خانه فروغ الملك (موزه هنر مشكین فام)

شیراز از شهرهای نام‌آشنا برای هر ایرانی و هر گردشگری خارجی است. از میان گستره وسیع و متنوعد دیدنی های شیراز عمارت فروغ الملك یك تیر و دو نشان است. با بازدید از این مكان، نه‌تنها خانه‌ای قدیمی را خواهید دید، بلكه فرصت بازدید از موزه هنر مشكین فام را نیز خواهید داشت. همراه ما باشید تا بیشتر درباره این مجموعه بدانید.

معرفی خانه فروغ الملك

خانه فروغ‌ الملك با قدمتی كه به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول بازمی‌گردد، امروزه یكی از مكان های دیدنی استان فارس در شیراز به شمار می‌رود. این بنا در ابتدا برای استفاده مسكونی ساخته شد و در طول حیات خود چند بار تغییر كاربری داشت. این بنا امروزه میزبان موزه هنر مشكین فام است و داخل اتاق‌های آن، فضاهایی برای نمایش آثار هنری سه نسل از خانواده‌ی مشكین فام در نظر گرفته شده است. در كنار این آثار، اثرهایی از دیگر هنرمندان استان فارس نیز هست كه برخی توسط صاحب اثر و بعضی توسط مجموعه‌داران به موزه هدیه شده‌اند.

خانه فروغ الملك كجاست؟

خانه فروغ الملك در بافت قدیمی شیراز، در محله سنگ سیاه و در پشت امامزاده بی‌بی دختران واقع شده است.

تاریخچه خانه فروغ الملك

خانه فروغ‌ الملك در سال ۱۳۱۰ (اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول) توسط فروغ الملك قوامی (داماد قوام بزرگ) در زمینی به مساحت ۱۰۲۰ متر مربع در محور سنگ سیاه و در جوار بقعه بی‌بی دختران احداث شد. از سال ۱۳۲۷ تا اواسط دهه ۵۰ این بنا با نام دبستان فروغ الملك مورد استفاده آموزش وپرورش قرار گرفت.

در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۷۷، خانه فروغ الملك با شماره ثبت ۲۰۴۰ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و مرمت آن در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان عمران و بهسازی شهری شروع شد. این پروژه مرمت شامل تعویض سقف‌ها، مرمت كلیه آجركاری‌های نما، تعویض در و پنجره‌های چوبی و كاشی‌كاری حوض‌ها و مرمت سقف حوض خانه بود. این بنا از سال ۱۳۸۱ پس از مرمت و بازسازی، در اختیار آقای حسن مشكین‌ فام قرار گرفت و كاربری آن به موزه هنر معاصر فارس تغییر یافت. امروزه این موزه با نام موزه هنر مشكین فام شناخته می‌شود.

معماری خانه فروغ الملك

خانه فروغ الملك در ابتدا برای استفاده مسكونی ساخته شد. این بنا شامل بخش‌هایی نظیر پاسدارخانه، آشپزخانه،‌ اصطبل، حمام و دو باب منزل مسكونی (مهمان سرای فدك فعلی و خانه فروغ الملك)‌ می‌شود. با بنایی سه طبقه، خانه فروغ الملك دارای زیرزمین، طبقه همكف و طبقه اول است و دو بخش بیرونی و اندرونی با دو حیاط جداگانه، عمارت شاه‌نشین، حوضخانه، حمام، آشپزخانه و… دارد.

در دو قسمت شمال و جنوب دو اتاق پنج دری جای گرفته است و در ضلع شمال‌ غربی سالن اصلی، ساختمانی به نام شاه‌نشین قرار دارد كه دارای پنجره‌های گره‌كاری است. این شاه‌نشین به‌وسیله حوضخانه‌ای هشت ضلعی به قسمت اندرونی متصل می‌شود.

اسكلت و ساختار اصلی بنا در پی سنگ با ملات گچ، دیوارها آجر با ملات گچ و خاك و در سقف تیرهای چوبی با پوشش گل و خاك و كاه گل است. تزیینات این بنا شامل تزیینات آجری، كاشی‌كاری، نقاشی‌های سقف و نقوش روی سنگ‌ها به‌صورت حجاری شده است. هنر نقاشی روی سقف‌ها یادآور هنر دوره زندیه است. فضای داخلی بنا نیز مانند همه‌ی خانه‌های اعیانی قدیمی زیبا است، با همان پنجره‌های مشبك و كاشی‌كاری و حیاط‌های اندرونی و بیرونی و هشتی و اتاقی با مبلمان قدیمی خانه، از جمله مبل‌های آینه‌كاری شده.

موزه هنر مشكین‌ فام

اشیا موجود در موزه هنر مشكین‌ فام شامل صدها قطعه از هنری است كه طی بیش از نیم قرن توسط آقای حسن مشكین‌ فام تهیه و گردآوری شد و دارای دو بخش عمده آثار هنری خانواده مشكین فام و آثار هنرمندان معاصر فارس است. این آثار بر حسب نوع اثر هنری یا تكنیك و دوره آفرینش در قالب بخش‌هایی با آثار حجاری و نقش برجسته، خوشنویسی، نقاشی، عكاسی، هنرهای تجسمی و… تقسیم‌بندی و به نمایش گذاشته شده است.

