آهنگری سنتی قدمتی دراز در ایران دارد و روزگاری این حرفه در میان مردم بویژه روستائیان با استقبال فراوانی روبرو بود اگرچه اكنون فناوری های مدرن اقبال به این حرفه را كاهش داده است اما حمایت از شاغلان در این صنعت می تواند یكی از حرفه های سنتی كشور را همچنان سرپا و فعال نگه دارد.
به گزارش ایرنا، عنصری را در طبیعت نمی توان یافت كه مانند آهن در ریزترین جزئیات زندگی انسان نقش داشته باشد و در عین حال نماد دور شدن انسان از اصل خودش یعنی همان خاك باشد.
آهن سرسخت ترین فلزی است كه وارد زندگی روزمره انسان ها شده است.
سرسختی كه حتی در قرآن كریم هم از آن یاد شده است با این حال سرانگشتان هنرمندان چیره دست همین عنصر بی انعطاف سخت جان را چون موم در خدمت همان زندگی اصیل خاكی انسان در می آورد گویی آهن خود بخشی از وجود انسان می شود.
سالهاست كه دنیا پر از دستگاه و كارخانه های مدرنی شده كه آهن را در چشم به هم زدنی به درون قالب و كوره می ریزند و دیری نمی پاید آن طور دوست دارد بیرون می آورد اما هنوز هم ابزارهای تولید دست آهنگران چیره دست ویژگی هایی دارد كه هیچ كارخانه ای نمی تواند ان را بسازد.
هنوز هم در مناطقی از ایران بویژه در مناطق روستایی آهنگران در كنار سایر هموطنان با سخت كوشی نیازهای هموطنان را برای تهیه ابزارآلات آهنی را برآورده می كنند و از سویی این صنعت دستی بومی را زنده نگه می دارند.
صنعت آهنگری تاریخی به قدمت عمر انسانها دارد و در هر دوره به مقتضای زمان و نیاز تغییر كرده است و آنچه این صنعت را ماندنی كرده افكندن پنجه در پنجه فناوری است كه موجب شده از یادها نرود و همچنان پابرجا بماند.
دیر زمانی نمی گذرد كه در استان كهگیلویه و بویراحمد آهنگران چیره دست در كنار مردمان این دیار ، ابزار آهنی مورد نیاز بویژه ابزار كشاورزی را فراهم می كردند و در ییلاق و قشلاق پا به پای عشایر كوچ می كردند اما سالهاست چرخهای فعالیت این حرفه قدیمی می لنگد.
در این گزارش وضعیت حرفه قدیمی آهنگری در كهگیلویه و بویراحمد و مشكلات آن بررسی شده و در گفت و گو با یكی از اهنگران شهرستان چرام درد دلهای وی را جویا شدیم.
بشیر حدادی یكی از هنرمندانی است كه در آستانه چهل سالگی بر خود می بالد كه در نیمی از عمرش ، آهن بر سندان سخت كوبیده و آن را به خدمت انسان درآورده است.
او جا پای پدران و نیاكانی گذاشته كه تاریخی دراز دارد و به كاوه آهنگر می رسد همان كاوه ای كه حكیم طوس فردوسی به تفصیل درباره ویژگی های پهلوانی آن شعر سروده است.
بشیر صبح كه چشم باز می كند در كارگاه سنگ و گلی اش كه هیچ نشانی از زندگی مدرن آهنی ندارد بر سندان آهنگری می كوبد و شب با خیال آسوده از اینكه مسئولیتی را كه به خاطرش پا به این دنیا گذاشته به خوبی انجام داده سر بر بالین می گذارد.
با اینكه دنیا پر از دستگاه و كارخانه های مدرنی شده كه هر ابزاری را در چشم به هم زدنی از كوره بیرون می اندازند اما حدادی بر این باور است آنچه از دست و توان آهنگران بر می آید را هیچ كارخانه ای نمی تواند بسازد.
او نگران است كه وابستگی انسان ها به ابزارهای كار صنعتی باعث دلسردی آهنگران شود و برای همین هم به دنبال تبلیغ و ترویج شغل آبا و اجدادیش است تا هم این صنعت بومی بدست فراموشی سپرده نشود و هم آهنگر تربیت كند.
حدادی می گوید آهنگران ابزارها را متناسب با فیزیك جسمی، جغرافیا و نیاز آدمها می سازند. این گونه نیست كه یك ابزار در تیراژ فراوان تولید كنند و به بازار بفرستند.
او بر این باور است كه در كار آهنگری احترام به همه ویژگیهای انسانی كه خداوند خلق كرده حرف اول را می زند.
حدادی می گوید بیل از نگاه همه بیل است اما هر فرهنگ و جغرافیایی برای كاری آن را نیاز دارد و باید این ابزار مهم متناسب با نیاز همان فرهنگ و جغرافیا ساخته شود.
وقتی حدادی به این موضوعات اشاره می كند تازه آدم متوجه می شود چرا كشاورزان چندین بیل و كلنگ و داس می خرند تا شاید یكی از انها به دلشان باشد.
حدادی بر این باور است كه آهنگری نه یك حرفه كه نماد یك قوم ریشه دار است و باید ترویج شود چرا كه اگر حرفه آهنگری منسوخ شود یك قوم در تاریخ حذف خواهد شد .
