مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی و طبیعی اداره كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: دانش بومی پخت یخنی پلو درگز به شماره ۲۶۰۹ در تاریخ ۲۵ بهمن ۱۴۰۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
محمود طغرایی افزود: یخنی كه در قاموس لغات فارسی به معنای پخته آمده را می‌توان مشهورترین و محبوب‌ترین خوراك بومی شهرستان درگز در استان خراسان رضوی دانست كه همچنان نیز از اقبال زیادی برخوردار است.
او افزود: این خوراك از گذشته تا كنون در مراسم، میهمانی‌ها و جشن‌ها تهیه می‌شده است. همچنین معمولا برای پذیرایی از میهمانی كه از اهمیت خاصی در نزد صاحب‌خانه برخوردار است، یخنی پخته می‌شود.
طغرایی تصریح كرد: یخنی در اصل گوشت پخته شده بره یا بز است كه به شیوه خاص خود در درگز پخته و به همراه برنج صرف می‌شود. برای تهیه این غذا قطعات گوشت در پیاز تفت داده شده و به همراه آب پخته می‌شود بدون اینكه هیچ ادویه‌ای به جز نمك به آن اضافه شود.
وی اظهار كرد: محبوبیت یخنی نزد مردم محلی و مسافران سبب شده كه در سطح شهرستان درگز به رستوران‌ها و خوراك پزی‌های فراوانی برخوریم كه پیشنهاد اول آن‌ها برای پذیرایی از میهمانان گوشت یخنی به همراه پلوی با برنج درگزی است.
طغرایی گفت: اهمیت یخنی نزد مردم درگز سبب شده كه این خوراك همچنان جایگاه ویژه خود را به عنوان اولین انتخاب برای غذای مجالس حفظ كند. مهارت پخت این غذا سینه به سینه میان اقوام مختلف درگز منتقل شده و آشپزهای ماهر و پیشكسوت تلاش دارند كه همچنان شیوه و دستور پخت ویژه یخنی را حفظ و اجرا كنند.
او افزود: وجود خوراك‌پزی‌ها و رستوران‌های فراوان با پخت و عرضه یخنی به مردم محلی و مسافران به معرفی و حفظ این غذا كمك شایانی كرده است؛ از این رو این غذا همچنان رواج دارد و با توجه به اهمیت آن برای مردم درگز می‌توان با معرفی درست و به جا از ظرفیت این غذا در كنار دیگر جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی منطقه درگز جهت معرفی خوراك سنتی و جذب هر چه بیشتر گردشگر بهره برد.
مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی و طبیعی اداره كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با بیان اینكه در شهرستان درگز اقوام گوناگون از جمله كردهای كرمانج، ترك، فارس، تركمن و… سكونت دارند، تصریح كرد: هر یك از این اقوام دارای آداب و سنن و عناصر فرهنگی ویژه خود بوده اما در برخی عناصر نیز دارای اشتراك هستند. فرهنگ غذایی مشترك بخشی از میراث مشترك این اقوام است كه از آن جمله می‌توان به یخنی اشاره كرد. همه این اقوام در مجالس شادی و سوگواری خود جهت پذیرایی از میهمانان از یخنی پلو استفاده می‌كند.
به گزارش روابط عمومی اداره كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی طغرایی درباره ریشه یخنی اظهار كرد: یخنی در اصل واژه‌ای پهلوی به معنای پخته یا پخته شدن است؛ به همین دلیل در مناطق مختلف ایران و افغانستان گونه‌های مختلف یخنی همچون آبگوشت یخنی، یخنی نخود، یخنی كلم و یخنی بادمجان طبخ می‌شود. با این حال در بیشتر فرهنگ لغت‌ها از یخنی به عنوان گوشت پخته شده در مقابل خام به كار برده می‌شود و یخنی كردن گوشت را به معنای پختن آن كاربرد دارد. البته در مناطق جنوب كشور همچون بوشهر به آن یاخنی گفته می‌شود.
