بندر شهید رجایی بندرعباس كه پیش از انقلاب با نام شه‌بندر تاسیس شده بود، مهم‌ترین بندر ایران به شمار می‌رود، تخلیه و بارگیری سالانه حدود ۱۰۰ میلیون تن كالا، به تنهایی بیش از ۵۵ درصد صادرات و واردات و ۷۰ درصد ترانزیت بنادر كشور را برعهده دارد. همچنین تخلیه ۹۰ درصد بارگیری كالاهای كانتینری كشور در این مجتمع انجام می‌گیرد.
تاریخچه
طرح و احداث مجتمع بندری در مركز استان هرمزگان از مصوبات شورای عالی اقتصاد در سال‌های پایانی دهه ۴۰ بود. زمانی كه محمدرضا شاه درصدد برآمد، در كنار احداث نیروگاه برق، كارخانه فولاد و خطوط ریلی، بندری نیز در غرب شهرستان بندرعباس و جنب روستای خونسرخ و جمال‌احمد احداث كند. این مصوبه در سال ۱۳۴۹ با قراردادی با یك كنسرسیوم ایتالیایی به نام ایتالكو آغاز شد. قرار بود بخش عمده‌ای از شهرستان بندر عباس به انباری بزرگ مبدل شود، به نحوی كه زمانی موضوع ساخت شهری جدید به نام «بندرعباس نو» نیز مطرح می‌شد. فرصت مطالعاتی آن به چهار سال محدود شد و از سال ۱۳۵۳ عملیات احداث آن كلید خورد. احداث بندر شهید رجایی در سال‌های پس از انقلاب نیز متوقف نشد و تنها جنگ در سال ۵۹ ممانعتی كوتاه در احداث آن پدید آورد. محمدعلی رجایی در دومین سفر استانی خود در دی‌ماه ۱۳۵۹ خواهان تداوم احداث این بندر شد و از مدیران كنسرسیوم ایتالكو خواست از مجموع متعلقات طرح مجتمع بندر شهید رجایی تنها به یك‌سوم آن اكتفا كنند. این بندر در آن زمان ضمایم دیگری نیز از جمله، بزرگراه شش‌باندی، فرودگاه، پنج‌هزار خانه سازمانی، بیمارستان، رستوران نیروگاه برق و حتی ترن برقی در خود جای داد كه به مجتمع بندری معروف شد. اگرچه بخشی از این ضمایم سپس در توسعه این بندر تكمیل شد اما هیچ‌گاه مجتمع بندری شهید رجایی به معنای واقعی كلمه، جامعیت پیدا نكرد.
موقعیت بندر شهید رجایی
این بندر در فاصله ۲۳ كیلومتری غرب بندرعباس مركز استان هرمزگان واقع شده و با بیش از ۲۴۰۰ هكتار وسعت (محدوده عملیاتی و پس كرانه)، ظرفیت پذیرش سالانه بیش از ۸۸ میلیون تن كالا را دارد. این بندر در سال ۲۰۱۲ با ۸۰ بندر جهان، تبادل كالا انجام می‌داد. ایجاد منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی در تاریخ ۱۳۷۶ در هیئت وزیران وقت جمهوری اسلامی ایران تصویب شد.
این بندر با برخورداری از ۱۸ دستگاه جرثقیل دروازه‌ای (گنتری كرین)، و حدود ۴۰ پست اسكله و با در اختیار داشتن بزرگترین و پیشرفته‌ترین پایانه‌های كانتینری كشور، توانایی پهلو دهی انواع كشتی‌های اقیانوس پیما را داراست. تا پیش از شروع تحریم‌های ایالات متحده آمریكا علیه این بندر (سال ۲۰۱۱ (میلادی)، ۳۰ خط كشتیرانی جهان، اقدام به تخلیه كالاهای خود در این بندر می‌نمودند.
در تازه‌ترین رتبه‌بندی برترین بنادر جهان كه در سپتامبر ۲۰۱۳ منتشر شد، بندر شهید رجایی با چند پله سقوط نسبت به گذشته، در رتبه ۵۹ جهان قرار گرفت.
حسن روحانی در دیداری كه در تاریخ ۸ اسفند ۱۳۹۲ از این مجتمع داشت، وعده داد با بهره‌برداری از چند فاز توسعه این بندر، حجم تبادل كالای این بندر تا پایان دولت یازدهم به ۱٫۵ میلیون كانتینر خواهد رسید.
تحریم
با تحریم شركت تایدواتر خاورمیانه در تاریخ ۲ تیر ۱۳۹۰ (۲۳ ژوئن ۲۰۱۱)كه مسئول بارگیری و ترانزیت كالا در این بندر بود، این بندر عملاً از جرگه بنادر فعال در زمینه واردات كالا به ایران، خارج شده بود. با كنار گذاشتن این شركت از فعالیت‌های این بندر، زمنیه تبادل كالا در این بندر از كشورهای خارجی به ایران، از ابتدای مرداد ۱۳۹۳ از سر گرفته شد.
