آبانبار رستم گیو یزد در سال ۱۳۲۰ هجری شمسی ساخته شد و از جمله جاهای دیدنی یزدمحسوب می‌شود كه با شماره ۱۸۲۹ به ثبت ملی رسیده است. وجود گنبد خشتی دل‌انگیز همراه با چهار بادگیر مرتفع بر فراز آن، تزیینات آجركاری كه در بادگیرها و تمام بخش‌های این آبانبار به چشم می‌خورد؛ همگی نمونه بارز و غیرقابل‌انكار از معماری كهن و زیبای ایرانی هستند كه هر گردشگری را مبهوت خود می‌كنند.
آبانبار رستم گیو در شهر یزد، محله زرتشتیان، حاشیه بلوار بسیج، نبش كوچه مهر قرار دارد. این آبانبار به‌دلیل قرارگیری در كنار بلوار بسیج از موقعیت مناسبی برای جذب گردشگر و بازدیدكننده برخوردار است.
- آدرس: استان یزد، شهر یزد، حاشیه بلوار بسیج، نبش كوچه مهر، آبانبار رستم گیو
ساختار آب‌انبارهای یزد
ذخیره آب از مهم‌ترین اصول زندگی ساكنان مناطق كم‌آب به شمار می‌آید. گذشتگان برای رفع این مشكل، اقدام به ساخت بناهایی كرده بودند كه به آبانبار شهرت داشتند. در واقع، می‌توان این بناها را نمونه‌ای از هنر و ابتكار مردم دوران كهن در نظر گرفت. مكان‌هایی كه به‌صورت سرپوشیده و اغلب در زیرزمین به‌گونه‌ای ساخته شدند كه در فصول مختلف سال به‌وسیله آب باران یا جویبارها پر می‌شدند. آب‌انبارها نقش بسزایی در تامین آب مصرفی مردم این نواحی ایفا می‌كردند.
در گذشته آب‌انبارها به دو نوع همگانی و خصوصی تقسیم‌بندی می‌شدند. نوع اول معمولا در محله‌ها و كاروان‌سراها به‌صورت بنایی یگانه و در مسیر عبور كاروان‌ها و نوع دوم با توجه به میزان درآمد صاحب‌خانه و تمكن مالی وی، درون خانه‌های شخصی احداث می‌شد. آن‌ها از بخش‌های مختلفی از جمله منبع ذخیره آب، پوششی جهت استتار منبع، هواكش، راه‌پله، پاشیز و ورودی مزین به معماری هنرمندان آن دوران تشكیل می‌شدند.
آب‌انبارهایی كه در یزد هستند، به‌علت گرم بودن هوای استان، تعدادی بادگیر بر فراز خود دارند. البته اكثر این آثار از دو بادگیر برخوردار بودند؛ اما بر اساس مساحت و وسعت آن‌ها، برخی از این آب‌انبارها با چهار، پنج و حتی ۶ بادگیر ساخته می‌شدند. از دیگر ویژگی‌های این بناها می‌توان به سقف گنبدی شكل اشاره كرد كه در ساخت آن‌ها خشت و گل به كار می‌رفت. سقف‌های گنبدی شكل، بادگیرهای تعبیه شده بر فراز آن‌ها، پله‌های متعددی كه برای رسیدن به محل تجمع آب مورد استفاده قرار می‌گرفت و نوع تزییناتی كه اغلب به‌صورت آجركاری بود، نمونه‌ای بارز از معماری ایرانی را برای بازماندگان به یادگار گذاشته است. جالب است بدانید كه در استان یزد بیش از ۶۰ آبانبار وجود دارد كه اكثر آن‌ها به‌عنوان آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده‌‌اند.
تاریخچه آبانبار رستم گیو یزد
آبانبار گیو یكی از چندین آبانبار ساخته شده در یزد است كه متعلق به دوران حكومت پادشاهان قاجار بود. طبق مستندات تاریخی، این آبانبار در اوایل جنگ جهانی اول و در سال ۱۳۲۰ هجری شمسی احداث شد و زمان ساخت آن حدود دو سال طول كشید.
ظاهرا معماری آبانبار گیو را حاج محمد ابراهیم خرمشاهی بر عهده داشت و ارباب جمشید امانت نیز وظیفه بازرسی و نظارت بر ساخت را تقبل كرد. طرح بهسازی و مرمت آبانبار رستم گیو به‌عنوان یكی از بناهای تاریخی شهر جهانی یزد به همت شهرداری این شهر جهانی در ۶ مرداد ۱۳۹۷ هجری شمسی اجرا شد.
