شیراز با گستره متنوعی از جاذبه‌های تاریخی یكی از مقاصد مهم گردشگری است. در میان انواع گوناگونی ازدیدنی های شیراز، قبرستان دارالسلام یكی از موارد كمتر شناخته‌شده است. با كجارو همراه باشید تا بیشتر درباره این گورستان تاریخی بخوانید.
معرفی قبرستان دارالسلام
قبرستان دارالسلام شیراز یكی از كهن‌ترین گورستان‌های تاریخی ایران است و از غنای فرهنگی، هنری، تاریخی و مذهبی برخوردار است. این گورستان مدفن مجموعه‌ای از عرفا، فضلا و اندیشمندان از قرون اولیه اسلام تا عصر حاضر است و سومین قبرستان ۱۲۰۰ ساله دنیای اسلام به شمار می‌رود.
علاوه بر قدمت تاریخی و وجود قبور فضلا، عرفا، ادبا و دانشمندان قرن‌های پیشین، نقش‌های منقور، خوش‌نویسی ممتاز و تراش مرغوب سنگ قبرها این گورستان را از دیگر گورستان‌ها متمایز می‌كند.
قبرستان دارالسلام كجاست؟
قبرستان دارالسلم معروف به دارالسلام شیراز یا وادی‌السلام از مكان های دیدنی هستان فارس در شیراز است و در میانه بلوار سیبویه، نرسیده به میدان شاهزاده قاسم قرار دارد.
وجه تسمیه قبرستان دارالسلام
درباره نام قبرستان دارالسلام دو روایت وجود دارد. بنا بر روایت اول در برهه زمانی نامعلومی، شهرهای نجف و كربلا دچار خشك‌سالی و نتیجتا قطحی می‌شوند. حاكم شیراز در آن زمان به‌ازای فرستادن ۸۰۰ شتر با بار غلات، خواستار خاك كربلا می‌شود. فرد واسطه در حمل خاك كربلا به شیراز، شیخ سلم نام داشت كه در نهایت در همین قبرستان به خاك سپرده شد. به مرور زمان این قبرستان به نام دارالسلم و سپس دارالسلام شهرت یافت.
در روایت دیگر آمده است كه امام جماعت شیراز در دوره كریم خان زند كه شیخ عبدالنبی نام داشت، پیش از وفاتش وصیت می‌كند در كربلا دفن شود. پس از مرگ وی، كریم خان دستور می‌دهد ۴۰ شتر با بار گندم راهی كربلا و در مقابل خاك كربلا برای دفن امام شیخ عبدالنبی به شیراز آورده شود. مسئول این كار شیخ سلم بوده است.
مدفونین قبرستان دارالسلام
مقبره‌هایی از قرن اول و دوم هجری در این محل دیده می‌شود و حتی بسیاری از پژوهشگران بر این باورند كه این گورستان پیش از اسلام نیز وجود داشته است. قبور بزرگان و مشایخ علمی، عرفانی، ادبی و مذهبی مختلفی در این گورستان وجود دارد. مقبره‌ای با رنگ سبز در این گورستان به چشم می‌خورد كه معروف به مقبره سرباز امام زمان (ع) است. برخی از علمای شهدای قیام ۱۶ خرداد ۱۳۴۲ مردم شیراز نیز در این آرامستان دفن شده‌اند. آرامگاه شاه داعی تا الله و پسرش (از سادات حسینی كه نسبتشان با ۱۹ پشت به زید بن علی بن حسین (ع) می‌رسد)، آرامگاه محمود دهدار (ریاضی‌دان اوایل قرن نهم هجری)، آرامگاه ابوسائب (مشهور به شهره‌النبی) و مقبره مشیر (از وزرای فارس در اوایل قاجاریه) در این محل قرار دارد. بسیاری از ائمه جمعه شیراز از زمان زندیه تا قاجاریه نیز در این گورستان به خاك سپرده شده‌اند و گفته می‌شود شخصیت‌هایی مانند عبدالغفار خوی شبستری و نیز شیخ ابوصاحب كه از یاران حضرت رسول (ص) است در این قبرستان دفن هستند.