آثار هنرى موزه مشكین فام

اشیاى موجود در موزه شامل صدها قطعه اثر هنرى است كه طى بیش از نیم قرن با تلاش و سرمایه خانواده مشكین فام با عشق و علاقه تهیه و گردآورى شده و شامل دو بخش عمده می‌شود:

•  آثار هنرى خانواده مشكین فام
•  آثار هنرمندان معاصر فارس

 آثار موجود بر حسب نوع اثر، تكنیك یا زمان خلق اثر در قالب بخش‌هاى مجزا تقسیم شده و در معرض نمایش قرار گرفته است.

بخش خوشنویسى

این بخش شامل سه قسمت متفاوت، اما به‌هم پیوسته است:

• آثار خوشنویسى استاد حبیب مشكین فام
• آثار خوشنویسى محفل هنرى حاج حبیب مشكین فام
• آثار اساتید بزرگ خوشنویسى فارس و ایران

بخش نقاشى

نقاشى‌هاى موزه هنر مشكین فام شامل مجموعه بسیار نفیس و متنوعى از آثار هنرمندان معاصر فارس است. در این بخش آثار ۳۰ هنرمند كه معرف سه نسل از نقاشان معاصر فارس هستند، به نمایش درآمده است. این هنرمندان عبارت‌اند از حسام ابریشمى، بیژن بهادرى كشكولى، على‌اصغر تجویدى، خلیل توللى، قاسم حقیقى، بهرام خائف، بهنام خاوران، بهرام دبیرى، عباس دریسى، مهدى رضاییان، كاظم رضاییان، قاسم روزخوش، حسن زارع، غلامحسین صابر، علیرضا ظریف، علیرضا عطروش، احمد علامه دهر، سعید غلامى، جمشید كریمى، شهرام كریمى، محمدرضا كشاورزى، امید مشكسار، حسن مشكینفام، منوچهر معتبر، حسین میرزایى، مهرزاد نژند، حمیدرضا هیربد و غلام یونسى.

آثار حجمى و مجسمه‌هاى هدایت‌الله یوسفى نیز در این بخش قرار دارند.

كتابخانه

كتابخانه موزه شامل صدها جلد كتاب و مجله‌هاى تخصصى است، مانند بریده جراید در زمینه فعالیت‌هاى هنرى، صدها كارت، بروشور، پوستر و كاتالوگ مربوط به رویدادهاى هنرى، آرشیو نوار، فیلم و سند شامل مصاحبه‌هایى با هنرمندان برجسته فارس و ایران، فیلم گزارش نمایشگاه‌ها و رویدادهاى هنرى، نشست‌ها و جلسات هنرى و ادبى، فیلم زندگى و آثار هنرمندان بزرگ جهان، موزه‌ها و مراكز مهم هنرى جهان.

دفتر مطالعات هنرهاى تجسمى

شامل شناخت هرچه بیشتر هنرمندان و آثار هنرى گذشته و حال، تهیه گزارش، تهیه عكس، فیلم و نوار از هنرمندان و آثار آن‌ها، تهیه جزوه و كاتالوگ براى استفاده علاقه‌مندان و هنرمندان، چاپ و انتشار آثار هنرمندان فارس به‌صورت كاتالوگ، كارت، بروشور، آلبوم و پوستر، ایجاد ارتباط با مراكز هنرى داخل و خارج از كشور.

اتاق قدیمى

در این بخش فضاى یك اتاق قدیمى همراه با مبل‌ها، میز، بخارى، صندوقچه، ویترین، بشقاب‌هاى چینى قدیمى، جعبه‌هاى منبت‌كارى شده گلدان‌ها و… مربوط به خانواده مشكین فام وجود دارد.فروشگاه

در این بخش، تولیدات هنرى موزه شامل آثار هنرمندان فارس، از جمله تابلو، كتاب، آلبوم، نوار، كارتپستال، پوستر، آثار حجمى و سایر تألیفات به فروش مى‌رسد.

گردآورى چنین مجموعه نفیس و كمیابى طى بیش از پنجاه سال بیانگر چیزى جز عشق به یادگارها، شخصیت‌ها و آثار فرهنگى و هنرى این سرزمین نیست. مجموعه حاضر از نظر تعدد و تنوع بخش‌هاى مربوط به یك دوره از تاریخ هنر معاصر بخشى از سرزمین ما كم‌نظیر و حتى بی‌نظیر است. این موزه و محتویات آن بى‌شك مى‌تواند پایه و اساس یك موزه واقعى، كم‌نظیر و درخور براى شهر شیراز و استان فارس باشد. این یك سرمایه ملى است. آرشیو ماندگار و ارزشمند موزه مشكین فام براى نسل‌هاى آینده به ودیعه خواهد ماند.

ساعات بازدید و بلیط خانه فروغ الملك

ساعات بازدید از خانه فروغ الملك و موزه هنر مشكین فام از ۹:۳۰ آغاز می‌شود و تا ۱۸:۳۰ ادامه می‌یابد. در نیمه اول سال در ساعات ۱۲ تا ۱۶ و در نیمه دوم سال در ساعات ۱۲ تا ۱۵ مجموعه بسته است. بهای بلیط خانه فروغ الملك در سال ۱۳۹۹، پنج هزار تومان بوده است.