بی بی مریم دیگری در غلهات عمان وجود دارد كه شبیه آرامگاه بی بی مریم در قشم است. معماری آن یادآور مقبره آخرین موضوع ما است. طراحی بیرونی و داخلی آنها به جز در چند جا با هم مطابقت ندارند. بسیاری بر این باورند كه سردار مریم بختیاری معروف به بی بی مریم بختیاری در اینجا دفن شده و به نام این بنای تاریخی نامگذاری شده است. اما او یكی از شیرهای چهارمحال و بختیاری بود كه با شمشیر و سلاح گرم و سلاح خود با روس‌ها و انگلیسی‌ها جنگید و آنها را تحقیر كرد و در جنگ جهانی اول فرار كردند.
این نویسنده و فعال حقوق زنان از مبارزان دوران مشروطه است كه به تخت فولاد اصفهان پناه برده است. با اینكه مطمئن نیستم بی بی مریم بختیاری چه نسبتی با این بی بی مریم دارد، اما مردم می‌گویند كه این آرامگاه آخرین آرامگاه یكی از معروف‌ها یا عزیزانی بوده كه نام و نشانش معلوم نیست. این مقبره با گنبد مرجانی و آهك صدفی خود، یكی از ناب‌ترین سازه‌های سلجوقی است كه همه اسپانیایی‌ها را مجذوب خود كرده است. من به گنبدی شكسته و ویران شده به دلیل آزمایش‌های روزگار اشاره كردم، با آن پایه‌های هشت ضلعی در بیرون مقبره كه در داخل به نظر چهار ضلعی می‌رسد. چقدر مرا به یاد رصدخانه‌هایی می‌اندازد كه آسمان شب را از این سو به سوی دیگر تماشا می‌كنند.
از نوع باستانی و مرجانی آن است. اگرچه اسپانیایی‌ها روستا و گورستان را با موضوعی مرسوم (مقبره مقدس) می‌نامیدند، اما خط‌های عظیم فارسی و عربی به شكل نسخ، ثلث و كوفی بر روی سنگ‌های قبرستان حك شده است كه قدمت آنها مربوط به دوران پس از اسلام است. از سوی دیگر، اگر به اطراف قبر بی بی مریم نگاهی بیندازید، سرامیك‌هایی از دوره قاجاریه و صفویه و همچنین دوره ایلخانی را خواهید دید. نكته مهمی كه در تاریخ مه آلود آرامگاه بی بی مریم نتوانستم از آن چشم پوشی كنم، ادعای دانشگاهیان است كه این آرامگاه یكی از گورهای میترائیسم قبل از اسلام است. برخی معتقدند كه این بنا قبل از اسلام ساخته شده است و برخی دیگر می‌گویند در زمان ایلخانیان یا سلجوقیان ساخته شده است.
بسیاری از مردم ادعا می‌كنند كه قدمت آن به دوره تیموری از دوران صفویه برمی‌گردد و تاریخ قبرهای كنده‌كاری شده در نزدیكی حرم بی‌بی مریم را از قرن نهم تا یازدهم هجری می‌دانند و من مطمئن نیستم به كدام یك اعتماد كنیم. گنبد مرجانی آرامگاه بی‌بی مریم قشم مانند ساختمان‌های شمالی با سقف‌های قرمزشان، خانه‌های سنگی كردستان با كف‌پوش‌ها یا خانه‌های خشتی یزد، ما را به هیجان می‌آورد. در دیدنی‌های قشم كه تا دلت بخواهد سنگ و سنگریزه پیدا می‌كنید، ساختن آرامگاه با سنگ و لاشه سنگ و سنگ ریزه و گچ و خاكستر در آن زمان كارساز نبود.
بیرون گنبد از سنگ‌های مرجانی و داخل آن از لایه‌های آهك ساخته شده بود تا خود را جزئی از طبیعت بداند. با اینكه بیرون حرم بی بی مریم به سادگی دور آن قرار دارد و هیچ كتیبه‌ای در داخل آن وجود ندارد، اما فضای كاشی‌های مینیاتوری دیوارهای داخلی آن چیز دیگری می‌گوید. البته ما نمی‌دانیم این كاشی‌ها از كجا در تاریخ سرچشمه گرفته‌اند، داستانشان چه بوده و در این چند صد سال چه كشیده‌اند. درب آرامگاه بی بی مریم همان درب كوچك چوبی خانه روستایی است كه با ورود به آن باید سر خود را خم كنید و ابعاد بدن خود را با چهارچوب در تنظیم كنید تا به زمین نیفتید. یا یكدفعه به در و دیوار ضربه بزند.
