برخی معتقدند رضا شاه برای این جاده چالوس را احداث كرد كه بتواند به املاك خود در شمال ایران دسترسی بهتری داشته باشد، اما آیا واقعا انگیزه اصلی رضا شاه این بوده است؟
شمال و جاده چالوس با خاطرات بیشتر ایرانی‌ها گره خورده است؛ به خصوص استان‌هایی كه مسافت معقول تا شهرهای شمالی ایران دارند. راه‌های رسیدن به شمال ایران زیاد است، اما جاده چالوس گذرگاهی بهشتی برای ورود به شمال ایران است. جاده چالوس با آن پیچ‌های جذاب و طبیعت دل‌ربا در هر چهار فصل سال دل مسافران را می‌برد.
هر چند جاده چالوس امروزی در دوره حكومت رضا شاه پهلوی ساخته شده، اما خود چالوس و جاده‌های مال‌روی آن از دوران ناصرالدین شاه قاجار مورد توجه بوده و شاه هنردوست قاجار به چالوس و جاده‌هایش حسابی علاقه‌مند بود. این علاقه باعث شد شاه صاحبقران دستور دهد تا گاستیگیرخان، مهندس اتریشی، مسیرهای قدیمی و مال رو در دره‌های هراز و چالوس تعمیر و به راه ارابه رو تبدیل كند.
ساخت جاده چالوس؛ رضا شاه جاده مخصوص می‌سازد
با تمام علاقه ناصرالدین شاه اما پدید آمدن جاده چالوس كه تهران را به شمال وصل می‌كرد به گذشت زمان داشت. زمان گذشت و رضا خان میرپنج به عنوان رضا پهلوی بر تخت شاهی نشست.
در دوران او بود كه كلنگ جاده‌ای برای وصل كردن تهران به شمال ایران زده شد. آن طور كه از اسناد مشخص است طرح و مطالعات و ساخت جاده كرج – چالوس طی سال ۱۳۰۹ توسط مهندسی به نام چرنتلسكی طراحی و نقشه برداری شد. بعد از آن عملیات اجرایی جاده چالوس در اردیبهشت ١٣١٠ آغاز و در آذر سال ۱۳۱۲ پایان یافت. جاده چالوس را آن زمان راه مخصوص می‌نامیدند.
در خبری كه روزنامه اطلاعات در روز افتتاح راه مخصوص منتشر كرده آمده است:
«راهی كه امروز از طرف قرین‌الشرف ملوكانه افتتاح می‌یابد و نقشه آن از عرض مبارك می‌گذرد از حیث موفقیت و وضعیت محلی و طبیعی در ردیف اول قرار می‌گیرد به همین جهت است كه مورد علاقه خاص ذات مقدس شاهانه شده.»
۵ سال بعد از این بود كه تونل كندوان نیز ساخته شد و راه چالوس كوتاه‌تر و مطلوب‌تر شد. نام تونل كندوان برگرفته شده از قله كندوان یا گردنه كندوان در جاده چالوس است كه این تونل در پایین این گردنه حفاری شده است. با احداث این تونل ۱۳ كیلومتر از راه كرج به چالوس كاسته و دشواری رفت و آمد در زمستان از میان برداشته شد. تونل كندوان ۱۸۸۷ متر طول، عرض تونل ۷ متر و ارتفاع آن ۶ متر بود.
شاید با خود فكر كنید كه برای ساخت جاده چالوس و تونل كندوان امكانات عجیبی مهیا شد، اما ظاهرا چنین نبوده است و به بنا بر گفته‌های شفاهی مردم منطقه بخش اعظم این راه محصول كار كارگرانی است كه برای كار حقوق چند برابر می‌گرفتند.
نكته جالب درباره پل مشهور جاده چالوس این است كه قسمت فلزی پل كه عبارت از یك دهنه ۷۰ متری است به وسیله شركت مشهور اشكودا جمهوری چك ساخته شده است. اشكودا امروز از خودروزسازان مهم و قدیمی اروپا حساب می‌شود. چهار دهانه بتنی طرفین پل هم به وسیله اداره طرق مازندران ساخته شده است.
