روستای باستانی تیس از توابع شهرستان چابهار استان سیستان و بلوچستان و در فاصله ۹ كیلو متری شمال غربی شهر چابهار قرار دارد. این روستای منحصر به فرد دارای جاذبه‌های جذاب و جالبی میباشد یكی از این جاذبه‌ها غارهای سه گانه هستند كه در دامنه كوه شهبازبند قرار دارند.
در دامنه كوه شهبازبند، حدود ۲۵ متر بالاتر از سطح زمین، دو غار مصنوعی و یك غار طبیعی در كنار هم قرار دارند كه این سه غار را مردم بومی "بان مسیتی" می‌گویند. در زبان بلوچی، "بان" مرد صالح و خداپرست و تارك دنیا و "مسیتی" معبد و پرستشگاه خوانده میشود. روی دیوارهای سه طرف گنبد، با جوهر قرمز و بنفش، خطوط و علاماتی نقش بسته كه بیشتر به خط "گجراتی" و خطوط هندی شباهت دارد.
در حدود ۸ كیلومتری شمال غرب بندر چابهار، روستایی كوچك و سرسبز با قدمتی بیش از ۲۰۰۰ سال بنام تیس(طیس یا تیز) وجود دارد. این بندر تاریخی، تقریبا در دهانه خلیج چابهار واقع شده كه در یك سوی این دهانه بندر چابهار و در سوی دیگر آن بندر كنارك قرار دارد.
آثار تاریخی متعددی در این بندر وجود دارد كه یكی از آنها غارهای سه گانه و معبدیان مسیتی میباشد. این اثر، در قسمت شمال شرقی روستا و در ارتفاع ۲۵ متری سطح زمین و در دامنه كوه شهبازبند(شبازبن یا شبازبند) قرار دارد.
وجه تسمیه:
به مجموع این ۳ غار(دو غار طبیعی و یك غار مصنوعی)، بان مسیتی گفته میشود كه این نامگذاری بیشتر به خاطر غار میانی میباشد؛ چرا كه در زبان بلوچی بان به مرد صالح، خداپرست و تارك دنیا گفته میشود و مسیتی معبد و پرستشگاه خوانده میشود و این معبد در غار میانی بنا گردیده است. در نتیجه میتوان گفت بان مسیتی یعنی پرستشگاه و معبد مرد صالح و خداپرست.
غار میانی:
در درون این غار، یك مقبره كوچك از گچ در عمق یك متری از سطح غار قرار دارد. این مقبره كوچك شكل مكعب و صندوقچه ای داشته و گنبدی به ارتفاع ۴۰ سانتی متر بر روی آن ساخته شده است. در ورودی مقبره رو به دره تیس و به موازات دهانه ورودی غار واقع است.
در گذشته مردم محل قرآن و اوراق متبركه را در این محل می آوردند تا در آنجا محفوظ بمانند اما امروزه این باور و سنت به فراموشی سپرده شده است. بر روی دیوارهای معبد، با جوهر قرمز و بنفش خطوط و علاماتی نقش گردیده كه مانند خط گجراتی و هندی هستند.
غار سمت راست:
چند قدم كه از غار میانی به سمت راست برویم، غار دیگری را میبینیم كه از سكویی از گچ و سنگ ساخته شده است. دهانه ورودی این غار ۸۰ سانتی متر بوده و سقف آن كوتاه است. در اطراف این غار نیز آثاری از كنده كاری به چشم میخورد. انتهای این غار مسدود میباشد. احتمال میرود این غار از طریق روزنه هایی به غار سمت چپ ارتباط داشته باشد و یا اینكه از طریق چاه های زیز زمینی مكانی برای دفن مردگان بوده است.
