اگر تمایل دارید برای گشت‌وگذار به یكی از كشورهای غربی سفر كنید، اما وقت و بودجه كافی را در اختیار ندارید، كافی است راهی اصفهان شوید و سری به محله جلفا بزنید. محله جلفای اصفهان با معماری و بافت بسیار قدیمی اما دست‌نخورده و زیبا به یكی از مشهورترین و مهم‌ترین محلات اصفهان تبدیل شده است. جلفای اصفهان محل زندگی مسیحی‌های شهر با هر گرایشی یعنی پروتستان، ارتدوكس و كاتولیك‌ها بوده و حدود ۴۰۰ سال پیش یعنی دوران شاه عباس صفوی، ارمنی‌های اصفهان از كنار رود ارس تا زاینده رود كوچ كرده و در این محل ساكن شدند. همراه ما در كجارو باشید.
محله جلفای اصفهان كجاست؟
محله جلفا یكی از بهترین جاهای دیدنی اصفهان است كه میان هتل جلفا، میدان جلفا و كلیسا وانك قرار دارد و از پرترددترین محله‌های اصفهان محسوب میشود. این محله محل سكونت ارامنه اصفهان است.
وارد اصفهان كه می‌شویم، باید از خیابان حكیم نظامی آن رد شویم تا با یك تابلو كوچك به نام جلفا روبرو شویم. وقتی وارد این محله می‌شوید، بلافاصله تفاوت چشمگیر آن را را متوجه خواهید شد. محله جلفا دنیایی دیگر را برای شما به نمایش می‌گذارد كه بسیار تماشایی و جذاب است. خیابان‌های سنگ فرش شده و تمیز، ساعت‌های بلند قامت، كلیساها، كافه‌ها و همه چیز بیانگر تفاوت چشمگیر این منطقه است، تا جایی كه ممكن است به عقب برگردید و برای چند لحظه مات و مبهوت زیبایی‌های این محله شوید.
اگر تمایل دارید با شیوه زندگی مردم اروپا و به طور كلی غرب كشور آشنا شوید، اصلا لازم نیست به كشورهای خارجی سفر كنید، زیرا جلفای اصفهان به زیبایی هر چه تمام‌تر شما را به اروپا سوق می‌دهد. وجود كافه‌های دنج با موسیقی سبك غرب و صندلی‌های به هم چسبیده چوبی شما را وادار می‌كند كه حداقل برای نوشیدن یك فنجان قهوه یا یك لیوان شربت، چند لحظه را در آنجا سپری كنید.
حوض و حوضچه‌های زیادی در این محله دیده میشود كه همگی یك مجسمه را درون خود جای داده‌اند. مجسمه حضرت مریم كه كاسه برنجی پر از آب را در دست دارد، در میان این مجسمه‌ها به زیبایی می‌درخشد. جالب است بدانید كه در خیابان باریك جلفا، به ندرت ماشین رد میشود و اگر هم ماشینی را در این خیابان مشاهده كنید، بسیار آرام و با مراقبت كامل از كنار شهروندان می‌گذرد.
تاریخچه محله جلفای اصفهان
نزدیك به ۴۰۰ سال قبل به دستور شاه عباس صفوی مردم یك شهر خانه و كاشانه خود را رها كرده و وارد شهر جلفا كه هم‌اكنون در خاك آذربایجان قرار دارد، شدند. مردم این شهر كه همگی ارامنه بودند، پاییز و زمستان سختی را در مسیر گذراندند، اما با آمدن فصل بهار راهی استان‌های اصفهان و چهار محال و بختیاری شدند. حدود ۳۰۰۰ خانوار از این گروه وارد شهر اصفهان شده و پادشاه برای ثابت كردن حسن‌نیت خود، زمین‌هایی را در حاشیه زاینده رود به آن‌ها هدیه كرد. این زمین‌ها هم‌اكنون به یك شهرك بسیار زیبا با معماری بی‌نظیر تبدیل شده و نام آن با توجه به مامن اصلی ارمنی‌ها، جلفای نو انتخاب شد.
