كارگاه لنج‌ سازی گوران قشم

جزیره قشم تعدادی زیادی ازدیدنی های استان هرمزگان  را در خود جای داده است؛ دیدنی‌هایی شگفت‌انگیز از انواع مختلف كه شاید در هیچ كجای كشور وجود نداشته باشند. كارگاه‌های لنج سازی از بزرگ‌ترین صنایع‌دستی ایران به شمار می‌روند كه در استان هرمزگان و جزیره قشم فعال هستند. صنعت بی‌نظیر و بومی لنج سازی از زیبایی‌های خاص و صنعت بومی قشم است. لنج‌های سنتی یكی از مهم‌ترین عناصر بومی عبور و مرور دریایی هستند.

روستای گوران در سواحل شمالی جزیره قشم واقع شده است و یكی از مراكز اصلی ساخت لنج به‌صورت سنتی در ایران محسوب می‌شود. این روستا از توابع بخش شهاب است كه در ۹۰ كیلومتری مركز قشم قرار دارد.

روستای گوران یك بندر تاریخی است و به‌عنوان یكی از قدیمی‌ترین بندرگاه‌های هرمزگان از آن یاد می‌شود. نام روستا از واژه «گبران» به معنی آتش‌پرستان گرفته شده و به احتمال زیاد در گذشته محل زندگی زرتشتیان بوده است. این روستا دارای آثار تاریخی متنوعی است.

كارگاه‌ لنج سازی جزیره قشم در نزدیكی بندر گوران، لافت و نزدیكی شهر صنعتی كاوه واقع شده‌ است و از جالب‌ترین جاذبه‌های جزیره به شمار می‌رود. كارگاه لنج سازی قشم با نام‌های كارگاه لنج سازی بندر لافت، كارگاه لنج سازی بندر گوران و موزه باز دریانوردی سنتی گوران شناخته می‌شود.

كارگاه لنج سازی در كنار روستا و هم‌جوار ساحل قرار دارد. در روستای گوران جوانان و استادكاران بسیاری به شغل ساخت و تعمیر لنج‌های بزرگ و كوچك مشغول هستند و این حرفه نقش مهمی در رونق گردشگری، ماهی‌گیری و تجارت جزیره زیبای قشم داشته است. در مسیر اسكله لافت تا قشم چند كارگاه لنج سازی دیگر نیز وجود دارد كه امكان بازدید از آن‌ها میسر است.

برای بازدید از كارگاه لنج سازی گوران باید خود را از مسیرهای زمینی یا از طریق مسیر هوایی به قشم برسانید. فاصله زمینی تهران تا بندرعباس حدود ۱۴۰۰ كیلومتر است و بسته به مسیری كه انتخاب می‌كنید ۱۴ تا ۱۶ ساعت طول می‌كشد. بعد از رسیدن به بندرعباس می‌توانید از طریق اسكله شهید حقانی یا بندر پل (لندی‌گراف) به قشم بروید. فاصله بندر شهید ذاكری تا كارگاه لنج سازی ۹۵ كیلومتر است و حدود ۸۲ دقیقه زمان می‌برد. اگر از طریق بندر لافت وارد جزیره قشم شده باشید؛ مسیر ۴۴ كیلومتری تا رسیدن به كارگاه لنج سازی گوران پیش روی شما است و حدود ۳۸ زمان می‌برد.

رفتن به قشم با هواپیما راحت‌ترین راه سفر به این جزیره است و از تهران حدود دو ساعت زمان می‌برد. فرودگاه بین‌المللی دیرستان قشم تا كارگاه لنج سازی حدود ۳۲ كیلومتر فاصله دارد و رسیدن به آن ۳۰ دقیقه طول می‌كشد. 

• آدرس: استان هرمزگان،جزیره‌ی قشم، روستای گوران، كارگاه لنج سازی گوران

درباره لنج سازی

مسیر دسترسی به كارگاه لنج سازی قشم

لنج در واقع كشتی كوچك یا قایق بزرگ باری و مسافری است كه در خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند رفت‌وآمد می‌كند. لنج در زبان جنوبی به معنی خرامیدن است و این نام به‌دلیل حركت آهسته و زیبایی است كه این لنج‌ها در آب دارند. عمده صنعت لنج سازی ایران در بندر كنگ استان هرمزگان است و لنج‌های قشم نیز برای تعمیر به آنجا می‌روند؛ اما در روستای گوران نیز می‌توان این هنر را دید و از آن بازدید كرد.

