قبرستان معروف پینه شلوار از جاهای دیدنی تبریزبه شمار می‌‌رود و در محدوده جنوب شرقی شهر و در شرق روستایی با همان نام قرار گرفته است. با كجارو همراه باشید تا بیشتر درباره این گورستان تاریخی بدانید.
معرفی قبرستان پینه شلوار
قبرستان شادباد مشایخ كه با قبرستان پینه شلوار شهرت دارد، از قبرستان‌های قدیمی و تاریخی شهر تبریز است و قدمت آن به پیش از اسلام می‌رسد. این نواحی به‌دلیل مجاورت در دامنه‌های كوه سهند دارای آب و هوای خنكی در تابستان است. سهند دارای قله‌های آتشفشانی است و اطراف آن معادنی از سنگ‌هایی وجود دارد كه از گذشته تاكنون در ساخت و سازهای مختلفی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
در قبرستان پینه شلوار سنگ‌هایی مانند سنگ افراشته‌های قبرستان خالد نبی دیده می‌شود كه به‌شكل آلت انسان ساخته شده‌اند و هیچ كتیبه یا سنگ نوشته‌ای ندارند. در ابتدای ورود به منطقه، درباره گورستان و افسانه‌های پیرامون آن اهالی توضیحاتی را به گردشگران می‌دهند. طبق گفته‌ها، عده‌ای از مشایخ و عرفا و امرای قرون ۷ تا ۹ هجری قمری تبریز در این گورستان به خاك سپرده شده‌اند.
در این قبرستان به غیر از مردم بومی اجازه دفن افرادی از خارج روستا داده نمی‌شود. این گورستان بارها مورد حمله سارقین آثار باستانی قرار گرفته و شبانه افرادی برای حفاری گورها آمده‌اند و با وجود اینكه اهالی محلی گزارش‌هایی به مسئولان داده‌اند، ولی كسی اعتنایی نكرده است.
قبرستان پینه شلوار در روستای شادباد مشایخ (پینه شلوار) قرار دارد و فاصله آن از تبریز ۶ كیلومتر است.
برای دسترسی به این مكان نیازمند استفاده از خودروی شخصی یا گرفتن تاكسی دربست هستید. از منطقه ائل گلی تبریز، حدود چهار كیلومتر به‌سمت جنوب شرقی برانید تا به روستای شادباد مشایخ برسید.
- آدرس: استان آذربایجان شرقی، ۶ كیلومتری جنوب تبریز، روستای شادباد مشایخ (پینه شلوار)
تاریخچه قبرستان پینه شلوار
در قبرستان پینه شلوار ما شاهد سه دوره ساخت سنگ قبرها هستیم:
- قبرهایی با آلات تناسلی مردانه و زنانه (البته سنگ قبرهایی با طرح آلت تناسلی زنانه اكنون در این گورستان مشاهده نمی‌شود , ظاهرا توسط غارتگران نابود شده‌اند).
- سنگ قبرهایی كه مشابه آن‌ها را در تبریز و شهرهای دیگری چون اهر، مراغه، خوی و اردبیل و... نیز می‌توان مشاهده كرد و هیچ‌گونه شناسنامه واقعی ندارند. به غیر از برخی سنگ قبرهایی كه مورد دستكاری قرار گرفته‌اند، بقیه الفبایی به خود ندارند و از روی برخی مشخصات می‌توان فهمید مربوط به ارامنه مهاجر هستند. سنگ قبرهای این دوره از جنس سنگ خارا است و با شكل‌ها و نمادهایی به‌شكل سنگ قبرهای آرامستان مریم ننه مارالان دیده می‌شود.
- سنگ قبرهای اسلامی كه دارای متن‌ها و تاریخ‌های جدید هستند. سنگ قبرها كوچك‌تر و با خط كوفی روی آن مشخصات و سال تدفین اموات روی آن نوشته شده است.
بررسی این سه نوع سنگ قبرها ما را با شرایطی بسیار جالب و قابل توجهی آشنا می‌كند، به‌طوری كه شاهد سه نوع جمعیت ساكن در منطقه هستیم كه از لحاظ فرهنگی هیچ ارتباطی با همدیگر ندارند و اجزای فرهنگی آن‌ها هیچ نوع ارتباطی را برایمان نمایش نمی‌دهد
همچنین می‌توان دوره چهارمی را نام برد كه تدفین‌هایی است كه در زمان معاصر توسط اهالی روستا انجام شده است.