او اشاره ای بی پیشینه صنعت آهنگری هم می كند و می گوید: صنعت آهنگری از قدیمی‌ترین هنرهای فلزكاری است و منشأ آن به زمان‌های بسیار دور بازمی‌گردد.
به گفته حدادی در این فرایند نیروهای بزرگی به كار گرفته می‌شود و لوازم كار اغلب بسیار سنگین هستند. در دوران گذشته فلز مورد نظرشان را تا حد لازم گداخته می‌كردند و بعد با یك انبر آن را بر روی سندان نگه می‌داشتند و چكش‌كاری می‌كردند تا شكل مورد نظر را پیدا كند.
وی ادامه می دهد: گاهی نیز فلز گداخته را با چكش كاری در داخل یك قالب شكل می‌دادند و فلز گداخته شكل قالب را به خود می‌گرفت.
وی گریزی هم به پیشینه آهنگری می زند و می گوید : از مطالعه اسناد و مدارك چنین استنباط می‌شود كه از هزاره دوم پیش از میلاد، یعنی دوره آهن به بعد، آهن همواره در میان فلزات از جایگاه خاصی برخوردار بوده و اقوام مختلف برای این فلز، اهمیت زیادی قائل بودند.
ساخت ابزار و ادوات كشاورزی و همچنین ساخت سلاح‌های جنگی، توفیق بزرگی بود كه بشر پس از كشف و استخراج آهن به آن‌ها دست پیدا كرد و جهش چشم‌گیری در سیر تكامل بشر با بكار گیری آن به وجود آمد.
به گفته حدادی سنگ‌های اكسیدی فلزاتی چون مس، آهن، قلع و سرب در دمایی حدود هشت‌صد درجه سانتی‌گراد، قابل احیا هستند و تأمین این درجه حرارت، حتی با فن‌آوری آن دوران ممكن بوده است.
حدادی می گوید: آهن یك عنصر طبیعی است كه به‌طور خالص، بسیار نرم بوده و قابل‌استفاده نیست و برای استفاده از آن، این فلز را با مواد ناخالص مانند كربن، منگنز و سلیس تركیب كرده و آن را به‌صورت آلیاژهایی مانند فولاد تبدیل می‌كنند.
در دوران باستان، برای احیای سنگ‌های آهن با زغال چوب در حالت‌جامد، نخست آهن خام همراه با ناخالصی‌های دیگر تولید می‌شده كه شكلی اسفنجی داشته؛ در آن زمان آهن اسفنجی در كوره‌های ابتدایی تولید می‌ش ده است.
بشیر در روستای القچین شهرستان چرام در استان كهگیلویه و بویراحمد در خانه خود كارگاه كوچك آهنگری دایر كرده است اما قصد دارد كارگاه خود را از خانه جدا كند، توسعه دهد تا بتواند در این صنعت فعالیت بیشتری داشته باشد و هم شاگردانی تربیت كند .
این استاد آهنگر تاكید می كند در صورت داشتن یك كارگاه آهنگری مجزا از محوطه خانه ،می تواند برای پنج نفر در این شرایط اقتصادی شغل ایجاد كند و از سویی در شرایط بهتری به همشهریان خدمات مورد نظر را ارائه دهد.
نزدیك به یك سال است كه این آهنگر در مركز استان و شهرستان چرام دست به دست می شود از این اداره به آن اداره برای گرفتن یك استعلام پاس داده می شود، معاونت صنایع دستی برای دادن مجوز جهت ساخت كارگاه از او خواسته از سایر ادارات استعلام بگیرد .گرفتن استعلامی كه اكنون می رود به یك سال برسد.
اكنون همه سازمان های ذیربط نظر مثبت خود را برای واگذار كردن یك قطعه زمین جهت دایر كردن كارگاه آهنگری سنتی استاد بشیر به اداره صمت اعلام كرده اند جز اداره راهداری.قرار است در روزهای آینده كارشناسان این اداره منطقه مورد نظر برای ساخت كارگاه را بازدید كرده و نظر خود را اعلام كنند .
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره كل میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی كهگیلویه و بویراحمد در این زمینه گفت : رشته آهنگری سنتی استان به عنوان یك اثر معنوی در كشور ثبت ملی شده است و این اداره برای رونق این رشته سنتی به هنرمندان همكاری های لازم را صورت می دهد.
محمدكاظم رحمانی افزود: علاوه بر این اینكه برای فعالیت هنرمندان آهنگری سنتی در كمتر از ۱۵روز پروانه فعالیت صادر می شود برای رونق این رشته به آنان بیش از یك میلیارد ریال تسهیلات با بهره كم پرداخت می شود.
وی ادامه داد براساس مصوبه هیات دولت ،همه سازمانها موظف هستند استعلام های لازم برای صدور مجوز فعالیت مشاغل را حداكثر تا ۱۵ روز جواب دهند .
استاد بشیر اگرچه از همكاری نكردن برخی سازمانها در یك سال اخیر دلگیر است اما همچنان امیدوار و منتظر است در روزهای آتی اداره راهداری جواب استعلام اداره كل میراث فرهنگی را صادر كند تا زودتر بتواند كارگاه آهنگری سنتی خود را در كنار روستای القچین چرام دایر كند و جان تازه ای به پیكر نحیف آهنگری سنتی در منطقه بدهد.