شهر اصفهان نیز به دلیل قدمت و عظمتی كه در طول تاریخ و مخصوصاً پس از ظهور اسلام داشته، از نظر تعداد بازارهای باشكوه و جالب در میان شهرهای كشور ما از مقام والایی برخوردار است. بازار اصفهان یكی از قدیمیترین و بزرگترین بازارهای خاورمیانه می‌باشد.
بازار اصفهان كه متعلق به دوره صفوی است، یكی از قدیمیترین و بزرگترین بازارهای خاورمیانه می‌باشد. در بین شهرهای بزرگ و سنتی ایران، كمتر شهری بازاری به با شكوهی بازار اصفهان دارد. در این بازار دكان هایی وجود دارد كه از چهارصد سال قبل تا امروز به عرضه تنها یك نوع كالا مبادرت نموده اند.
مهمترین بازار اصفهان بازار قیصریه است. علاوه بر بازار قیصریه و بازارهای منشعب از آن بازارهای دیگری هم در اصفهان وجود داشته اند كه معروف ترین آنها بازار شاهی یا بازارچه بلند است كه در سال ۱۱۱۸ هجری برابر با ۱۷۰۶ میلادی به همراه مدرسه و سرای فتحیه در زمان شاه سلطان حسین آخرین حكمران صفویه ساخته شد.
بازار اصفهان یكی از قدیمیترین و بزرگترین بازارهای خاورمیانه می‌باشد . ژان شاردن فرانسوی از «بازار قیصریه و بازار بزرگ اصفهان با سردر عالی و تزئینات آجرهای چینی ( كاشی‌كاری ) و سكوهای وسیع ( از ) سنگ یشم و سماق كه ( بر آنها ) جواهرفروشان و زرگران انواع و اقسام زیورآلات و جواهرآلات و سكه‌های كمیاب را به فروش می‌رساندند»، یاد كرده است. امتداد بازار بزرگ اصفهان به مسجد جامع و سپس به بازار عریان منتهی می‌شود این بازار را به مناسبت مجاورت با گنبد نظام الملك و مسجد جامع، بازار نظامیه یا نظام الملكی نیز گفته‌اند.
مجموعه آثار تاریخی دیگری مانند مدرسه ملا عبدالله، مسجد جارچی باشی، مدرسه صدر، مدرسه نیماورد و كاروان سراهایی از عهد صفویه و قاجاریه مانند كاروان سرای مخلص، گلشن وتیمچه ملك و بسیاری كاروان سراها و تیمچه‌های دیگر و حمام‌هایی از عصر صفویه بر اهمیت تاریخی مجموعه معماری بازار بزرگ اصفهان كه از سر در قیصریه تا سر در مسجد اصفهان امتداد دارد افزوده است.
شاردن در مورد بازار اصفهان چنین گفته است: از سر در قیصریه وارد مجلل‌ترین و بزرگ ترین بازارهای اصفهان می شویم كه محل فروش پارچه‌های گرانبهاست و گنبد منقش بزرگی دروسط آن قرار دارد در طرف راست این گنبد، ضرابخانه و در طرف دیگر آن كاروان سرای للَه بیك بنا شده است. «شاردن» از كاروان سرای مولتانیان دراین بازار نام می برد كه عده‌ای از مولتانیان هند در آن به تجارت و داد و ستد اشتغال داشته‌اند او به بازار صحافان، صندوق سازان، سراجان و كاروان سرای برنج فروشان، بازار لبافان، آهنگران، كاروان سرای گلپایگانی‌ها و كاروان سرای حلاجان، بازار كفاشان و ساغری سازان، بازار عطاران، قنادان، دارو فروشان، فروشندگان زیور آلات و.... اشاره كرده است.
در بین بازارهای شهرهای بزرگ ایران كمتر بازاری از نظر تیپ معماری و عناصر متنوع آن ، مانند بازار اصفهان سالم مانده و به همین جهت به شدت مورد توجه معماران و شهرسازان داخلی و خارجی قرار دارد. در این بازار دكان هایی وجود دارد كه از ۴۰۰ سال قبل تا امروز به عرضه تنها یك نوع كالا مبادرت نموده اند.
در روزگاران قدیم بازار مهم ترین كانال ارتباطی شهر بود كه نه تنها مردم، در آن حضور داشته و كالاها و سرمایه ها در آن جریان می افتند، بلكه اطلاعات، اخبار و آگهی ها نیز از طریق آن به اطلاع شهروندان می رسید و غالبا عده ای جارچی یا منادی خبر را در بازار اصلی شهر جار می زدند. این عنصر اصلی كه در معماری اسلامی جائی خاص برای خود باز كرده است شامل دو راسته از مغازه های انبوه روبروی هم هستند كه معمولاً سقفی زیبا آن ها را به هم ارتباط می دهد. بازار در ساخت و سازهای شهری به حدی اهمیت داشت كه پس از مسجد هسته اولیه یك محله را تشكیل می داد. به طوری كه در شهرهای بزرگ هر محله دارای یك یا چند بازارچه بود و یك بازار بزرگ و اصلی نیز نیازهای مردم را تامین می كرد.
