نوروزِ دریا

در همایش ملی «نوروز خلیج فارس» به خاستگاه، تشابهات فرهنگی و ریشه‌یابیِ رسوم «نوروز دریا» پرداخته شد. در آیین «نوروز دریا» كه به هنگامه بهار برگزار می‌شده، سنّت‌هایی همچون فدیه جو و گندم به دریا، دور انداختن لباس كهنه، شست‌وشوی انسان و دام در دریا و تابو بودن تناول غذاهای دریایی، پوشیدن لباس سرخ و تزئین كردنِ دیوار خانه‌ها و حیوانات با خاك قرمز رایج بوده‌است.

سعدالله نصیری قیداری

پس از نصیری قیداری، محمد میرشكرایی مردم‌شناس و اسطوره‌شناس و مدیر پرونده ثبت جهانی نوروز گفت: نوروز كلیتی دیرین و پایدار است كه با توجه به شرایط زیست و محیط طبیعی در كشور چون یك رنگین‌كمان رنگ‌هایی متنوع اما به‌هم پیوسته و وحدت‌یافته را منعكس می‌كند. او معتقد است نوروز دریایی كه در این همایش از آن با نام «نوروز خلیج فارس» سخن رفته‌است، جشن ویژه صیادان در حوزه خلیج فارس و یكی از جلوه‌های رنگین‌‎كمان نوروز است. این جشن در آخر تیرماه یا اوایل مردادماه برگزار می‌شود.‌ همچنان كه رنگ دیگر این رنگین‌كمان، «نوروزِ ول» در كوهستان‌های گیلان و نوروز باشكوه بخشی از مردمان كرد ایران و سلیمانیه بر ارتفاعات كوهستانیِ كردستان است. این رنگ زیبا را حتی در كشورهای نوروزی چون سین‌كیانگ چین می‌توان دید. در همه این رنگ‌های زیبای رنگین‌كمان نوروز آغاز سال نو و به دیگر سخن، آیین روز نو مطرح است. او اضافه كرد: آداب و رسوم نوروز دریایی شامل سنّت‌هایی چون نخوردن گوشت حیوانات دریایی و احترام به دریا و محیط‌زیست دریایی، بردن دام‌ها به سواحل خلیج فارس و شست‌وشوی آن‌ها، استفاده از گُلك یا همان گل سرخ جزیره هرمز در رنگ كردن دام‌ها، دیوار خانه‌ها و… است.