در زبان محلی كسانی كه به لنج سازی مشغول هستند «گلاف» یا «جلاف» نام دارند. پایه و اساس ساخت لنج‌ها بر اساس قایق‌های بادبانی است. لنج‌های قدیمی بادبان‌های بزرگی داشتند كه با مهار كردن نیروی باد حركت می‌كردند و به آن‌ها «سمعه» می‌گفتند؛ اما از حدود ۷۰ سال پیش لنج‌ها به موتورهای دیزلی مجهز شدند و موتورها كار بادبان‌ها را می‌كنند. این موتورها اكثرا ژاپنی و بسیار گران‌قیمت هستند.

لنج‌ها انواع بسیار متنوعی دارند؛ به‌طور مثال می‌توان به حوری (لنج مخصوص مسافربری)، سماج (لنج مخصوص ماهی‌گیری) و سمبوك (لنج مخصوص باربری با ظرفیت ۱۰ تن) اشاره كرد. لنج‌ها دارای عرشه باز و نیمه‌باز هستند.

 معمولا مصالح اصلی برای ساخت لنج از منایع محلی و كشوری تامین می‌شوند. به‌طور مثال الوار مورد نیاز لنج سازی از تنه درختان جنگلی همچون ساج، كهور و كنار است. در این صنت چوب ساج به‌دلیل روغنی، فشرده و سخت بودن بسیار با اهمیت و ارزشمند است. گاهی چوب مورد استفاده در لنج سازی از خارج از كشور تامین می‌شود. این چوب‌ها از آفریقا به امارات و از امارات به قشم می‌رسند. قطعات فلزی هم‌چون پیچ و مهره‌ها معمولا از شهر اصفهان تامین می‌شوند.

امروزه برخی از لنج‌های جدید را از فایبرگلس می‌سازند كه البته كم‌دوام‌تر هستند. لنج‌های قدیمی و چوبی تا ۱۰۰ سال می‌توانند در آب شناور بمانند. ساخت لنج هزینه بالایی دارد. گاهی به‌دلیل مشكلات مالی ساخت یك لنج حدود دو سال زمان می‌برد. لنج‌ها معمولا با نیروی انسانی كمی ساخته می‌شوند. یك نفر استادكار و حدود هشت نفر كارگر برای ساخت یك لنج همكاری می‌كنند. برای اینكه گمرك اجاره خروج از بندر را به لنج بدهد؛ باید یك ناخدا و حداقل ۶ خدمه در آن حضور داشته باشند.

استادكار ماهر نقشه سه بعدی لنج را تنها در ذهن خود دارد و هیچ طرح و نقشه مصور و رسم شده‌ای روی كاغذ نمی‌كشد. این نكته حیرت‌آور در ساخت لنج‌های سنتی است كه هر انسانی را محو تماشای عظمت آن‌ها می‌كند. یك استادكار ماهر با كمك حافظه، تجربه، سواد و هوش خود كارگران جوان را برای ساخت لنج راهنمایی می‌كند. نقشه ساخت لنج از هزاران قطعه چوب، الوار، پیچ، میخ و مهره تشكیل شده است و استادكار با شم خاص خود آن‌ها را سر و سامان می‌دهد. در بازدید از این كارگاه بسیار جذاب می‌توان با استادكار و جوانان هم‌صحبت شد.

۲۷ نوامبر ۲۰۱۱ در ششمین جلاس میراث معنوی سازمان یونسكو كه در جزیره بالی اندونزی برگزار شد؛ دانش ساخت و دریانوردی با لنج‌های سنتی خلیج فارس به ثبت جهانی رسید. از آن زمان بیش از پیش توجه جهانیان به این هنر جلب شد و گردشگران بسیاری برای بازدید از این حرفه به جزیره قشم سفر كردند.

