نخستین تاسیسات آتش‌نشانی ایران برج آتش‌نشانی تبریز است كه با تاسیس اولین بلدیه كشور در تبریز اولین آتش‌نشانی نیز به وجود آمد. همراه ما باشید تا بیشتر درباره این بنای تاریخی بدانید.
معرفی برج آتش‌نشانی تبریز
برج آتش‌نشانی از جاهای دیدنی تبریز به شمار می‌رود و بنایی آجری و زیبا به ارتفاع ۲۳ متر است. این سازه در اواخر دوره قاجار ساخته شده است. كاركرد اصلی برج دیدبانی بوده كه دارای هشت نورگیر در جهات مختلف است و در زمان خود همواره نگهبانی در بالای سر آن كشیك می‌داد. به‌محض مشاهده آتش و شناسایی محل وقوع آن، فرد دیدبان بلافاصله زنگی را كه از بالای سقف آویزان بود، به صدا در می آورد و ماموران آتش‌نشانی تبریز كه در آن موقع جزو مجهزترین آتش‌نشانان بودند، سریعا خود را به محل می‌رساندند و با وسایل خود و با كمك آب‌انبار همسایه‌ها عملیات اطفا حریق را انجام می‌دادند.
بدین ترتیب شهر تبریز از دوره قاجاریه دارای دستگاه‌های اطفای حریق و پمپاژ آب با پمپ‌های مسی دستی دوطرفه بود. این وسایل، هم‌اكنون در موزه آتش‌نشانی تبریز نگهداری می‌شوند .
این برج با شماره ۲۰۱۱ در سال ۱۳۷۷ در سازمان میراث فرهنگی و صنایع گردشگری به ثبت رسیده است.
برج آتش‌نشانی تبریز كجاست؟
برج آتش‌نشانی تبریز از بناهای تاریخی و مكان های دیدنی استان اذربایجان شرقی است و در نبش خیابان خاقانی و بهادری قرار دارد. (نمایش روی نقشه)
برای دسترسی به این برج می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی استفاده كنید. خیابان خاقانی یك‌طرفه است؛ بنابراین اگر با خودروی شخصی قصد بازدید دارید، از سمت میدان دانشسرا (بازار تبریز) وارد خیابان خاقانی شوید. پس از در مسافتی كوتاه، برج را خواهید دید. البته به دلیل كمبود فضای پارك، توصیه می‌كنیم از بردن ماشین شخصی خودداری كنید. اگر از خطوط BRT استفاده می‌كنید، در ایستگاه مسجد كبود پیاده شوید. از این ایستگاه تا برج آتش‌نشانی ۱۵ دقیقه پیاده فاصله است. اگر هم با استفاده از اتوبوس قصد بازدید را دارید، در پایانه خاقانی پیاده شوید و سپس هفت دقیقه پیاده‌روی كنید تا به این سازه تاریخی برسید.
تاریخچه برج آتش‌نشانی تبریز
آتش كم‌وبیش عمری به قدمت بشر دارد و طبیعی است كه شیوه مهار و اطفای آن نیز هم قدمت با تاریخ كشف آن باشد، شیوه‌ای كه میان اقوام و حتی افراد یك قوم نیز یكسان نبوده و حتی گاهی مواجهه نادرست با آن سبب بروز حوادث مرگ‌بار فراوانی شده است. اما ردپای اولین آتش‌نشانی هدفمند در ایران را باید در سال ۱۲۲۱ شمسی در تبریز جستجو كرد، در آن زمانی كه مأموران روسیه تزاری برای تأمین امنیت و حفظ منافعی كه در این شهر داشتند، امكاناتی را به امر اطفا و مهار آتش اختصاص دادند كه از چند پمپ دستی دو طرفه از جنس برنز و مس برای پمپاژ آب تشكیل شده بود، تجهیزاتی كه تنها برای خاموش‌كردن آتش توانایی داشت و كار امدادی انجام نمی‌داد كه شاید اسم آتش‌نشانی هم از همین جا گرفته شده باشد!
از دیگر ابداعات اطفائیه ایرانیان، ساخت برجی ۲۳ متری به نام «یانقین» بود كه امروزه به‌نوعی نماد آتش‌نشانی در كشور محسوب می‌شود. این برج با هدف اطلاع سریع از حوادث ساخته شده بود كه همواره مردانی در بالای آن مشغول بررسی سطح شهر بودند تا در صورت رویت دود و آتش، زنگ برنز بزرگی كه به همین منظور در بالای برج تعبیه شد بود را به صدا درآوردند و پس از شناسایی محل دقیق حادثه ماموران اطفائیه با قراردادن بشكه‌هایی به روی گاری، خود را به محل حادثه می‌رساندند و با پركردن بشكه‌های خود از آب‌انبار همسایه عملیات اطفای حریق را آغاز می‌كردند.
