دانشسرای عالی تبریز

دانشسرای عالی تبریز یكی از بناهای تاریخی و جاهای دیدنی تبریز است كه گواهی بر قدمت آموزش در شهر اولین‌ها بوده و پایگاهی مستحكم در طول تاریخ پر فراز و نشیب این دیار برای تعلیم و تربیت معلمان آینده‌ ساز محسوب می‌شود. همراه ما باشید تا بیشتر درباره این مجموعه ارزشمند بدانید.

دانشسرای عالی تبریز كجاست؟

دانشسرای عالی تبریز در بخش مركزی شهر، در نزدیكی كاخ استانداری و در ضلع شمال شرقی میدانی به همین نام قرار دارد.

تاریخچه دانشسرای عالی تبریز

تا پیش از سال ۱۳۱۴، محل فعلی ساختمان دانشسرا متعلق به سربازخانه و میدان مشق سربازان روسی بود و پیش از هجوم روس‌ها به تبریز، قزاق‌ها و سربازان ایرانی نیز در این محل به مشق نظامی می‌پرداختند. در دوران پهلوی اول و به‌دنبال تصویب قانون تربیت معلم در اسفند ماه سال ۱۳۱۲، نخستین كلاس دوره دانشسرای مقدماتی در سال تحصیلی ۱۳۱۳ به‌صورت موقت در ساختمان جنوبی دبیرستان شاهدخت سابق در كوی حرمخانه برگزار شد. در سال ۱۳۱۴ و با هدف تامین محلی ثابت برای تاسیس دانشسرا از سوی وزارت فرهنگ در تبریز، قسمت عمده زمین‌های متعلق به سربازخانه از سوی شهرداری به وزارت فرهنگ واگذار شده و بخش دیگر نیز با پرداخت مبلغی معادل ۱۶۴،۰۰۰ ریال از اشخاص مختلف خریداری شد و در نهایت، در اردیبهشت سال ۱۳۱۵ عملیات ساختمانی با همكاری فنی مهندسان آلمانی و معماران ایرانی احداث دانشسرای عالی تبریز آغاز شد

در تیرماه سال ۱۳۱۸ و با پایان عملیات ساختمانی، دانشسرای عالی تبریز با برگزاری جشن باشكوهی فعالیت خود را به‌صورت رسمی آغاز كرده و كلاس‌های آن از مهرماه همان سال در محل ساختمان جدید تشكیل شدند. همچنین در مهرماه سال ۱۳۲۹ علاوه بر كلاس‌های موجود، دو كلاس تربیت بدنی نیز با هدف تعلیم معلم ورزش تاسیس شد. طبق اسناد موجود، دانشسرا در سال تحصیلی ۱۳۳۶- ۱۳۳۵ پذیرای ۱۵۷ محصل بوده و در آن دوران به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌كرده است.

معماری دانشسرای عالی تبریز

ساختمان دانشسرای عالی تبریز در زمینی به مساحت ۲۰۴۵۲ متر مربع احداث و نقشه آن نیز توسط معمار مشهور به نام «سیرو» - طراح موزه ایران باستان – تنظیم شده است. این بنا دارای دو اشكوبه (طبقه) است كه به‌ترتیب در طبقه پایین آن ۶ كلاس و آمفی تئاتری با گنجایش ۹۰ نفر و در طبقه بالا دو خوابگاه (هركدام با گنجایش ۲۵ تخت) و ۱۵ اتاق با هدف تامین محل استقرار انجمن‌ها، آزمایشگاه‌های شیمی و فیزیك، كتابخانه و اتاق‌های سرپرستی قرار داشته است.

از نكته‌های جالب توجه اینكه هم‌زمان با احداث دانشسرای تبریز ۱۶ دانشسرای دیگر نیز در ایران با همین سبك ساخته شده كه از میان آن‌ها فقط بنای دانشسرای تبریز به‌عنوان شاهدی بر نوگرایی در سیستم آموزشی ایران برجای مانده است.

مشاهیر دانشسرای عالی تبریز

دانشسرای تبریز میزبان بزرگمردان بسیاری بوده كه در این مكان به تحصیل پرداخته و بعدها به جایگاه والا و ارزشمندی در تاریخ این دیار دست یافته‌اند.

از جمله این مشاهیر می‌توان به دكتر محمدنقی براهنی (پدر علم روانسجی ایران) اشاره كرد كه آثار ارزشمندی نظیر «واژه‌نامه روانشناسی و زمینه‌های وابسته»، ترجمه كتاب «زمینه روانشناسی» و خلق مجموعه آزمونی به نام «مجموعه آزمون تشخیص استعداد» را تالیف كرده است. از جمله سایر مشاهیری كه این دانشسرا افتخار میزبانی آن‌ها را داشته است می‌توان به سلیم نیساری حافظ شناس برجسته، عزیز دولت آبادی شاعر معاصر، نصیر پایه گذار پدر شعر جناس معاصر، صمد بهرنگی قصه نویس كودك و افراد بسیاری دیگر اشاره كرد. علاوه بر این، بزرگانی چون كاتب قرآن میرزا طاهر خوشنویس و مرحوم آفاق نیز در این محل تدریس كرده‌اند.

همچنین یكی دیگر از بزرگمردانی كه نام او با دانشسرای تبریز گره خورده، شهید ثقه ‌الاسلام است كه در روز جمعه مورخ دهم ماه محرم سال ۱۳۳۵ هجری قمری (معادل با روز دوشنبه ۱۵ آبان ماه ۱۲۹۵ هجری خورشیدی) همراه با هفت تن دیگر به نام‌های حسن و قدیر پسران علی مسیو، ضیا العلما، محمد قلی خان، صادق الملك، مشهدی ابراهیم قفقایچی و شیخ سلیم توسط روس‌ها به دار آویخته شد.

كاربری دانشسرای عالی تبریز

این بنای ارزشمند در دهم خرداد ۱۳۸۲ با شماره ۸۹۰۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و تحت مالكیت اداره آموزش‌وپرورش قرار دارد. اگرچه دانشسرای تبریز یكی از قدیمی‌ترین نهادهای آموزش عالی در ایران به شمار می‌رود و حتی دانشكده پزشكی دانشگاه تبریز برای نخستین بار در آنجا آغاز به كار كرده و در جریان فرقه دموكرات نیز ماهیت آموزشی خود را از دست نداده است؛ ولی در طول سال‌ها، عدم استفاده مناسب (واگذاری به مدرسه راهنمایی) كه با ماهیت رفتار احتیاطی درباره این بنای قدیمی سازگاری نداشته، باعث تخریب آن شده است.

طبق صحبت‌های انجام شده در سال ۱۳۹۹، این مجموعه تاریخی پس از مرمت، به‌عنوان موزه دانشسرای عالی تبریز برای عموم قابل بازدید خواهد بود.