آیا رضا جاده چالوس را به خاطر تصاحب زمین‌های شمال كشید؟
برخی معتقدند رضا شاه برای اینجا جاده چالوس را احداث كرد كه بتواند به املاك خود در شمال ایران دسترسی بهتری داشته باشد، اما به نظر می‌رسد این مسئله درست نباشد و این ماجرا بالعكس باشد.
سال ۱۳۰۹ بود كه اداره واگذاری املاك تاسیس و در راستای آن مالكان مبارز منطقه چالوس، نوشهر، كلاردشت، كجور و تنكابن دستگیر و روانه زندان شدند و در سال ۱۳۱۰ املاك آنان توسط رضا شاه غصب و آنان روانه تبعید شدند. در واقع به نظر می‌رسد پیش از آغاز احداث جاده چالوس توجه رضا شاه به شمال و املاك آن به طور خاص جلب شد.
البته نمی‌توان اصالت سوادكوهی رضا شاه را در علاقه او به توسعه راه تهران- شمال بی‌تاثیر دانست. او می‌خواست ثابت كند از شاهان قاجار توانمندتر است و ساخت جاده‌ای مثل چالوس می‌توانست مصداق خوبی باشد. به جز این كشورهای غربی به عنوان متحدان آن زمان پهلوی تاكیدی زیادی بر دسترسی مناسب به شمال ایران داشتند تا بتوانند امیال نظامی خود را پیاده كنند.
مسیر دسترسی به جاده چالوس
برای دسترسی به جاده كرج-چالوس از جای ایران باید خود را به كرج یا شهر چالوس در مازندران برسانید. اگر مبدا سفر شما را تهران فرض كنیم می‌توانید از بزرگراه شهید لشكری (جاده مخصوص)، به‌طرف شهر كرج و ابتدای جاده چالوس حركت كنید و بعد با خیال راحت جاده چالوس را طی كنید. سایر مسیرهای دسترسی به جاده چالوس از سمت تهران شامل اتوبان تهران-كرج، انتهای اتوبان همت (خرازی) و اتوبان تهران-شمال می‌شود.
چند توقف كوتاه در جاده چالوس؛ روستاهایی كه باید دید
در مسیر جاده چالوس شما با چند روستای زیبا و جذاب رو به رو می‌شود. اولین روسئتا، روستای كوچك واریان است، روستایی كه تنها روستای آبی كشور است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، ۳۹ نفر در روستای واریان زندگی می‌كنند. مردم این روستا به زبان تاتی سخن می‌گویند و شغل آن‌ها زراعت، گله‌داری، زنبورداری، كرباس‌بافی و گیوه‌سازی است. به علت سختی دسترسی به روستا جمعت آن روز به روز كمتر شده. شما برای ورود به این روستا یا باید آشنای یكی از اهالی باشید، یا ملك داشته باشید و یا از قبل برای ورود هماهنگ كرده باشید.
در كیلومتر ۱۵ جاده چالوس روستایی به نام نوجان قرار دارد. این روستا به آبشارش مشهور است. بعد از آن نوبت یكی از مشهورترین روستاهای جاده چالوس یعنی گچسر می‌رسد. این روستا در بخش آسارا قرار دارد و یكی از قدیمی‌ترین روستاهای مسیر چالوس است كه قدمتی به اندازه دوره صفویه دارد. آن چنان كه مشخص است گچسر منابع غنی گچ دارد. رضا شاه پهلوی در این روستا یك اقامتگاه داشت.
اگر كمی اهل ماجراجویی باشید و كمی به بی‌راهه بزنید به جز این روستاها ده‌ها روستای دیگر در نزدیكی جاده چالوس پیدا می‌كنید روستاهایی كه هر كدام آغشته به جادوی طبیعت بكر آن مناطق هستند.