پس از آن دومین و سومین واحدهای آتش‌نشانی نیز توسط انگلیس‌ها در دو شهر آبادان و مسجد سلیمان با هدف حفاظت از تاسیسات پالایشگاه نفت این شهرها در مواجهه با آتش احداث شد و همانند آتش‌نشانی روس‌ها در تبریز جز اطفا حریق كاربرد دیگری نداشت.
از زمانی كه مردانی در ارتفاع ۲۳ متری برج «یانقین» چشم به گوشه گوشه شهر می‌دوختند تا در صورت رویت دود و آتش، زنگ برنز بزرگ را به صدا در بیاورند، ۱۰۰ سالی می‌گذرد و شمار ایستگاه‌های آتش‌نشانی در كشور از ۱۲۰۰ گذشته است.
یانقین كه در میان آذری‌زبان‌ها به‌معنای آتش و آتش‌سوزی است، علاوه بر اینكه در زمان نبود سیستم‌های مخابراتی نقش مهمی در اعلام سریع حوادث بر عهده داشت و از این حیث سبب الگوبرداری برخی كشورها نظیر فرانسه از این برج شد، ویژگی دیگری هم داشت كه با نصب چراغ بزرگی در بالای آن به‌نوعی به فانوس دریایی تبریز بدون دریا هم تبدیل شد و مسافران شبانه با دیدن آن از رسیدن به شهر و آبادی مطمئن می‌شدند و برای اطلاع از ادامه مسیر به آنجا می‌رفتند.
معماری برج آتش‌نشانی تبریز
پلان برج آتش‌نشانی تبریز در داخل برج دایره شكل است و با یك رشته راه‌پله حلزونی همچون بسیاری از برج‌ها و مناره‌های ایران به قسمت فوقانی متصل می‌شود. علاوه بر این، در اتاقك فوقانی بر، همواره چراغی روشن بود. هنگام شب كسانی كه نیاز به امداد داشتند از طریق چراغ و برج می‌توانستند محل آتش‌نشانی را تشخیص داده و به آن سمت بشتابند.
این برج یكی از نمونه‌های نادر در نوع خود است كه تاكنون باقی مانده است. طبق مستندات تاریخی، انگلیسی‌ها برج‌های آتش‌نشانی خود را با الهام از این برج ساخته‌اند كه البته این مورد نیاز به تحقیق بیشتر دارد.
برج آتش‌نشانی تبریز عزادار پلاسكو
هنگام شهادت آتش‌نشان‌های كشورمان در حادثه ساختمان پلاسكو، پرچمی سیاه بر فراز برج آتش‌نشانی عزای جامعه آتش‌نشانی كشور را نمایش می‌داد.
بازدید از برج آتش‌نشانی تبریز
متاسفانه در حال حاضر امكان بازدید از فضای داخلی برج آتش‌نشانی تبریز وجود ندارد و تنها می‌توان به دیدن نمای بیرونی آن كفایت كرد. بر همین اساس در هر ساعت از روز می‌توانید از این بنای تاریخی دیدن كنید. در روز جزئیات بیشتری را خواهید دید و شب‌ها، نورپردازی برج، جلوه‌ای خاص به آن می‌بخشد.
پرسش‌های متداول
برج آتش‌نشانی تبریز كجاست؟
برج آتش‌نشانی تبریز نبش خیابان خاقانی و بهادری قرار دارد و در مركز شهر واقع شده است.
برج آتش‌نشانی تبریز چه زمانی ساخته شده است؟
برج آتش‌نشانی تبریز در اواخر دوره قاجار ساخته شده است.
آیا امكان بازدید از فضای داخلی برج آتش‌نشانی تبریز وجود دارد؟
متاسفانه امكان بازدید از فضای داخلی برج آتش‌نشانی وجود ندارد.
ساعات و هزینه بازدید از برج آتش‌نشانی تبریز چگونه است؟
بازدید از نمای بیرونی برج آتش‌نشانی تبریز در تمام روزهای هفته و ساعات روز ممكن است و هزینه‌ای ندارد.
ایران، استان آذربایجان شرقی، تبریز، نبش خیابان خاقانی و بهادری