آرامگاه یا مقبره، ساختمانی است كه به‌عنوان بنای یادبود برای فرد یا افرادی ساخته می‌شود و قبر آن‌ها درون ساختمان قرار می‌گیرد. این آرامگاه‌ها معمولا محل گردآمدن و زیارت افرادی قرار می‌گیرند كه صاحب آرامگاه را قبول داشته‌اند یا مرید او محسوب می‌شوند. یكی از این آرامگاه‌های معروف در جنوب كشور، آرامگاه سید غلام رسول است.
آرامگاه سید غلام رسول از جاهای دیدنی چابهار محسوب می‌شود و برخی صاحب آن را فردی صاحب‌نام و شیعه و برخی دیگر وی را لوطی می‌دانند كه عمر خود را به شاد كردن مردم می‌گذرانده است. این آرامگاه سال‌های سال مكانی برای معتقدان وی بود كه با برگزاری مراسم‌های مختلفی سعی در بزرگداشت آن داشتند. برای آشنایی بیشتر با كجارو همراه باشید.
معرفی آرامگاه سید غلام رسول
آرامگاه سید محمد، مشهور به سید غلام رسول، از زیارتگاه‌های مسلمانان هند و مردم منطقه بوده است و قدمت این آرامگاه به سال ۴۵۶ هجری قمری باز می‌گردد. این مقبره در بدو ورود به شهر چابهار نمایان است و به‌واسطه معماری‌اش، برای غالب گردشگران جذابیت دارد.
بنای آرامگاه سید غلام رسول از معماری هندی تاثیر پذیرفته است و شاخصه‌های معماری هند را به‌طور واضح می‌توان در آن رویت كرد. به احتمال بسیار مسلمانان هند به‌دلیل توجه به صاحب مقبره، این تغییرات را در دوره‌های بعد از ساخت روی آن صورت داده‌اند. این آرامگاه با شماره ثبت ۱۵۵۹ در تاریخ ۱۳۵۶/۱۰/۵ به ثبت رسید و در دهه‌های اخیر توسط میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان مرمت شده است.
آرامگاه سید غلام رسول كجاست؟
آرامگاه سید غلام رسول از مقاصد مذهبی و جاذبه های گردشگری استان سیتان بلوچستان است و در حاشیه ضلع شرقی و در پنج كیلومتری شمال غربی خلیج چابهار قرار دارد.
- آدرس: استان سیستان و بلوچستان، چابهار، بلوار شهید ریگی، بعد از میدان شیلات (مشاهده نقشه)
تاریخچه آرامگاه سید غلام رسول
پلان معماری بنای آرامگاه سید غلام رسول به‌شكل بناهای دوره سلجوقی است. برخی بر این اعتقاد هستند كه بنا مربوط به دوره تیموری است و شاخصه‌های معماری این دوره نیز در بنا دیده می‌شود. احتمال می‌رود بنا در دوره‌های بعد تكمیل شده باشد و شاخصه‌هایی از معماری تیموری هند در آن به كار رفته باشد. طرح و نقش‌های روی بنا نیز از اصالت خاصی برخوردار هستند و مشابه در بناهای دیگر مربوط به عصر صفویه نیز دیده می‌شود. بنابراین می‌توان گفت بنا به احتمال بسیار، آرامگاه در عصر سلجوقی ساخته و تزیینات آن در دوره‌های بعدی تكمیل شده است.
معماری آرامگاه سید غلام رسول
آرامگاه سید غلام رسول با دیوارهای سفید به سبك معماری هندی ساخته شده است. بنا در ضلع غربی حیاط، روی صفه‌های به ارتفاع یك متر قرار دارد. ورودی اصلی بنا در میانه ضلع غربی این پیشخوان است و سطح دیوارهایش را با تعبیه طاقچه‌ها و طاق‌نماهایی با تزیینات گچی به‌شكل دایره، پشت سر هم ساخته‌اند.
بر پیشانی ورودی بنا نقاشی تزیینی رنگارنگی با طرح‌های نقوش ستاره‌های مشبك دیده می‌شود. در قسمت شرقی آرامگاه، یك پیشخوان با سقف تیرهای چوبی و حصیری و چند ستون چوبی جای گرفته است كه با پنج پله به حیاط وصل می‌شود و قدمت چندانی ندارند. در چهار گوشه زیارتگاه، چهار مناره كوتاه وجود دارد و نیم‌دایره‌هایی از گچ، به رنگ سفید، بین این منازل را پر می‌كند. گنبد از داخل دارای نواری از تزیینات هندسی و گیاهی با رنگ‌ها‌ی زرد، قرمز، آبی، سفید است. بالای چهارطاقی بنا، چهار نورگیر وجود دارد كه قسمتی از نور داخل آرامگاه را تامین می‌كنند.
