قبرستان خالد نبی كلاله

زیارتگاه خالد نبی و گورستان آن محلی برای زیارت و سیاحت است. فضای اطراف این زیارتگاه و مناظر پیرامون آن، سراسر آرامش و مملو از زیبایی‌های غیرقابل‌وصف است. مكان آرامگاه بر فراز قله كوه گوگجه داغ قرار گرفته و چشم‌انداز زیبای آن بر بلندی كوه، همان چیزی است كه سبب شده توجه طبیعت‌گردان به این منطقه جلب شود. خالد نبی در واقع یك مجموعه متشكل از گورستان خالد نبی، آرامگاه چوپان آتای و زیارتگاه خالد نبی است. این مجموعه یكی از مشهورترین و قدیمی‌ترین جاهای دیدنی گلستان  به شمار می‌رود.

قبرستان خالد نبی كجاست؟

مجموعه گورستان و زیارتگاه خالد نبی جزو جاهای دیدنی كلاله محسوب می‌شود و از چند مكان زیارتی و همچنین یك قبرستان تاریخی تشكیل شده است. این مجموعه كه در ارتفاعات و مناطق كوهستانی استان گلستان موسوم به كوه «تانگری داغ» در ارتفاع ۷۰۰ متری قرار دارد، محل تدفین خالد نبی و همچنین میزبان تندیس‌های سنگی متعدد و كوچك و بزرگی است. 

مسیر دسترسی به خالد نبی

• آدرس مجموعه خالد نبی: استان گلستان، شهر كلاله، ۶۰  كیلومتری شمال كلاله (مشاهده روی نقشه)

به‌دلیل واقع شدن این محوطه ۱۲ هكتاری در ارتفاعات دورافتاده، مسیر دسترسی به گورستان و زیارتگاه خالد نبی تنها از گنبد، مراوه تپه و كلاله امكان‌پذیر است. بنابراین، برای بازدید از مجموعه خالد نبی ابتدا باید به گرگان رفته و سپس وارد جاده گرگان–بجنورد شد. پس از عبور از آزادشهر و مینو دشت به گالیكش می‌رسید. پس از طی مسافتی كوتاه كیلومتر وارد دوراهی سمت چپ شده و از جاده گرگان – بجنورد خارج شوید و مسیر را ادامه دهید تا به كلاله، آخرین شهر مسیر برسید.

از كلاله باید مسیر مراوه تپه را در پیش بگیرید؛ اما در میانه راه، همان جا كه در ابتدای یك جاده فرعی تابلوی راهنمایی ادامه مسیر را تا مقصد نشان می‌دهد، وارد جاده فرعی شوید. حالا دیگر حال و هوای تركمن صحرایی كاملا مشهود است. از اینجا مسیر خاكی یا همان جاده خالد نبی آغاز می‌شود

خالد نبی كیست؟

خالد نبی آخرین مبلغ دین مسیح است كه در گفتگوی محاوره‌ای تركمنان، ایشان را «حالت نبی» می‌گویند. حضرت خالد نبی، طبق برخی اسناد، آخرین پیامبر قبل از نبی اكرم (ص) بوده و ۸۴ سال پیش از میلاد رسول اكرم (ص) به دنیا آمده است. البته در برخی منابع فاصله زمانی بین ظهور خالد نبی و ولادت پیامبر اسلام (ص) را در حدود ۴۰ سال دانسته‌اند.

به نقل از كتاب ناسخ التواریخ، خالد بن سنان ۶۱۲۳ سال بعد از به دنیا آمدن آدم و در سال ۵۳۰ میلادی بر تخت نبوت نشسته است. او در سرزمین عدن واقع در یمن می‌زیست و از قبیله «بنی عبس بغیض» بود. خالد نبی در زمره پیامبران تبلیغی بدون كتاب و آخرین مبلغ دین مسیح بوده و رسالتش ایجاب می‌كرد كه به‌عنوان مبلغ دینی به همه جا سفر كند و مردم را به پذیرش دین مسیح دعوت كند. در آن زمان در ایران، خسرو انوشیروان دادگر  پادشاهی می‌كرد و آیین زرتشت مذهب رسمی اكثر ایرانیان بود.