به مرور زمان ارمنی‌های دیگر هم به این محله آمدند و خانه‌ها كاملا به شیوه آن‌ها ساخته شد. پس از ساخت خانه‌ها، نوبت به ساخت كلیساها رسید تا محله كاملا رنگ و بوی مسیحی بگیرد. محله جلفای اصفهان دارای یك خیابان طویل بوده كه از غرب تا شرق كشیده شده است. خانواده سرشناس خواجه سرافرازیان در راس غربی این محله و خانواده معروف یمانیان هم در راس شرقی آن سكونت گزیدند، تا نام دروازه غربی سرافرازیان و دروازه شرقی یمانیان بر سر زبان‌ها بیفتد.
جلفای نو
جلفای نو در میان دو خیابان چهارباغ بالا و حكیم نظامی اصفهان (بین پل‌های مارنان و سی و سه پل) واقع شده و به دست خود ارمنی‌ها، البته با همراهی شاه عباس در قسمت جنوبی زاینده رود تشكیل شد. ارمنی‌ها در سال ۱۶۰۵ میلادی به اصفهان مهاجرت كرده و یك سال پس از آن جلفای نو را تشكیل دادند. آن‌ها از قسمت شرق به غرب یعنی در امتداد زنده رود یك خیابان ایجاد كرده و نام خواجه نازار كه یكی از ثروتمندان محله نو جلفا بود را بر روی آن گذاشتند. خواجه نازار همین خیابان نظر امروزی است كه از بخش شرقی، غربی و میانی تشكیل شده و ده گذر را در خود جای داده است. بخش شمالی نو جلفا اصفهان كه در نزدیكی رودخانه قرار داشت، محل زندگی ثروتمندان بود، زیرا از چشم‌اندازی زیبا و نسیم خنك رودخانه بهره می‌برد.
توجه داشته باشید كه نام نو جلفا از نام شهر جلفا در كرانه رود ارس برگرفته شده است. ارمنیان اصفهانی، از سال‌هایی بسیار دور در این شهر زندگی می‌كردند و بیشتر آنان شامل ارمنی‌هایی می‌شدند كه در زمان شاه عباس اول صفوی یعنی در سال ۱۰۱۴ از شهر جلفا در كرانه رود ارس به اصفهان كوچ كرده و در كنار زاینده رود زندگی جدید خود را آغاز كردند.
جاهای دیدنی محله جلفا
كلیساهای جلفا
از آنجا كه دین برای مردم ارامنه بسیار اهمیت دارد، كلیساها، اولین بناهایی بودند كه پس از خانه‌ها در محله جلفای اصفهان ساخته شدند. در محله جلفای اصفهان ۱۱ كلیسای تاریخی و قدیمی وجود دارد كه اولین و مهم‌ترین آن كلیسای وانك است و پس از آن كلیساهای بیت لحم و سركیس هم ساخته شدند. طرح كلیساهای جلفای اصفهان برخلاف كلیساهایی كه در اروپا مشاهده میشود، بسیار سنتی بوده و مصالح به كار رفته در آن خشت و خاك هستند تا بتوانند به گونه‌ای وجود خود را در استان اصفهان تثبیت كنند.
گنبد كلیساهای جلفا بسیار شبیه به مساجد اصفهان بوده و نقاشی‌های زیادی بر روی دیوار داخلی آن‌ها كشیده شده است. صدای ناقوس‌ها هر روز در یك زمان مشخصی به صدا در می‌آید و برای چند لحظه تمام محله را در سكوت فرا میگیرد كه حال و هوای خاصی و متفاوتی را در شما ایجاد خواهد كرد. در ادامه به معرفی كلیساهای جلفا خواهیم پرداخت.
