در فاصله 20 كیلومتری ماكو، روستایی به نام بارون قرار دارد كه در آن نیز سدی با همین نام احداث شده و نزدیك سد كلیسای زور زور دیده می شود. وجود كلیسا، دریاچه و نمای كلی از آنها فضایی درست شبیه به سرزمین های اروپایی را تداعی می كند. از آنجایی كه كلیسای زور زور در منطقه حساس مرزی و در كنار تاج سد بارون قرار گرفته است ورود به منطقه و بازدید از آن نیاز به هماهنگی با نیروهای محافظتی و اداره میراث فرهنگی ماكو دارد. كلیسای زور زور در سال 1315 میلادی توسط اسقف اعظم كلیسای تادئوس مقدس با طرحی صلیبی ساخته شده و دلیل نامگذاری هم این بوده كه كلیسا زیر نظر عالیجناب هوانس یرز نقاش، معروف به زور زورتسی اداره می شده است. كلیسای زور زور در سال 1367 هجری شمسی با آب گیری سد بارون به زیر آب می رفت اما با همت ارامنه و تخصص كارشناسان ایرانی، طرح انتقال كامل كلیسا به محلی مرتفع در همان مكان اجرا شد. محل جدید در فاصله 600 متری و با اختلاف ارتفاع 110 متر نسبت به مكان قبلی است و این جابجایی یكی از اتفاقات مهم در تاریخ نگهداری میراث فرهنگی و تاریخی كشور ایران است.
كلیسای زور زور ماكو
كلیسای مریم مقدس كه به آن كلیسای زور زور هم گفته می شود، یكی از دیدنی ترین بناهای تاریخی ایران است كه در كنار سد بارون در 20 كیلومتری ماكو در روستایی به نام بارون قرار دارد. در سال های 1315 تا 1324 میلادی كلیسا و دیر مریم مقدس به وسیله اسقف بسداچی زاكاریا ساخته شده است و این بنا در فهرست آثار جهانی یونسكو قرار دارد. بنای كلیسا صلیبی شكل است كه بیشتر به یك نمازخانه كوچك شباهت دارد و با سنگ های تراشیده شده در حجم های مختلف ساخته شده است. نمای كلیسا بسیار ساده است و فقط در اطراف پنجره ها و نورگیری ها با ستون های كاذبی كه به قوسی جناغی منتهی می شوند تزیین شده است.
مشخصات بنا
پلان كلیسای مریم مقدس هم از داخل و هم از خارج صلیبی شكل بوده و دارای گنبدی 16 ضلعی با چهار نورگیر است. مصالح بكار رفته در كلیسای مریم مقدس سنگ خوش تراش و ملاط است. پس از تغییر مكان كلیسا به بالای بلندی مشرف به دریاچه آن را بر روی صفه ای بنا نموده و آن قسمت هایی از كلیسا را كه در محل نخست خود تخریب شده بود با استفاده از سنگ های جدید مرمت كردند.
كلیسا بنایی تقریبا مربع شكل است با اضلاع حدود 4 متر. ارتفاع این كلیسا از كف حدود 7 متر است. كلیسای مریم مقدس دربی فلزی دارد كه روی آن به خط ارمنی نوشته شده زور زور و زیر این نوشته صلیبی نقش بسته است و درب كلیسا معمولا بسته است. بر روی تعدادی از سنگهای دیوار كلیسا نیز، صلیب نقش بسته است. مرمت كلیسا به دقت صورت گرفته و علی رغم زیرسازی مناسبی كه برای استحكام بنا به كار رفته است، از سنگهای قدیمی در تجدید بنا به نحو احسن استفاده شده است. سنگهایی كه متعلق به بنای اصلی نبوده با رنگ سفید متمایز شده اند.
كلیسای زور زور جا به جا شد!
این كلیسا، از محل خود جا به جا شده است! این اتفاق در سال 1367 افتاد و دلیلش آن بود كه در جریان احیای زمین های دشت ماكو احتمال تخریب ساختمان كلیسا وجود داشت. در آن زمان سازمان میراث فرهنگی با هماهنگی خلیفه گری ارمنیان آذربایجان كلیسا را به مكانی امن منتقل كرد. كار جا به جایی كلیسا 25 روز طول كشید و سنگ به سنگ این بنا پس از شماره گذاری درست به همان شكلی كه از اول ساخته شده بود، به محل مورد نظر كه 600 متر دورتر و روی یك برآمدگی صخره ای كه در حدود 110 متر مرتفع تر از محل اولیه كلیسا بود منتقل شد. پس از پایان عملیات جا به جایی، لوح سنگی نیز بر دیوار كلیسا نصب شد. كلیسای زور زور علاوه بر فهرست یونسكو در فهرست آثار ملی نیز ثبت گردیده است.
مسیر دسترسی
فاصله كلیسا تا شهر ماكو حدود 20 كیلومتر است و با توجه به جاده مناسب، طبیعت منحصر به فرد و وجود دریاچه ای زیبا، می تواند گردشگران زیادی را جذب كند. از شهر ماكو به سمت سد بارون حركت كنید. جاده سد كه در قسمت غربی شهر ماكو به سمت ارتفاعات جنوبی شهر قرار دارد، برخلاف بسیاری دیگر از جاده های فرعی خارج شهر، وضعیت بهتری دارد. مراتع سرسبز، زیبایی خاصی به این مسیر پر خطر داده است. به تدریج كه ارتفاع می گیریم، شهر ماكو را در زیر پای خود می بینیم. شاید اولین چیزی كه نظر بینندگان را در این ارتفاع به خود جلب می كند، ابهت كوه های آرارات بزرگ و كوچك است. با رسیدن به خط الراس، با منظره ای فوق العاده در قسمت جنوبی مواجه می شویم. دریاچه ای بزرگ در میان چند دره زیبا. كلیسا را در این قسمت از منطقه و جایی در شمال دریاچه می توان یافت. جاده آسفالته به ناگاه مسدود میشود و ادامه مسیر تنها با مجوز مخصوص از ارگان ها و ادارات ذی ربط با گذر از قسمتی كه به ظاهر مربوط به اداره تاسیسات سد است، امكان پذیر می شود. جاده ای خاكی به سمت دریاچه می رود و عده ای كه معمولا از شهر ماكو برای تفریح به این منطقه می آیند برای رسیدن به كنار دریاچه از آن استفاده می كنند. همچنین اهالی روستای بارون نیز برای رسیدن به مزارع خود از این جاده كه تا پشت دریاچه ادامه دارد سود می برند. ولی هر چه جلوتر می رویم فاصله ما با كلیسا بیشتر می شود. ظاهرا كه تنها راه رسیدن به كلیسا همان جاده مسدود شده است ولی راه همین است و فقط باید مجوز داشت. از اینجا حدود 500 متر در جاده آسفالته حركت می كنیم، سپس وارد جاده خاكی فرعی كه با تابلو كلیسای مریم مقدس (زور زور) مشخص شده است، می شویم. حدود 700 متری تا كنار كلیسا فاصله است.
توصیه مهم: از آنجا كه این كلیسا در منطقه حساس مرزی و در كنار تاج سد بارون قرار گرفته، ورود به منطقه نیاز به هماهنگی با نیروهای حفاظتی و اداره میراث فرهنگی ماكو دارد. برای كسب اطلاعات در این زمینه می توانید با شماره 33489851- 044 اداره كل میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی تماس بگیرید.