گفته شده دختر خالد نبی در دوران پیری به خدمت پیامبر اسلام (ص) می‌رسد و در حضور پیامبر ایمان می‌آورد.

راز قبرستان خالد نبی

كمی دورتر از زیارتگاه خالد نبی، روی یكی دیگر از تپه‌های این منطقه، تندیس‌های سنگی متعددی در كنار یكدیگر و به‌طور پراكنده، مانند یك گورستان، از زمین قد برافراشته‌اند. بر اساس مستندات و شواهد، قدمت این گورستان تاریخی به هزاران سال پیش مربوط می‌شود. همچنین به نظر می‌رسد كه تعداد این سنگ‌ها در ابتدا حدود ۶۰۰ عدد بوده است. 

با مطالعاتی كه در این منطقه صورت گرفته، نظریه‌های متفاوتی برای شكل خاص این سنگ‌ها مطرح است. برخی بر این باورند كه تندیس‌های بزرگ نشانگر مردانی هستند كه كلاه بر سر و شال بر كمر دارند و همچنین تندیس‌های كوچك به‌شكل زنان هستند. عده‌ای نیز برخی از این سنگ‌ها را به صلیب تشبیه كرده‌اند. در نظریه دیگری این تندیس‌های بزرگ و كوچك به اندام‌های مردان و زنان نسبت داده شده‌اند. با تمامی این اوصاف، تقریبا در یك موضوع همه‌ این نظریه‌ها به اتفاق‌نظر رسیده‌اند و آن بیانگر این است كه این تندیس‌های سنگی، حكم سنگ‌مزار قبرها را برای ساكنان این منطقه داشته است.

به هر حال شكل و شمایل این سنگ‌ها و در پی آن نظریه‌های ارائه شده، بر اساس اعتقادات و آیین‌های مخصوص این منطقه در برهه‌ای از تاریخ است كه چنین حاصلی را در پی داشته است. تنها موضوعی كه اكنون مهم است، جایگاه ویژه این منطقه در بین جاذبه‌های گردشگری شمال ایران است كه متاسفانه با بی‌مهری و كم‌لطفی در سالیان اخیر مورد گزند، آسیب و تخریب قرار گرفته است.

آتش سوزی در قبرستان خالد نبی 

اگرچه این منطقه در مكانی نسبتا دورافتاده واقع شده، مورد توجه تعداد زیادی از علاقه‌مندان قرار گرفته است. با شهرت روزافزون گورستان و زیارتگاه خالد نبی، این مكان به‌خودی‌خود به جاذبه‌ای مستقل تبدیل شده است؛ تا جایی‌كه سالانه بیش از ۱۰۰ هزار گردشگر ایرانی و خارجی از این گورستان باستانی، مناظر و چشم‌اندازهای اطراف آن دیدن می‌كنند.

متاسفانه با تمامی این اوصاف، این مكان در مقاطع گوناگون مورد تخریب قرار گرفته است. تخریب‌هایی مانند شكستن سنگ‌ها كه در پی كم‌توجهی به گورستان خالد نبی، به‌عنوان یك اثر ملی، بخش‌های بسیاری از آن را شامل شده است. آخرین مورد نیز مربوط به رخ دادن آتش‌سوزی در محوطه این قبرستان است.

این آتش‌سوزی كه در ۱۶ شهریور ۱۳۹۶ اتفاق افتاد، در حدود سه هكتار از مساحت این منطقه را سوزاند. در پی این آتش‌سوزی تعدادی از تندیس‌های سنگی نیز به كام آتش كشیده شدند و در نتیجه، چهره تلخی از این مكان زیبا برجای ماند. گزارش‌ها حاكی از آن است كه كاركنان مجموعه به‌همراه ساكنان محلی توانستند آتش را مهار كنند. طبق معمول نیز خبرهای ضد و نقیضی در این رابطه دست‌به‌دست شده و علت و عوامل مشخصی برای وقوع چنین فاجعه‌ای بیان نشده است.