این اثر تاریخی در ۱۵ دی ۱۳۷۵ هجری شمسی با شماره ثبت ۱۸۲۹ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. با توجه به خشك‌شدن قنات‌ها، این آبانبار نیز فاقد آب است و آب خانه‌ها از آب لوله كشی شهری تامین می‌شود.
سازنده آبانبار رستم گیو یزد
هزینه احداث و ساخت بنای تاریخی آبانبار توسط رستم گیو تامین شد كه بانی و موسس بنیاد خیریه گیو، رئیس انجمن و نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی و سناتور مجلس سنا و نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود.
هزینه احداث و ساخت بنای تاریخی آبانبار توسط رستم گیو تامین شد كه بانی و موسس بنیاد خیریه گیو، رئیس انجمن و نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی و سناتور مجلس سنا و نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود.
هزینه احداث و ساخت بنای تاریخی آبانبار توسط رستم گیو تامین شد كه بانی و موسس بنیاد خیریه گیو، رئیس انجمن و نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی و سناتور مجلس سنا و نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود.
معماری آبانبار رستم گیو یزد
آبانبار رستم گیو روی طبقات خاك رس قرار گرفته و طراحی گنبد آن به‌شكل شلغمی است كه با استفاده از آجر به‌صورت طرح زیبای سرو تزیین شده است. در كنار آن چهار بادگیر چهار طرفه بلند قرار دارد كه بدنه آن‌ها نیز با تزیینات آجركاری زیبایی بیشتری پیدا كرده‌اند. این آبانبار دارای خزینه بزرگ استوانه‌ای شكلی است كه می‌تواند حدود ۲,۳۰۰ متر مكعب آب را در خود جای دهد. قطر دهانه این استوانه به ۱۴ متر و عمق آن به ۱۵ متر می‌رسد.
نوع آجر مورد استفاده در ساخت این بنا، به‌عنوان آجرفرش معروف به آب‌انباری شناخته می‌شود و ملات ساروج برای آن به كار رفته است. طرح آجرفرش این گنبد به‌شكل نماد ایرانی سرو است كه جاودانگی را نشان می‌دهد.
یكی از نكات مهم و جالبی كه در مورد ساخت آبانبار رستم گیو یزد مشاهده می‌شود، تعبیه دو دهانه برای استفاده زرتشتیان و مسلمانان به‌طور جداگانه است كه در محله‌های زرتشتیان و مسلمانان و با فاصله دو كیلومتر از یكدیگر قرار دارند.
در سرزمینی كه آب اهمیت بسیاری دارد كه هرگز نه یك هموطن زرتشتی راضی به اختصاصی كردن آب برای خود است و نه یك مسلمان آبانبار را به خود اختصاص می‌دهد. در واقع، وجود آب باعث پیوند انسان‌ها در بسیاری از محله‌های مختلف شهرهای ایرانی بوده است.
نكات بازدید از آبانبار رستم گیو یزد
- خوشبختانه آبانبار رستم گیو یزد مرمت شده است و به‌خوبی از آن نگهداری می‌شود. شما نیز هنگام بازدید حفاظت و حراست از این اثر تاریخی را فراموش نكنید.
- بازدید از این آبانبار به‌خصوص در زمان غروب خورشید بسیار دیدنی خواهد بود.
- در آبانبار بسته است و امكان بازدید از فضای داخلی آن وجود ندارد.
- بازدید از آبانبار رستم گیو رایگان بوده و در هر ساعت از شبانه‌روز امكان‌پذیر است.
پرسش‌های متداول
آبانبار رستم گیو كجاست؟
آبانبار رستم گیو در شهر یزد، محله زرتشتیان، حاشیه بلوار بسیج، نبش كوچه مهر قرار دارد.
علت نامگذاری آبانبار رستم گیو چیست؟
هزینه ساخت این بنای شگفت‌انگیز به عهده ارباب رستم گیو، یكی از بزرگان و اشراف‌زادگان یزد بود و دلیل نامگذاری آن نیز به همین دلیل است.
معماری آبانبار رستم گیو چه ویژگی دارد؟
گنبد خشتی مزین با آجرهایی به‌شكل سرو همراه با بادگیرهایی بر فراز آن، از ویژگی‌های آبانبار رستم گیو هستند.
آیا آبانبار رستم گیو ثبت ملی شده است؟
بله. آبانبار رستم گیو در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۲۹ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ایران، استان یزد، شهر یزد، محله زرتشتیان، حاشیه بلوار بسیج، نبش كوچه مهر