قلعه پرتغالی‌ های قشم

در بندر قشم، كنگ، عمان، راس الخیمه، جزیره هرمز و مناطق دیگر حاشیه‌ خلیج فارس، دیوارهایی قطور دیده می‌شود كه در واقع مهم‌ترین آثار بازمانده از روزگار استثمار سواحل و جزایر خلیج فارس هستند. استعمارگران پرتغالی پس از اشغال بخش‌هایی از جزایر خلیج فارس، قلعه‌هایی را ساختند كه امروزه بخشی از آن‌ها پا برجا است. در میان این مجموعه قلعه در جنوب ایران، قلعه‌های پرتغالی در هرمز، قشم و چابهار از بقیه معروف‌تر هستند.

یادگارهای پرتغالی‌ها به جذابیت‌های توریستی تبدیل شده‌اند كه هر ساله هزاران گردشگر را به سوی خود جذب می‌كند. در ادامه به بررسی قلعه پرتغالی‌های قشم می‌پردازیم؛

معرفی قلعه پرتغالی‌های قشم

قلعه پرتغالی‌های قشم در سال ۱۵۰۷ میلادی به فرمان آلفونسو آلبركرك، دریانورد پرتغالی در جزیره قشم احداث شد. این قلعه در سال ۸۷ توسط احسان یغمایی از زیر خاك بیرون آورده شد. در پی وقوع زلزله‌ ۵/۹ ریشتری بهار ۱۳۷۹، كاوش در بخش درونی دیوار شرقی قلعه به‌دلیل تخریب فراوان، ناكام ماند. در كاوش‌های قلعه‌ پرتغالی‌ها تعدادی ظروف چینی متعلق به چین، شیشه‌های ساخت ونیز و توپ‌های جنگی یافت شده بود.

كاربرد اصلی قلعه، انباری بزرگ یا محلی برای نگهداری مهمات و سلاح بود و در مواقع اضطراری پشتیبانی دژهایی چون دژهای هرمز، قشم و لارك را به عهده داشت. آب مصرفی قلعه را آب باران و آب چاه تامین می‌كردند كه توسط كانالی زیرزمینی در بركه‌ها و حوض‌های قلعه نگهداری می‌شد.

قلعه پرتغالی‌های قشم كجاست؟

قلعه پرتغالی‌های قشم از جاهای دیدنی  استان هرمزگان محسوب می‌شود و در ضلع شمالی جزیره قشم، بلوار ژئوپارك، نزدیك به ساحل قرار دارد.

دسترسی به قلعه پرتغالی‌های قشم 

از مبدا تا قشم

اگر قصد ندارید با سفر هوایی راهی این جزیره شوید، بهتر است با خودرو خود را به‌ بندر لنگه (حدود ۱۵ ساعت از تهران) و سپس به‌ بندر خمیر برسانید. بندر پهل (پل) را بیایید. در این‌ بندر به‌صورت شبانه‌روزی لندینگ كرفت (یك شناور دریایی با وظیفه جابه‌جایی انسان‌ها و خودروها در سواحل) برای انتقال خودروی شما به اسكله لافت در جزیره قشم وجود دارد. فاصله دریایی اسكله پل تا اسكله لافت حدود ۱۸۰۰ متر است.

 اگر خودروی شخصی نداشتید، برای سفر به قشم، می‌توانید با اتوبوس یا قطار به‌ بندرعباس بروید و از آنجا با یك لنج خود را به قشم برسانید. این مسیر حدود ۲۰ دقیقه زمان می‌برد.

از قشم تا مقصد

پس از رسیدن به قشم، به‌سمت شرق جزیره و بندر ذاكری بروید. بعد از رسیدن به میدان ولایت، در اولین خروجی بپیچید و به‌سمت خیابان باهنر بروید. در این مسیر پیش برانید تا به میدان امام خمینی برسید. با طی اندكی راه، وارد بلوار ژئوپارك خواهید شد. كمی پیش بروید تا تابلو قلعه پرتغالی‌ها را ببینید. در ادامه مسیر از بلوار خارج خواهید شد و با عبور از چند كوچه و پرس‌و‌جو از افراد محلی، به قلعه خواهید رسید.

تاریخچه قلعه پرتغالی‌های قشم

از دوره استعمار پرتغال بر برخی بنادر و جزایر جنوبی ایران آثاری جز چند قلعه تاریخی باقی نمانده است؛ قلعه‌هایی مستحكم كه برای حفاظت از نظامیان پرتغالی در برابر شورش احتمالی بندرنشینان ایرانی ساخته شده بودند. قلعه‌ها حضور این استعمارگران را در جنوب ایران و سیطره آن‌ها را بر تجارت دریایی این منطقه برای بیش از ۱۱۰ سال تضمین كردند. این دوره از سال ۱۵۱۴ تا ۱۶۲۳ میلادی به طول انجامید.