سنگ قبرهای قبرستان پینه شلوار
در سنگ قبرهای دوره چهارم می‌توان سوراخ‌هایی به‌شكل مربع و مستطیل در بالای سنگ قبرها دید. مردم روستا و محلیان در مورد این سورخ‌ها می‌گویند: «روستاییان در این سوراخ‌ها آب و دانه می‌ریختند تا پرندگان از آن تغذیه كنند و ثواب آن نصیب صاحب قبر باشد.»
اما بر اساس مشاهدات تاریخی می‌توان گفت این سنگ‌ها را به‌صورت سوراخ (مادگی) و برآمدگی (نرینگی) می‌ساختند تا سنگ ها را به هم اتصال دهند (اكنون نیز از این تكنیك در سنگ تراشی و نجاری استفاده می‌كنند).
در كل محوطه گورستان كه بگردید، حتی یك نماد افراشته و سالم هم نمی‌یابید؛ تمام آن‌ها به‌نحوی شكسته و خراب شده‌اند و شاید بتوان گفت سالم نبودن حتی یكی از این نمادها تعمدی بوده است.
قبرها مكان مشخصی ندارند و در جای‌جای قبرستان پراكنده‌اند، البته جستجوی دقیق لازم نیست و می‌توان این سنگ‌های منحصربه‌فرد را به‌راحتی پیدا كرد. نكته جالب فرسایش این سنگ‌ها در مقابل باد و باران و گرما و سرماست كه به‌خوبی گذر زمان را بازگو می‌كند. جنس سنگ‌ها از نوعی سنگ خارای سخت است و فرسایشی این‌چنین گویای قدمت بسیار این سنگ‌هاست.
یكی از مدفونین قبرستان شادآباد مشایخ (پینه شلوار)، سلطان اویس بن امیر شیخ حسن بزرگ ایلكانی است كه دومین سلطان جلایریه است. این شاهزاده جوان بعد از پدر مشهورترین امیر جلایریه بود. امیری شجاع، تربیت یافته، شعر دوست و شاعر و سلطان عارف مسلكی بود. سلطان اویس پادشاهی عدالت گستر و رئوف و كریم‌الطبع بود. اغلب اوقات با عرفا و مشایخ و شعرا مینشست. سلطان اویس به عمران و آبادی بیشتر علاقه‌مند بود. یكی از مسافران اروپایی كه به ایران سفر كرده و تبریز را دیده است نوشته كه در تبریز عمارتی به نام دولتخانه ساخته بود كه هزاران اتاق و منزلگاه داشت و برای پذیرایی مسافران آماده بود.
از تاریخ قبرستان و فلسفه نمادها مطلب قابل قبولی یافت نشده است و اطلاعات دقیقی در این مورد وجود ندارد و این مسئله ما را در بازیافتن تاریخ دقیق و آشنایی كامل با این قبرستان منحصربه‌فرد و خاص بازمی‌دارد.
بازدید از قبرستان پینه شلوار
بهترین زمان بازدید از قبرستان پینه شلوار از صبح تا هنگام غروب است؛ زیرا به‌دلیل نبود نور مناسب و كافی، بازدید شبانه از قبرستان لطفی ندارد. هزینه‌ای برای ورود به قبرستان گرفته نمی‌شود و بازدید از آن رایگان است.
پرسش‌های متداول
قبرستان پینه شلوار كجاست؟
قبرستان پینه شلوار در روستای شادباد مشایخ (پینه شلوار) قرار دارد و فاصله آن از تبریز ۶ كیلومتر است.
چرا قبرستان پینه شلوار شهرت دارد؟
قبرستان پینه شلوار به‌دلیل قدمت تاریخی و وجود سنگ قبرهایی با اشكال غیرمتعارف شهرت دارد.
قدمت قبرستان پینه شلوار به چه زمانی برمی‌گردد؟
قدمت قبرستان پینه شلوار به دوران پیش از اسلام بازمی‌گردد.
آیا امكان بازدید از قبرستان پینه شلوار وجود دارد؟
بله. بهترین زمان بازدید از قبرستان پینه شلوار از صبح تا هنگام غروب است؛ زیرا به‌دلیل نبود نور مناسب و كافی، بازدید شبانه از قبرستان لطفی ندارد. هزینه‌ای برای ورود به قبرستان گرفته نمی‌شود و بازدید از آن رایگان است
ایران، استان آذربایجان شرقی، ۶ كیلومتری جنوب تبریز، روستای شادباد مشایخ (پینه شلوار)