ایمنی مواد غذایی یك نگرانی جهانی است كه زمینه‌های مختلف زندگی روزمره را در بر می‌گیرد و در صورت بی‌اهمیت تلقی شدن آن، یك چرخه معیوب از بیماری و سوءتغذیه ایجاد میكند.
ایمنی غذا به كنترل كردن و تهیه و نگهداری مواد غذایی اشاره دارد، به شكلی كه به بهترین وجه بتواند خطر بیمار شدن افراد از بیماریهای ناشی از غذا را كاهش دهد. به صورت خلاصه می‌توان گفت ایمنی غذایی امكان دسترسی به غذای سالم و مغذی به مقدار كافی است.
ایمنی مواد غذایی یك نگرانی جهانی است كه زمینه‌های مختلف زندگی روزمره را در بر می‌گیرد. اصول ایمنی غذا، جلوگیری از آلوده شدن غذا و مسمومیت غذایی است كه از طریق راه‌های مختلف امكان پذیر است و برخی از آنها عبارتند از: تمیزكاری صحیح كلیه سطوح، تجهیزات و ظروف، حفظ سطح بالایی از بهداشت فردی ، به ویژه شستن دست‌ها، نگهداری، سرد كردن و گرم كردن غذا با توجه به دما ، محیط و تجهیزات، اجرای موثر كنترل آفات و درك حساسیت‌های غذایی، مسمومیت غذایی و عدم تحمل غذا
صرف نظر از اینكه چرا شما غذا را اداره می‌كنید و به عنوان بخشی از كار یا آشپزی در خانه به آن مشغول هستید، ضروری است كه همیشه از اصول ایمنی غذایی مناسب استفاده كنید. هر تعداد خطرات احتمالی غذایی در یك محیط كار با مواد غذایی وجود دارد كه بسیاری از آنها پیامدهای جدی به همراه دارد.
در هریك از مراحل تولید، بسته بندی، حمل و نقل , توزیع و حتی مصرف مواد غذایی امكان آلودگی آنها وجود دارد. یكی از عمده ترین و رایج‌ترین این آلودگی‌ها، مواد شیمیایی و آفت‌كش و علف كش‌هایی است كه در مزارع هنگام رشد محصولات برای كنترل آفات و بیماریهای كشاورزی استفاده می‌شود.
رایج ترین آلودگی‌هایی كه ایمنی غذایی را تهدید میكند عبارتند از؛ عوامل بیماری زا مثل باكتری، ویروس و انگل، سموم قارچی مثل آفلاتوكسین، اوكراتوكسین، فلزات سنگین مثل سرب، جیوه، كادمیوم، سموم شیمیایی دفع آفات مورد استفاده در كشاورزی، آلاینده‌های آلی باقی مانده در محیط زیست و استفاده از آنتی بیوتیك‌ها، هورمون و مواد افزودنی در تهیه غذاها.
در اینجا اشاره به تعریف امنیت غذایی و ارتباط آن با ایمنی غذایی نیز خالی از لطف نیست. امنیت غذایی به دسترسی همه افراد یك جامعه، در تمام ادوار عمر به غذای كافی و سالم برای داشتن زندگی سالم و فعال گفته می‌شود و در آمد خانوار از عوامل مهم در تأمین امنیت غذایی در یك نظام اجتماعی می‌باشد .
عامل مهم دیگر در تأمین امنیت غذایی جامعه، ذائقه و دانش تغذیه‌ای خانوادهها در نحوه تخصیص بودجه برای تهیه بهترین نوع غذای در دسترس و چگونگی تقسیم غذا در خانواده می‌باشد.
امنیت غدایی زمانی تأمین می‌شود كه سرانه سبد غذایی خانواده به صورت صحیح انتخاب و تهیه شود، برای افراد خانواده كافی و به صورت صحیح طبخ شود تا عناصر و مواد غذایی سالم و صحیح به سلول ها و اندام‌های بدن برسد.
تغذیه و امنیت غذایی ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. غذای ناامن یك چرخه معیوب از بیماری و سوءتغذیه ایجاد میكند و نوزادان، كودكان خردسال، سالخوردگان و بیماران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علاوه بر كمك به امنیت غذایی و تغذیه‌ای ، یك منبع غذایی ایمن از اقتصاد ملی ، تجارت و گردشگری نیز حمایت میكند و توسعه پایدار را تحریك میكند.
جهانی شدن تجارت مواد غذایی، افزایش جمعیت جهان ، تغییرات آب و هوایی و تغییر سریع سیستم‌های غذایی بر ایمنی مواد غذایی تأثیر دارد. WHO ، با هدف ارتقا در سطح جهانی و سطح كشور توانایی جلوگیری ، شناسایی و پاسخگویی به تهدیدهای بهداشت عمومی مرتبط با غذای ناامن را دارد.
گام‌های ایمن در دست زدن به غذا، پخت و پز و ذخیره آن برای جلوگیری از بیماریهای غذایی ضروری است، چراكه شما نمی‌توانید باكتری‌های مضر را كه ممكن است باعث بیماری شوند ، ببینید، بو كنید یا بچشید. لذا باید در هر مرحله از تهیه غذا ، چهار دستورالعمل را برای ایمن نگه داشتن غذا دنبال كنید: تمیز كردن دست‌ها و سطوح، آلودگی متقابل نباشید و جدا سازی كنید، در دمای مناسب طبخ كنید، این كار را با دماسنج غذا انجام دهید و درجای خنك نگه دارید و بلافاصله در یخچال قرار دهید. باید توجه داشت كه ایمنی غذا را در مراحل خرید كردن، ذخیره‌سازی، آماده‌سازی، یخ‌زدایی، پخت و پز و هنگام خوردن رعایت كرد.