كلیسای وانك
كلیسای وانك را می‌توان یكی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین كلیساهای جلفا به حساب آورد كه از آن با نام كلیسای جامع ارامنه اصفهان هم یاد میشود، البته ارمنی‌های ساكن اصفهان نام این كلیسا را آمنا پركیچ به معنای كلیسای نجات دهنده مقدس گذاشته‌اند. مساحت این كلیسا در حدود ۸۷۳۱ مترمربع بوده كه ۳,۸۵۷ مترمربع آن را ساختمان و بقیه آن را فضای سبز تشكیل می‌دهد. وانك یكی از كلیساهای تاریخی استان اصفهان است كه در زمان شاه عباس دوم و بر اساس معماری كلیسای سنت استپانوس در جلفای آذربایجان ساخته شد. این كلیسا دارای گنبدی عظیم بوده و دیواره‌ها و طاق‌های بلندی دارد، همچنین نقاشی‌ها و طلاكاری سقف این بنا بسیار حیرت‌انگیز و مشهور است، تا اندازه‌ای كه چشم همگان را به خود خیره می‌كند.
تمام نقاشی‌هایی كه در فضای داخلی كلیسا كشیده شده است، برگرفته از رنگ روغن و آب طلا بوده و تصاویری از زندگی حضرت مسیح (ع) به زیبایی بر روی دیواره‌های آن تزیین شده است. شاید برایتان جالب باشد كه بدانید تصاویری از بهشت و جهنم به همراه دست نوشته‌هایی از كتاب انجیل هم بر روی دیوارهای مختلف این كلیسا به زیبایی هر چه تمام‌تر حكاكی شده است. كلیسای وانك كاملا به هزینه شخصی یكی از ثروتمندان ارامنه به نام خواجه آودیك ساخته شده و نقاشی‌های به كار رفته بر روی دیواره‌های آن هم به دست برخی از هنرمندان ارامنه‌ای كشیده شده است كه از جمله آن‌ها می‌توان به خلیفه هوانس مركوز، كشیش استپانوس و استاد میناس اشاره كرد. جالب است بدانید كه كلیسای وانك شامل بخش‌های مختلفی همانند چاپخانه، كتابخانه، موزه و اماكن اداری میشود. این بنا در حال حاضر محل سكونت خلیفه ارامنه ایران و هندوستان است.
كلیسای بیت لحم
كلیسای بیت لحم مربوط به دوران صفوی بوده و در سال ۱۶۲۸ میلادی بنا نهاده شده است. این كلیسا در نزدیكی میدان جلفا اصفهان و دو كلیسای هاكوپ و مریم مقدس واقع شده است. این كلیسای نسبتا بزرگ، توسط شخصی به نام خواجه پطرس ولیجانیان كه یكی از بازرگانان معروف دوران صفوی بود، ساخته شد و هم‌اكنون وی و برخی از اعضای خانواده او در حیاط این كلیسا آرام گرفته‌اند.
كلیسای بیت لحم به رغم نقاشی‌های زیبایی كه در فضای داخلی و نمای بیرونی آن كشیده شده، به یكی از باشكوه‌ترین كلیساهای اصفهان تبدیل شده و بزرگترین گنبد را در میان آن‌ها دارد. معماری این كلیسا بسیار هنرمندانه و حرفه‌ای انجام شده است، تا جایی كه نام این كلیسا در لیست ۲۳ كلیسای زیبای جهان در روزنامه دیلی تلگراف كه در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، به چشم می‌خورد. بد نیست بدانید كه نام كلیسای بیت لحم در تاریخ ۱۷ اسفند سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
كلیسای مریم و هاكوپ
مجموعه كلیسای مریم و هاكوپ به دوران صفوی میرسد و در محله نو جلفا اصفهان قرار گرفته است. هاكوپ یا یعقوب مقدس نام اولین و قدیمی‌ترین كلیسای محله جلفای اصفهان است كه در تاریخ ۱۶۰۷ میلادی بنا نهاده شد، یعنی ارمنی‌ها به محض ورود به اصفهان این كلیسا را پایه‌گذاری كردند، اما وسعت آن كوچك بود و نمی‌توانست پاسخگوی نیاز همه ارمنی‌های ساكن باشد، به همین دلیل در سال ۱۶۱۳ میلادی، ساختمان كلیسای مریم مقدس را در اطراف این كلیسا ساختند كه هم‌اكنون كلیسای هاكوپ در داخل كلیسای مریم مقدس قرار دارد. نقاشی‌ها و كاشی‌كاری‌های این كلیسا بسیار حیرت‌انگیز بوده و ذهن آدمی را بر چند دقیقه و یا چند ساعت مدهوش زیبایی‌های خود می‌سازد. این بنا در دوران صفویه توسط شخصی به نام آودیك باباكیان كه یكی از تاجران این دوران است، ساخته شد.