طرح موزه روباز و طبیعی روستای گوران در سال ۱۳۹۶ با همكاری سازمان‌های میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، سازمان منطقه آزاد قشم و موسسه مطالعات بین‌المللی گروه جایكا اجرا شد. هدف از تاسیس این مجموعه آشنایی با دانش دریانوردی، لنج سازی و آموزش شیوه‌های صید و صیادی است. در این موزه گردشگران می‌توانند با توربافی و پخت غذای محلی نیز آشنا شوند.

تاریخچه كارگاه لنج سازی لافت

كلمه لنج از واژه انگلیسی «launch» به معنی قایق موتوری گرفته شده است. لنج سازی دانش ارزشمندی است كه نسل به نسل از پدران به پسران منتقل شده است و شهرت جهانی دارد.

لنج در واقع به‌عنوان بزرگ‌ترین صنایع‌دستی در دنیا و بخش مهمی از صنایع‌دستی قشم محسوب می‌شود؛ زیرا هیچ طرح نقشه نوشته شده‌ای برای لنج‌ها وجود ندارد و هر لنج با لنج دیگر متفاوت است. لنج و لنج سازی یكی از مهم‌ترین صنایع‌دستی و ارزشمندترین فعالیت‌های اهالی بومی روستای گوران است كه با فرهنگ و اقتصاد آن‌ها پیوندی عمیق دارد و از قدیم تاكنون با همان سبك و روش باقی مانده است.

طبق شواهد تاریخی، روستای پی پشت در نزدیكی بندر لافت، مهد لنج سازی جزیره قشم بوده است. در گذشته این روستا مركز ساخت لنج‌های كشورهای حاشیه خلیج فارس و پاكستان بود. بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهند كه ساخت لنج در ایران به زمان پس از اسلام بازمی‌گردد.

شرایط بازدید از كارگاه لنج سازی

بازدید از موزه باز لنج سازی گوران شرایط خاصی ندارد و گردشگران می‌توانند همه روزه به آن مراجعه كنند. هم‌كلام شدن با كارگران كارگاه لنج سازی و كسب اطلاعات از آن‌ها این بازدید را بسیار پربار می‌كند. برای بازدید از موزه، مبلغ اندكی بابت ورودی دریافت می‌شود. 

در هنگام بازدید از عرشه لنج‌ها بهتر است گردشگران مراقب خطرات احتمالی باشند. وجود این خطرات به‌دلیل ناتمام بودن ساخت لنج‌ها است.

بهترین زمان بازدید از كارگاه لنج سازی

روزهای تابستان در جنوب كشور و جزیره قشم بسیار گرم هستند. اگر در این فصل راهی قشم شوید تنها عصر و شب می‌توانید به گشت و گذار بپردازید كه در این زمان كارگاه لنج سازی تعطیل است. زمستان، پاییز و اوایل بهار بهترین زمان برای سفر به جزیره قشم هستند.

برای بازدید از كارگاه لنج سازی گوران ساعت مشخصی وجود ندارد؛ اما كارگاه‌ها معمولا از صبح تا عصر فعال هستند. بهترین زمان بازدید از كارگاه لنج سازی هنگام ظهر است؛ درست زمانی كه كارگران در حال استراحت هستند. در این زمان آن‌ها بدون دغدغه به سوالات ما پاسخ می‌دهند و می‌توان از لنج‌ها بازدید كرد.

اقامت در روستای گوران

روستای گوران امكانات گردشگری و اقامتی زیادی ندارد و شاید این موضوع یكی از دلایلی است كه كارگاه لنج سازی جزو دیدنی‌های ناشناخته در قشم محسوب می‌شود. برخی از اهالی روستای گوران خانه‌هایشان را به مسافران اجاره می‌دهند و می‌توان در روستا اقامت كرد. 

اگر راهی این جزیره شدید، بهترین راه این است كه یكی از روزهای سفر خود را به بازدید از كارگاه لنج سازی و جاذبه های نزدیك به آن اختصاص دهید.