آلفونسو آلبركرك، جزایر دهانه خلیج فارس را تصرف كرد و از این طریق بر راه بازرگانی دریایی بین هند و اروپا تسلط یافت. چیرگی پرتغالی‌ها بر این آبراه مهم دریایی ۱۱۰ سال طول كشید. حدود یك قرن پرتغالی‌ها به ساختن دژها و استحكاماتی پرداختند كه از آن جمله دژهای هرمز، قشم و لارك هستند. سرانجام در سال ۱۶۲۳ میلادی، این قلعه و دیگر پایگاه‌ها را در دهانه خلیج فارس، یكی از سرداران صفوی با نام امام‌قلی خان تصرف كرد و ایرانیان تا امروز براین پرارزش‌ترین آبراهه دنیا چیره هستند.

متاسفانه امروزه شاهد تخریب بیش‌ از اندازه‌ی این اثر تاریخی هستیم. رییس واحد میراث فرهنگی اداره كل گردشگری قشم در این زمینه گفت:

قرار بود قلعه پرتغالی‌های قشم مرمت شود و سازمان میراث فرهنگی كشور به‌دنبال اجرای این طرح بود. زمانی كه موضوع مرمت توسط پرتغالی‌ها مطرح شد آن‌ها طرحی را در این زمینه ارائه كردند كه بیشتر طرح بازسازی بود تا مرمت و مرمت‌كاران ایرانی انتقاداتی به آن داشتند ولی در نهایت موضوع به جایی ختم شد كه ایران اجازه مرمت را به پرتغالی‌ها نداد.

معماری قلعه پرتغالی‌های قشم

این دژ راست‌گوشه‌، دارای مساحتی بیش از دو هزار متر مربع است. مصالح قلعه شامل سنگ‌های آهكی و گچی با ملاط ساروج محلی می‌شود و بنای قلعه طی صد سال، چندین بار استحكام بخشی شده است. در چهار گوشه‌ این دژ، چهار برج و باروهایی بلند قرار گرفته‌اند كه توپ و منجنیق روی پهنای آن مستقر می‌شدند.

قلعه پرتغالی‌های قشم شامل بخش‌هایی نظیر انبارهای اسلحه، آب‌انبار بزرگ، اتاق‌های سرباز خانه، زندان، كلیسا، مقر فرماندهی و تالار می‌شود.

تونل زیرزمینی قلعه پرتغالی‌های قشم

در آبان ۱۳۸۷ در پی حفاری‌های شركت برق در محدوده ۵۰۰ متری قلعه پرتغالی‌ها، تونل قدیمی متصل به قلعه پرتغالی‌های قشم كشف شد. این تونل راه فرار فرماندهان و نیروهای نظامی پرتغالی و همچنین مكان نگهداری مهمات نظامی آنان بوده است. تونل زیرزمینی قلعه پرتغالی‌های قشم تا محدوده میدان سعدی شهر قشم به طول حدود سه كیلومتر ادامه دارد. گفته می‌شود تونل مذكور بر اساس برخی روایات، از قلعه پرتغالی‌ها در شهر قشم تا غارهای خربس (در ۱۵ كیلومتری جنوب شهر قشم) ادامه دارد.

بهترین زمان بازدید از قلعه پرتغالی‌های قشم

بهترین زمان برای سفر به قشم، از اواخر پاییز تا اوایل بهار است. البته اگر از شلوغی بیزار هستید، توصیه می‌كنیم هنگام تعطیلات، به‌خصوص عید نوروز راهی قشم نشوید.

قلعه پرتغالی‌های قشم نورپردازی نسبتا مناسبی دارد و پس از غروب آفتاب می‌توانید از آن بازدید كنید. با این حال برای دیدن جزئیات و چشم‌انداز دریا، ساعات روشنایی روز پیشنهاد می‌شود. البته به‌دلیل گرمای هوا، توصیه می‌كنیم ساعات خنكی را انتخاب كنید. از این‌رو بهترین زمان بازدید از قلعه پرتغالی‌های قشم، صبح اول وقت یا غروب است. 

ساعات بازدید و بلیط قلعه پرتغالی‌های قشم

ساعات بازدید قلعه پرتغالی‌های قشم از ۸ صبح آغاز می‌شود تا ۶ عصر ادامه می‌یابد. بهای بلیط (در سال ۱۴۰۰) برای گردشگران داخلی معادل ۶ هزار تومان و برای گردشگران خارجی معادل ۱۵ هزار تومان است.