كلیسای سركیس
كلیسای سركیس مربوط به دوران صفوی بوده و در سال ۱۶۵۹ میلادی ساخته شده است. نام كلیسای سركیس در ابتدا آمناپركیچ مقدس بود، اما در سال ۱۸۵۰ میلادی كه این كلیسا ویران شد، وسایل آن بنا به سركیس انتقال پیدا كرد و نام آن هم تغییر یافت. جالب است بدانید كه این كلیسا دارای دو گنبد است كه هر كدام دارای هشت نورگیر هستند. نقاشی‌های زیبایی در بخش‌های مختلف این كلیسا به تصویر درآمده بود كه به دلیل مرمت‌های بسیار از بین رفتند و هم‌اكنون تنها نقاشی‌های روی گنبد باقی مانده‌اند. این بنا در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
كلیساهای دیگری به نام‌های كاتارینه، كاتولیك‌ها، گئورك، گریگور، میناس، نرسس، نیكاغایوس و یوحنا هم در محله جلفای اصفهان بنا شده‌اند كه هر كدام تاریخچه‌ای جذاب و شنیدنی دارند.
خیابان‌های معروف جلفا
خیابان خاقانی را می‌توان یكی از خیابان‌های معروف محله جلفا دانست كه گالری‌های هنری و مجتمع‌های تجاری پوشاك زیادی را در خود جای داده است. كوچه سنگ تراش‌ها كه بسیار مشهور بوده و پاتوق بسیاری از ارمنی‌ها است، در این خیابان وجود دارد. این كوچه بسیار زیبا، كاملا سنگ فرش شده است و محلی بسیار دنج و آرام برای پیاده‌روی به شمار می‌رود. امنیت این محله آنقدر بالاست كه می‌توانید در هر ساعتی از شبانه روز با آرامش خاطر در كوچه پس كوچه‌های آن قدم بزنید و چند ساعتی را در اروپا سیر كنید.
وجود نیمكت‌های چوبی در كوچه‌ها و در كنار خانه‌های تاریخی همانند هورانس و كافه‌های بی‌شمار به محله جلفا نفسی تازه بخشیده و درختان بلند چنار هم این محله را غرق در حس زندگی و شادابی كرده است. جالب است بدانید كه كوچه سنگتراشها در خیابان خاقانی محله جلفا از نظر بسیاری از توریست‌ها و گردشگران، جذاب‌ترین و حیرت‌انگیزترین كوچه دنیا است.
كوچه دیگری كه در این خیابان قرار گرفته و حال و هوای جلفای قدیم را برای ارمنی‌ها زنده می‌كند، كوچه لت استرا نام دارد. این كوچه پر و پیچ خم حكایت از شیوه خاص زندگی گذشته دارد، جایی كه ارتباط افراد از روی بام خانه‌ها انجام می‌گرفت.
اگر عاشق پیاده‌روی‌های طولانی هستید و از تماشای كلیساها، مدرسه‌ها، خانه‌های تاریخی و كافه‌ها لذت می‌برید، نام گذر سنگتراشها و خواجه عابد را از یاد نبرید. این گذرها برای استراحت اعضای خانواده و دورهمی‌ها یك محل دنج و باصفا به شمار می‌روند.