در برخی از روایات عامه نیز آمده است كه آرامگاه خدیجه دختر امام حسن(ع) نیز در این مكان است و مشاهیری مانند شیخ مفید، محمد و محمود دهدار از علمای صوفیه قرن هفتم شیراز و همچنین شیخ محمدعلی فرزند شیخ یحیی، حاج شیخ ابوتراب معاصر با ناصرالدین شاه و نیز حاج شیخ عبدالنبی معاصر با كریم خان زند، همگی از ائمه جمعه شیراز، در این مكان دفن شده‌اند. در كتاب هزار مزار، قدیمی‌ترین قبر این قبرستان به شیخ مومل بن محمد جصاص درگذشته در سال ۳۲۲ هجری قمری (اوایل قرن چهارم) نسبت داده شده است.
سنگ قبرهای قبرستان دارالسلام
سنگ قبرها را می‌توان اولین كتاب‌های جهان دانست؛ چراكه تاریخ حیات انسان، شادمانی و ناخوشی و حرفه و پیشه‌اش را بر سنگ مزارش می‌نویسند. سنگ‌های موجود در این گورستان، نوع ادبیاتی كه روی این سنگ‌ها به كار رفته، نوع حجاری آن‌ها و در آخر شخصیت‌هایی كه در این قبرستان قدیمی دفن هستند، به‌ویژه شخصیت‌هایی كه سند و هویت تاریخی ـ اسلامی و حتی علمی شیراز در سده‌های مختلف هستند، هركدام به‌صورت جداگانه ارزش‌های این مكان را مشخص می‌كنند. نقش سرو، گاهی به‌تنهایی و گاهی همراه با نقش پرنده و میوه روی بسیاری از سنگ مزارهای نفیس دوره‌های تاریخی دیده می‌شود. هیبت شیرسنگی و طرز قرارگیری آن بر سنگ مزار بسیار جالب است. شیر سنگی پهلوانی و جوانمردی فرد درگذشته یا بزرگ طایفه بودن و گاهی اوقات شغل گله‌داری را نشان می‌دهد.
مقبره‌های قدیمی با خط‌های ممتاز رقاع، كوفی، بنایی، ثلث، نسخ و نستعلیق كنده‌كاری شده‌اند. تصاویری از قیچی، شانه، آینه و ابزار شغل‌های در گور خفتگان را نیز می‌توان روی سنگ قبرها مشاهده كرد.
متاسفانه بسیاری از مقبره‌های این گورستان طی چند سال گذشته شكسته و تخریب شده‌اند و این تخریب همچنان ادامه دارد. همچنین گورستان دارالسلام به محلی برای جمع شدن معتادان تبدیل و در بعضی مواقع سرقت سنگ‌قبرهای این گورستان دیده شده است.
بازدید از قبرستان دارالسلام
بازدید از قبرستان دارالسلام هزینه‌ای در بر ندارد. بهترین زمان برای بازدید نیز ساعات روشنایی روز است؛ زیرا دیدن جزئیات در شب، مشكل خواهد بود.
پرسش‌های متداول
قبرستان دارالسلام كجاست؟
قبرستان دارالسلام در میانه بلوار سیبویه، نرسیده به میدان شاهزاده قاسم قرار دارد.
دلیل شهرت قبرستان دارالسلام چیست؟
قبرستان دارالسلام شیراز یكی از كهن‌ترین گورستان‌های تاریخی ایران است، قبور فضلا، عرفا، ادبا و دانشمندان قرن‌های پیشین در آن جای گرفته‌اند و نقش‌های منقور، خوش‌نویسی ممتاز و تراش مرغوب سنگ قبرها این گورستان را از دیگر گورستان‌ها متمایز می‌كند.
قدیمی‌ترین گور در قبرستان دارالسلام متعلق به چه زمانی است؟
در كتاب هزار مزار، قدیمی‌ترین قبر قبرستان دارالسلام به شیخ مومل بن محمد جصاص درگذشته در سال ۳۲۲ هجری قمری (اوایل قرن چهارم) نسبت داده شده است.
آیا امكان بازدید از قبرستان دارالسلام وجود دارد؟
بله. بازدید از قبرستان دارالسلام هزینه‌ای در بر ندارد. بهترین زمان برای بازدید نیز ساعات روشنایی روز است؛ زیرا دیدن جزئیات در شب، مشكل خواهد بود.
ایران، استان فارس، شیراز، بلوار سیبویه