به هر حال موضوعی كه مهم است، حفظ و نگهداری هرچه بهتر از آثار ملی كشور است تا به‌راحتی هرچه تمام‌تر در شرف نابودی قرار نگیرند. امیدواریم اقدامات و تمهیدات لازم برای این امر در اولویت و دستور كار مسئولان مربوطه قرار گیرد و به‌طور دائم و نه مقطعی، شاهد رسیدگی به آثار تاریخی و فرهنگی كشورمان باشیم.

جاده خالد نبی 

خالد نبی جاده‌ای بسیار خوش‌منظره و رویایی به طول ۶ كیلومتر دارد كه به‌دلیل وجود شیب تند و راه خاكی در ۴۰ كیلومتر انتهایی، رانندگی در آن در تمام شرایط آب‌و‌هوایی مقدور نیست.

جاهای دیدنی خالد نبی 

همان طور كه اشاره شد مجموعه خالد نبی متشكل از زیارتگاه و گورستانی است كه قدمت آن طبق اسناد تاریخی به ۱۵۰۰ سال قبل می‌رسد. این زیارتگاه یك درب ورودی هلالی شكل و دو پنجره در دو طرف بنا دارد. پنجره‌ها و در ورودی فلزی ساده هستند و هیچ تزیینات یا نوشته خاصی ندارند. به نظر می‌رسد پنجره‌های بنا در دوره‌های اخیر به‌جای پنجره‌های پیشین جایگزین شده‌اند. سقف آرامگاه به‌صورت گنبدی مدور و به رنگ سبز است. داخل بقعه آرامگاه، قبری ساده قرار دارد كه هیچ كتیبه و نوشته تاریخی كه نشانی از قبر داشته باشد، در آن دیده نمی‌شود. دقت در معماری بنا، آن را به‌شكل چهارطاقی‌های دوره ساسانی به چشم می‌آورد.

در اطراف زیارتگاه خالد نبی یك گورستان تاریخی و دو بقعه دیگر قرار دارد كه مربوط به اطرافیان خالد نبی است. گورستان و قبرهای موجود در آن به نظر اسرارآمیز می‌رسند؛ زیرا دارای سنگ مزارهای افراشته است كه از جنس سنگ آهكی و توپر ساخته شده و از نظر فرم بی‌نظیر و منحصربه‌فرد هستند.

همچنین اگر در كنار زیارتگاه خالد نبی بایستید، چشم‌اندازی مسحوركننده را مشاهده خواهید كرد. این صحنه زیبا را تپه ماهورهای اطراف زیارتگاه شكل می دهند كه چون فرشی در پیش پای شما گسترده شده‌اند. از تپه ماهورهای نزدیك به زیارتگاه تا دشت‌های سرسبز اطراف آن و لاله‌زارهایی كه در كنار مزارع گندم موجود هستند و در طول مسیر قرار گرفته‌اند، گستره وسیع و زیبایی را در مقابل چشم هر بیننده‌ای به نمایش می‌گذارند.

بهترین زمان سفر به خالد نبی

زیارتگاه خالد نبی به‌دلیل دوری راه و فقدان وسیله نقلیه، كمبود تسهیلات رفاهی در محل و گرمای شدید تابستان و سرمای زمستان مناسب نیست. بنابراین بهترین زمان برای انجام فرایض دینی و زیارت و سیاحت در این منطقه، ماه‌های فروردین و اردیبهشت در فصل بهار است.

اقامت در خالد نبی

از آنجایی كه خالد نبی از شخصیت‌های محبوب و مورد احترام تركمن‌ها است، در كنار این زیارتگاه تعدادی اتاق و زائرسرا برای اقامت و استراحت زائران و همچنین یك مسجد ساخته شده است كه پذیرای علاقه‌مندان است.