شهر اصفهان نیز به دلیل قدمت و عظمتی كه در طول تاریخ و مخصوصاً پس از ظهور اسلام داشته، از نظر تعداد بازارهای باشكوه و جالب در میان شهرهای كشور ما از مقام والایی برخوردار است بطوری كه مورخین در دوران های مختلف به هنگام توصیف شهر از بازارهای آن مطالبی نوشته و آن ها را وصف كرده اند. ناصر خسرو، سیاحی كه در سال ۴۴۴ هجری قمری به اصفهان سفر كرده است ضمن توصیف بازارهای متعدد شهر اصفهان از بازاری سخن می گوید كه دویست صراف در آن به داد و ستد مشغول بوده اند. بازارهای فعلی اصفهان كه یادگار عصر دیلمیان و سلجوقیان مخصوصاً صفویه هستند در طول تاریخ همچون سایر بناها و آثار این شهر تاریخی فراز و نشیب های مختلفی را به خود دیده است. یكی از سیاحانی كه در حدود ۸۰ سال پیش به ایران سفر كرده است به تفصیل از بازارهای اصفهان سخن گفته و بر تعدد و تنوع مشاغل بازار تاكید كرده است. در طول بازارهای اصفهان حمام ها و مدارس و چهارسوهای بسیار زیبایی وجود داشته اند كه برخی از آن ها هنوز نیز پابرجا بوده و بعضاً با همان كاربردهای قدیم به كار مشغول هستند. یكی دیگر از این سیاحان كه او نیز در اواخر قاجار اصفهان را دیده بازار این شهر را بسیار ممتاز نامیده و بعد از بازار كریم خان زند در شیراز آن را بزرگترین و باشكوهترین بازارهای ایران به شمار می آورد.
بازار قیصریه
مهمترین بازار اصفهان بازار قیصریه است كه میدان امام را به میدان عتیق (كهنه) و اصفهان عصر سلجوقی مربوط می كند. این بازار كه بازار سلطانی نیز نامیده می شود در زمان صفویه یكی از باشكوهترین بازارهای ایران و بزرگترین مركز داد و ستد بود كه انواع پارچه های گرانقیمت و اجناس مختلف در آن به فروش می رسید. سردر بازار قیصریه درشمال میدان نقش جهان واقع است. بازار قیصریه در سال ۱۰۲۹ هجری قمری احداث گردید و دروازه باشكوه و نفیس آن نیز قیصریه نامیده می شد. ازآنرو قیصریه نامیده میشد كه آنرا از روی نمونه یكی از بناهای شهر قیصریه واقع در آسیای صغیر(تركیه امروزی) دردوره شاه عباس اول صفوی ساخته اند. یكی از سیاحان خارجی آن را "... بزرگترین و مجلل ترین بازارهای اصفهان ..." نامیده كه سقف آن گنبدی شكل است.
عناصر موجود در بازار
راسته بازار قیصریه در دو طبقه مرتفع ساخته شده كه طبقه بالا به امور دفتری و بازرگانی اختصاص داشت و در طبقه پایین مغازه های اصناف گوناگون در كنار هم مستقر شده بودند. از این بازار بزرگ و مجلل بازارهای دیگری منشعب می شدند كه برخی از آن ها هنوز هم فعال بوده و به مشاغل مختلف اختصاص دارند. برخی از این بازارها عبارتند از : بازار عربان، هارونیه، نیم آورد گلشن، مخلص، سماور سازها و مقصودبیك. در طول این شاهراه سرپوشیده و مسقّف كه برخی از خارجیان آن را "گالری سرپوشیده" نامیده اند عناصر مذهبی همچون مسجد خیاط ها، مسجد نو، مسجد ذوالفقار، مسجد شیشه، مسجد خارجی و دهها مسجد دیگر به فعالیت های مذهبی می پرداختند و بازرگانان و اصناف گوناگون در آن ها عبادت می كردند. مراكز فرهنگی هم به اعتبار و رونق بازار می افزودند. مدارسی همچون مدرسه كاسه گران، هارونیه، نیم آورد، جده بزرگ، جده كوچك، ملاعبدالله و ... این مدارس با معماری خاص ایرانی اسلامی ده ها سال است موضوع كتاب ها و رسالات و تحقیقات مهندسین و معماران و سیاحان گوناگون هستند. نهادهای اقتصادی نیز از دیگر جاذبه هائی هستند كه در بازارها وجود داشته اند. برخی از این نهادها كه "تیمچه" و "سرا" نامیده می شوند هنوز فعال هستند. مشهورترین این سراها عبارتند از : سرای اردستانیها، سرای خانی، سرای آقا، سرای پادرخت سوخته، سرای میراسماعیل، سرای تالار، سرای خوانساری ها، سرای گلشن، سرای جارچی و سرای فخر، این سراها به همراه كاروانسراهای متعدد و پررونق بازار اصفهان را به عنصری فعال تبدیل كرده كه سیاحان با اشتیاق از آن بازدید می كردند و با دقت در سفرنامه هایشان معرفی می نمودند.