معماری و بناهای جلفای نو اصفهان
اولین كاری كه مردم جلفای قدیم پس از مهاجرت به اصفهان انجام دادند، ساخت خانه بود. مصالح ساختمانی كه به طور عمده برای ساخت خانه‌ها در جلفای قدیم به كار برده می‌شد، به دلیل كوهستانی بودن اصفهان، سنگ‌های تراش خورده در طرح‌ها و رنگ‌های متفاوت بود. امروزه بیشتر بافت باقیمانده از جلفای نو و معماری‌های آن در محله سنگتراشها به چشم می‌خورد. نكته جالبی كه در مورد محله جلفا وجود دارد، هم‌نشینی ادیان مختلف در كنار هم است و وجود كلیسا، دیر، آتشكده و مسجد در كنار هم به خوبی این مسئله را ثابت می‌كند.
كافه‌های محله جلفای اصفهان
در كوچه كلیسا و دور میدان محله جلفا كافه‌های متعددی وجود دارند كه حس نوستالژیكی را در شما ایجاد می‌كنند. وجود كافه‌های دنج در محله جلفا، محیطی آرام و حسی متفاوت را در شما ایجاد می‌كند كه شاید آن را در كافه‌هایی كه تا به حال رفته‌اید، تجربه نكرده باشید. در ادامه به معرفی برخی از كافه‌های معروف جلفا اشاره خواهیم كرد:
- كافه رستوران ایتالیایی هرمس
- كافه بهارنارنج
- كافه رستوران رومانس
- كافه آنی
- كافه ستاره
- كافه مارسی
- كافه دالون
- كافه آشوب
- شربت سرای فیروز
محله جلفای اصفهان در كریسمس
جشن كریسمس در جلفای اصفهان حال و هوای خاصی دارد. تمام فروشگاه‌ها و مغازه‌های واقع در این محل به فروش تزئینات جشن كریسمس می‌پردازند و تمام خیابان‌های آن رنگ و بوی شادی و سرور به خود میگیرد. بهترین تدارك جشن كریسمس در دو كلیسا وانك و بیت لحم جلفا شكل میگیرد، اما به طور كلی تمام محله جلفای اصفهان به بركت روز میلاد حضرت عیسی مسیح (ع) و جشن سال نو، غرق در شادی میشود. پخش موزیك‌های مذهبی به همراه به صدا در آوردن ناقوس در كلیساها به مناسبت جشن كریسمس و تجمع مردم در این محله فضایی شاد و هیجان انگیز را به ارمغان می‌آورد كه غیرقابل توصیف است.
نماد كریسمس در همه جای جهان، درخت زیبای كاج است كه آن را با پارچه و چراغ‌های رنگی تزیین می‌كنند. اگر در شب‌های ایام كریسمس به جلفای اصفهان سفر كنید، تمام محله را غرق در نور و شادی می‌بینید كه جلوه‌ای خاص به آن داده است. بابانوئل نماد دیگر كریسمس است كه درباره آن حكایت‌ها و نقل‌های بسیاری وجود دارد كه به همراه درخت كاج در ویترین فروشگاه‌ها به نمایش گذاشته شده است.
غذاها، شیرینی‌ها و شربت‌های متنوع و خوشمزه‌ای به مناسب جشن كریسمس توسط افراد محلی تهیه میشود تا با دست پر به استقبال سال جدید بروند. برنج، ماهی و انواع كوكو به ویژه كوكو سبزی از رایج‌ترین غذاهایی هستند كه در شب كریسمس تهیه میشود.
سخن پایانی...
محله جلفای اصفهان شاید زیباترین و جالب‌ترین محله‌ای باشد كه در عمرتان دیده‌اید، اما به نظر میرسد آنطور كه باید به آن پرداخته نشده است، بنابراین در سفر خود به اصفهان حتما از این محله تماشایی و دوست‌داشتنی دیدن كنید تا خاطره‌ای به یاد ماندنی را برای خود و اعضای خانواده‌تان رقم بزنید. در صورتی كه اطلاعات بیشتری درباره جلفای اصفهان دارید یا به این محله سفر كرده‌اید، لطفا تجربیات خود را با ما و همه كاربران كجارو به اشتراك بگذارید.