در ضلع غربی طاق‌نمایی با تزیینات مقرنس دیده می‌شود كه در داخل آن كلمات «لااله الا الله» «یا محمد» «یا علی» و... را روی نقش گل‌ها طرح‌اندازی كرده‌اند. در نمای ضلع شمالی، رو‌به‌روی محراب نیز طاق نماهایی با تزیینات مقرنس دیده می‌شود كه محل نذر و روشن كردن شمع است. مقبره در میانه بنا واقع و روی آن صندوقچه و بر فراز صندوقچه حجله چوبی با تزیینات هندسی و زینت‌های بلوچی گذاشته شده است.
سید غلام رسول كیست؟
در مورد صاحب آرامگاه در كتاب فرهنگ مردم بلوچ كه توسط عبدالله ناصری به نگارش درآمده، دو دیدگاه ذكر شده است:
در مورد صاحب مزار دو عقیده وجود دارد. یكی آنكه معتقد هستند این مزار از آن عارف وارسته و مرد حقی است به نام سید عبدالرسول و این زیارتگاه مردم شیعه چابهار است و افراد غیرشیعه هم از شیعه‌های این سرزمین پیروی می‌كنند. بعضی دیگر بر این باوراند این مزار یك لوطی است (مطرب‌های دوره گرد را لوطی می‌نامند). در مورد صاحب مقبره روایاتی مختلف وجود دارد. گفته شده كه وی خود هندی تبار بوده و زنی از اهالی چابهار را اختیار كرد، اما در شب عروسی‌اش دچار كسالت شد و فوت كرد.
مراسم آیینی در آرامگاه سید غلام رسول
معتقدان به سید غلام رسول هر ساله در سالروز مرگش (روز آخر ذی‌القعده)، به‌مدت ده روز با ساز‌و‌دهل به آوازخوانی، رقص و پایكوبی می‌پرداختند. دو نظریه درباره این مراسم وجود دارد:
- از آنجا كه لوطی فوت شده عمرش را به شاد كردن مردم می‌پرداخت، وصیت كرده بود بعد از مرگش در كنار قبر وی مراسم شادی برگزار شود و تاثیر وجود خود را در شادمانی مردم بعد از مرگش حفظ كند.
- از آنجا كه این شخص عروسی ناكام و نافرجامی داشت، دوستدارانش هر ساله در سالروز مرگش برایش جشن تدارك می‌‌دیدند تا یاد او را زنده كنند.
هركدام از این نظریه‌ها صحت داشته باشد، در هر صورت امروزه چنین مراسمی برگزار نمی‌شود و تقریبا می‌توان گفت از بین رفته است. پیروان صاحب این مزار اكثرا شیعه مذهب هستند و در ماه محرم مراسم سوگواری در این مقبره برگزار می‌كنند.
بازدید از آرامگاه سید غلام رسول
- حتما پیش از بازدید از باز بودن آرامگاه اطمینان حاصل كنید.
- هنگام بازدید می‌توانید با درخواست از سرپرست آرامگاه، از تمبرهای هندی محوطه نوش جان كنید.
- در بازدید از نقاط مختلف ایران، به‌خصوص نواحی بومی، به فرهنگ و باورهای مردم محلی احترام بگذارید.
- هرآنچه برای ما به‌جای مانده است، میراث بشریت است. در پاسداشت آن‌ها كوشا باشیم و بی‌خدشه‌ای به نسل‌های بعد تحویل‌شان دهیم.
پرسش‌های متداول
آرامگاه سید غلام رسول كجاست؟
آرامگاه سید غلام رسول در استان سیستان و بلوچستان، چابهار، بلوار شهید ریگی، بعد از میدان شیلات قرار دارد.
سید غلام رسول كیست؟
در مورد صاحب مقبره روایاتی مختلف وجود دارد. برخی سید غلام رسول را عارفی وارسته می‌دانند، برخی یك لوطی.
قدمت آرامگاه سید غلام رسول به چه زمانی بازمی‌گردد؟
به احتمال بسیار، آرامگاه در عصر سلجوقی ساخته و تزیینات آن در دوره‌های بعدی تكمیل شده است.
آیا می‌توانیم از آرامگاه سید غلام رسول بازدید كنیم؟
بله. حتما پیش از بازدید از باز بودن آرامگاه اطمینان حاصل كنید.
ایران، استان سیستان و بلوچستان، چابهار، بلوار شهید ریگی