بیش از ۲۰۰ بیماری شناخته شده از طریق غذا انتقال می‌یابند. این بیماری‌ها به دو دسته عمده مسمویت‌های غذایی و عفونت‌های غذایی تقسیم می‌شوند كه از طریق غذا یا نوشیدنی‌های آلوده ایجاد می‌شوند. عوامل این آلودگی باكتری‌ها، توكسین‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها هستند. علائم و نشانه‌های بالینی در اغلب بیماریهای منتقله از غذا شامل اسهال، تهوع، استفراغ و كرامپ‌های شكمی است. این نشانه‌ها بطور متوسط در مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از عفونت ظاهر شده و برای یك تا دو روز ادامه می‌یابد. بیماریهای منتقله از غذا ممكن است باعث ایجاد مشكلات طولانی مدت در سلامتی گردد. بیماری‌هایی نظیر سرطان، آرتریت و اختلالات عصبی می‌توانند توسط غذاهای آلوده ایجاد شوند.
در كودكان، بیماران، زنان باردار و افراد سالخورده عواقب بیماری معمولا شدیدتر بوده و اغلب كشنده تر است. برخی از بیماریهای منتقله از غذا می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. كسانی كه از بیماران مراقبت می‌كنند ممكن است در تماس با افرادی كه مبتلا به ناخوشی‌های ناشی از غذا می‌باشند بیمار گردند.
علی‌رغم تنوع بیماریهای منتقله از غذا و تنوع راه‌های انتقال آنها، این بیماری‌ها با رعایت یك دسته از دستورات بهداشتی و آموزش بهداشت به افراد جامعه به راحتی قابل پیشگیری هستند.
در این خصوص مهندس علی عزتی فر، مدیر نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی و آرایشی بهداشتی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشكی قم، در گفت‌وگو با ایسنا ایمنی غذایی را داشتن غذایی سالم و بدون هر گونه آلودگی و شرطی ضروری برای سلامت و زندگی انسان است برشمرد و اظهار كرد: این موضوع در كنار امنیت غذایی مسئله مهمی در همه دولت‌ها و زمان‌ها خصوصا عصر حاضر می‌باشد و بخشی از اهداف هر دولت و حكومتی را به خود اختصاص می‌دهد.
وی افزود: به حداقل رساندن خطر ابتلا به بیماریهای ناشی از غذا و تامین ایمنی غذایی یك نگرانی جهانی محسوب می‌شود. چراكه مواد غذایی نا امن می‌توانند بیش از ۲۰۰ نوع بیماری را ایجاد كرده و سلامت جامعه را به مخاطره بیندازد.
عزتی‌فر، آلودگی‌های مرتبط با ایمنی مواد غذایی را به دسته‌های مختلفی تقسیم كرد و گفت: آلودگی‌های میكروبی، شیمیایی، سموم قارچی، فلزات سنگین، آنتی بیوتیك‌ها، هورمون‌ها و افزودنی‌های غذایی، عوامل بیماری زا و انگل‌ها، آلاینده‌های آلی باقی‌مانده در محیط زیست، از دسته‌های مختلف این آلودگی‌ها است.
وی ادامه داد: با توجه به دستیابی جوامع بشری به سطوح بالای بهداشتی، اهمیت موارد و آلودگی‌های فوق بیش از پیش شده است و در كشور عزیز ما نیز توجه زیادی به تامین غذای سالم و ایمن از جنبه‌های مختلف شده است.
مدیر نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی و آرایشی بهداشتی، از آموزش‌های زیادی در خصوص تامین ایمنی مواد غذایی یاد كرد و افزود: آموزش همه جانبه از مزرعه تا سفره و همچنین ارتقا فرهنگ و سواد تغذیه‌ای بایستی توسط سازمان‌های مرتبط صورت پذیرفته و در دسترس افراد جامعه قرار گیرد. توجه لازم به نشانگر رنگی تغذیه كه توسط سازمان غذا و دارو در سال‌های اخیر انجام شده است و در برچسب گذاری مواد غذایی تولید شده الزامی است و باعث افزایش دانش تغذیه‌ای می‌گردد و در انتخاب آگاهانه مواد غذایی نقش بسزایی دارد.
وی افزود: در برنامه‌های سلامت محور سازمان صدا و سیما باید توجه زیادی به مسئله ایمنی غذایی و سلامت خانواده با هدف افزایش دانش، مهارت و سواد تغذیه‌ای مردم معطوف گردد تا مشكلی در این زمینه حادثه نشود.
عزتی‌فر درخصوص دلایل كاهش گرایش مردم به غذاهای سنتی، خاطر نشان كرد: با تغییر ذائقه در افراد جامعه به سمت مصرف غذاهای آماده و فست فودها كه در آنها معمولا از مواد غذایی پر كالری و با استفاده از فرآیندهای صنعتی و نیمه صنعتی تهیه شده و گاها در تولید، توزیع و مصرف آنها از افزودنی‌های غذایی استفاده می‌شود، گرایش خانوادهها و به‌ویژه كودكان به غذاهای سنتی كاهش پیدا كرده و آسیب‌های جدی گریبان گیر خانوادهها شده‌است.
عزتی‌فر در پایان، مهم‌ترین چالش سلامتی و بهداشت عمومی در دنیا را چاقی و عوارض ناشی برشمرد كه هزینه‌های بسیار زیادی را به مردم و خانوادهها وارد می‌سازد و استفاده از این نوع غذاها ایمنی غذایی را كاهش می‌دهد.