اقامتگاه‌های بومگردی بسیاری در جزیره قشم فعال هستند. اقامتگاه بومگردی زینت دریایی در ۱۰ كیلومتری لنج سازی گوران و در روستای سلخ واقع شده است. روستای سلخ منطقه‌ای زیبا با فرهنگ و آداب غنی و سنتی است. مالك این اقامتگاه، زینت دریایی است. او منزل خود را در روستا به اقامتگاه بومگردی تبدیل كرده است.

جاهای دیدنی اطراف كارگاه لنج سازی

در جزیره زیبای قشم و اطراف كارگاه لنج سازی گوران دیدنی‌های طبیعی و تاریخی بسیاری وجود دارد. گردشگران می‌توانند با برنامه‌ریزی دقیق بازدید از این جاذبه‌ها را در برنامه یك روزه خود قرار دهند. در ادامه به معرفی اجمالی تعدادی از دیدنی‌های اطراف موزه باز لنج سازی گوران می‌پردازیم.

روستای گوران

روستای گوران قشم در فصله دو كیلومتری كارگاه لنج سازی قرار دارد. این روستای دارای آثار تاریخی ارزشمندی است. بر اساس اسناد معتبر تاریخی قدمت بندر گوران به دوران هخامنشان بازمی‌گردد و بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد. سد تاریخی گوران از دیگر دیدنی‌های این روستا است كه در دوران هخامنشیان پی‌ریزی شده است. سد گوران بزرگ‌ترین سد قشم محسوب می‌شود و در ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ۳۰۵۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

جنگل‌های حرا

جنگل حرا از جاذبه‌های طبیعی معروف و ارزشمند جزیره قشم است كه جلوه‌های طبیعی بی‌نظیری را پیش روی گردشگران قرار می‌دهد. این جنگل‌ در فاصله ۱۵ كیلومتری كارگاه لنج سازی قرار دارد. جنگل حرا شهرتی جهانی دارد و در فهرست میراث طبیعی كشور به ثبت رسیده است. زیبایی این منطقه زمانی به اوج خود می‌رسد كه درختان در آب فرو می‌روند. جنگل‌های حرا یكی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌كره محسوب می‌شوند.

تنگه چاهكوه

تنگه چاه كوه از جاذبه‌های طبیعی قشم است كه در ۷۰ كیلومتری قشم و ۹ كیلومتری كارگاه لنج سازی گوران واقع شده است. این جاذبه منحصربه‌فرد در نزدیكی روستای چاهوی شرقی و در بخش میانی ژئوپارك جهانی قشم قرار دارد. تنگه چاهكوه صدها سال پیش بر اثر دو شكستگی عمود بر هم در میان كوه ایجاد شده است. این منطقه به مرور زمان و در اثر فرسایش‌های طبیعی، شكل و شمایل كنونی خود را به‌دست آورده است. در انتهای مسیر تنگه می‌توان لانه‌های پرندگان و كندوهای زنبور عسل را دید؛ البته رسیدن به این بخش سخت است؛ زیرا در طول تنگه شیب زیاد و مسیر به‌شدت تنگ می‌شود.

در ابتدای ورودی تنگه چاهكوه چهار چاه برای ذخیره آب شیرین توسط اهالی حفر شده است و از آن‌ها به‌عنوان منبع آب آشامیدنی در تابستان استفاده می‌‌شود؛ همین امر سبب شده است تا تنگه برای بومیان منطقه مقدس باشد. 

غار نمكدان

غار نمكدان  قشم از جاذبه‌های مهم قشم محسوب می‌شود و جزو ژئوپارك جهانی قشم است. این غار درون گنبد نمكی قشم قرار دارد كه بلندترین بخش جزیره محسوب می‌شود. غار نمكدان با ۶۴۰۰ متر طول، طولانی‌ترین غار نمكی جهان است. سن نمك‌های این غار به‌ دوره پیش از كامبرین برمی‌گردد و بیش از ۵۷۰ سال عمر دارد. فاصله غار نمكدان با كارگاه لنج سازی گوران ۴۶ كیلومتر است و طی این مسیر حدود یك ساعت زمان می‌برد.

اگر تاكنون از موزه باز كارگاه لنج سازی گوران قشم بازدید كرده‌اید، لطفا تجربه خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما و سایر همراهان كجارو به اشتراك بگذارید.