در وسط بازار كه فضای مدور و وسیعی است قبه ای ساخته شده كه آندره گدار آن را شبیه به گنبدهائی می داند كه اعراب اسپانیا می ساخته اند.
دیگر بازارها
در اطراف میدان امام نیز بازارهای مشهوری همچون بازار مسگرها، تركش دوزها، كلاهدوزها، لوافها، آهنگرها وجود داشته اند كه تاكنون نام خود را حفظ كرده اند و به همان اسامی نامیده می شوند.
علاوه بر بازار قیصریه و بازارهای منشعب از آن بازارهای دیگری هم در اصفهان وجود داشته اند كه معروف ترین آنها بازار شاهی یا بازارچه بلند است كه در سال ۱۱۱۸ هجری برابر با ۱۷۰۶ میلادی به همراه مدرسه و سرای فتحیه در زمان شاه سلطان حسین آخرین حكمران صفویه ساخته شد. چهارسوی مشهوری مانند چهارسوی نقاشی و علیقلی آقا و شیرازیها و چهارسوی آجری از آثاری هستند كه همزمان با شكل گیری بازارهای اصفهان برای انشعاب مسیرها و زیبائی بازارها احداث می شده اند. محلات اصفهان هم دارای بازارهائی بودند كه برخی از آن ها هنوز باقی هستند. مشهورترین آنها بازار در دشت، بازار بید آباد، بازار ریسمان و بازار غاز هستند.
گشت و گذاری در بازار اصفهان
شهر اصفهان با انتخاب شدن به عنوان نخستین پایتخت فرهنگی كشورهای اسلامی در سال ۲۰۰۵ در میان مردم این كشورها بیش از پیش مشهور گشته و گردشگران بسیاری را به خود جلب كرده است. این شهر از لحاظ صنایع دستی مهمترین شهر كشور به شمار می آید كه بیشتر صنایع دستی كشور اعم از قلم كاری، خاتم كاری، ترمه و... در آن تولید می شود و گردشگرانی كه مشتاق به تهیه سوغات ایرانی هستند تقریبا صنایع دستی و سوغاتی های تمام نقاط ایران را در حاشیه میدان نقش جهان و در بازار قدیمی اصفهان می توانند تهیه كنند.
در میان شیرینی های اصفهان گز و پولكی اصفهان از همه معروفتر هستند؛ مهمترین غذای محلی اصفهان كه بسیار مورد توجه مسافران و گردشگران است "بریانی" (بریونی) نام دارد كه خوراكی گوشتی و بسیار چرب بوده و در بیشتر نقاط شهر می توان آن را تهیه كرد.
صنایع دستی اصفهان
صنایع دستی اصفهان در طول قرن های متمادی به عنوان نماینده هنر اصیل قوم ایرانی در جهان معرفی شده است. از این رو اگر اصفهان را مهد صنایع دستی ایران بنامیم سخنی به گزاف نگفته ایم. چرا كه ویژگی های فكری و روانی صنعتگر اصفهانی مانند ذوق، هنر، پشتكار و قناعت موجب شده است تا فرآورده های دست ساز اصفهان نه تنها در كشورمان خریداران فراوان داشته باشد بلكه مسافران و گردشگران و علاقمندان خارجی نیز طالب دست ساخته های اصفهان با ویژگی های خاص آن باشند.
صنایع دستی اصفهان عبارتند از :
خاتم - مینا- مینیاتور- نقاشی روی صدف- نمدمالی- خراطی- قالی بافی- گلیم بافی- زری و مخمل بافی- ملیله و نقره سازی- چشمه دوزی- قلمكار- قلمزنی روی مس و برنج- ورشو سازی - كاشی سازی و ...
دیدن بازار تاریخی اصفهان، مغازه ها و محصولات خاص آن، خرید سوغاتی از جمله گز اصفهان و پولكی،خرید صنایع دستی اصفهان كه از نظر زیبایی و هنر شهرت جهانی دارند بویژه میناكاری اصفهان از فعالیتهایی است كه میتوان در بازار اصفهان انجام داد.
پیشنهاد ویژه: بهتر است صنایع دستی مستقیما ازخود هنرمند سازنده و تولید كننده خریداری شود. هم ارزانتر از نرخ بازار است و هم از نظر كیفیت واعتبار مطمئن تر است. با كمی پرس و جو در بازار یا از طریق اینترنت میتوانید به راحتی آنها را شناسایی كرده و با خود هنرمند تولیدكننده ارتباط برقرار كنید.