یا خانواده بستگی داشته است. اما به‌طوركلی آرد، گوشت، حبوبات و سبزیجات را می‌توان به‌عنوان مواد اولیه برای پخت غذا نام برد.