محمد میرشكرایی

سیدمحمد بهشتی از دیگر اعضای هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و رئیس اسبق این پژوهشگاه نیز گفت: نخست باید توجه به خلیج فارس را به‌عنوان یكی از چشم‌اندازهای مهم آیین نوروز در این همایش مورد تقدیر قرار داد. تا به‌حال رابطه و پیوند عمیق نوروز و خلیج فارس مورد توجه عمومی در كشور در سطح ملی قرار نگرفته‌بود. تنوع فرهنگی در ایران اندام‌واره است و از این لحاظ برخلاف كشورهای غربی چون آمریكا كه تنوع فرهنگی در آن‌ها وارداتی‌ست این تنوع به جداسری و اختلاف نمی‌انجامد. گروهی دچار این برداشت اشتباه هستند كه این تنوع فرهنگی در كشور ما كیفیتی چون تنوع فرهنگی در كشورهای غربی چون آمریكا دارد. حال آن‌كه این تنوع فرهنگی مبتنی‌بر اندام‌واره بودن اجزا با یكدیگر و كل بوده و یك فرصت است نه یك تهدید برای وحدت ملی و تاریخی مردم ایران. نوروز از جمله مظاهر این وحدت و تنوع فرهنگی اندام‌واره است. هر جا كه شما نشانی از نوروز می‌یابید، آن‌جا یا قلمرو یا محل نفوذ فرهنگ ایرانی‌ست. نوروز در این‌جا چون بیرقی‌ست كه نشان می‌دهد فرهنگ ایرانی تا به كجا نفوذ كرده‌. این گوناگونی نوروز مخلِ وحدت موضوعی و محتوایی این آیین نیست، بلكه مقوّم آن است. هر فرهنگی كه بخواهد وحدت خود را حفظ كند باید رابطه‌ای اندام‌واره میان اجزای خود ایجاد كند. این رابطه در عین تفاوت اندام، آن‌ها را یك واحد یكپارچه و وحدت‌یافته می‌سازد. شبیه درختی كه كل واحدی‌ست اما شاخه، برگ، ریشه، میوه،‌ تنه و… دارد. این تنوع در مورد نوروز هم دیده می‌شود. نوروز یك كل وحدت‌یافته متشكل از اجزایی‌ست كه هریك نوازنده بخشی از سمفونی پرشكوه فرهنگ ایرانی و جلوه كلیدی آن یعنی نوروز است‌. نوروز دریایی یا همان نوروز خلیج فارس، نوروز كوهستان‌های گیلان، نوروز روستایی مازندران، نوروز كوهستانی كردستان ایران و دیگر رسوم متفاوت، مانع از شناسایی آیین نوروز نمی‌شود چون این تفاوت‌ها دارای شأنِ اندام‌واره هستند یعنی به كلیتی ایرانی به نام نوروز وابسته‌اند. در خلیج فارس فرهنگ ایرانی پیوندی عمیق با دریا دارد و روبه‌دریاست، پس جای تعجب نیست كه نوروزِ آن دریایی باشد. نوروز روبه‌دریاست؛ زمانی‌كه زندگی و زیست‌دریا در نزد مردم جنوب ایران كه همسایه خلیج فارس هستند دوباره آغاز می‌شود و این زمان، زمان آغاز معیشت وابسته به دریا در انقلاب تابستانی‌ست، و این‌ یعنی سفرهای دریایی بعد از مساعد شدن وزش بادهای بومی این منطقه، ماهی‌گیری و غیره.

سیدمحمد بهشتی

همچنین مرتضی رضوان‌فر عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و رئیس پایگاه خلیج فارس گفت: میراث ناملموس این توان را دارد كه رابطه ملت‌ها و اقوام را بر پایه صلح استوار سازد و مانع از بروز خشونت و جنگ شود. نوروز دریایی یا همان نوروز خلیج فارس از ایران تا دورترین نقاط چون آفریقا و هند رفته و بشارت‌دهنده صلح و دوستی ملل و اقوام در پهنه روابط فرهنگی و اقتصادی بوده‌است‌. رشد آیین دریایی نوروز دریایی و خلیج فارس را حتی می‌توان با راه ابریشم دریایی مقایسه كرد و این هر دو هم مبتنی‌بر روابط تجاری و هم روابط فرهنگی ایرانیان با سایر نقاط مردم جهان چون آفریقا، هند و شرق دور بوده‌است. در آفریقا امروز می‌توان برای مثال ردپای شیرازی‌ها را پیدا كرد كه به آفریقا رفتند و تأثیر فرهنگی و تمدنی بر آن نهادند و دولت‌شهرهای آن‌جا را شكل دادند و نوروز دریایی را به آن‌جا هم بردند. نمونه‌اش زنگبار است كه نفوذ فرهنگ ایرانی را چون برپایی آیین نوروز دریایی در آن می‌بینید.

مرتضی رضوان‌فر

مریم نعمت طاوسی عضو هئیت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز در این‌باره گفت: پویایی تاریخی فرهنگ ایرانی و آیین‌های آن با توجه به مهاجرت ایرانیان از نقاط سرد به نقاط با آب و هوای متعادل حركت از توجه به انقلاب تابستانی و تقسیم سال به دو بخش زمستان و تابستان را به اعتدال بهاری و پاییزی و اهمیت یافتن مهرگان و نوروز نشان می‌دهد. این در حالی‌ست كه گستردگی و پهناوری ایران باعث وجود تقویم‌های محلی و توجه هم به اعتدال پاییزی و بهاری و هم به انقلاب تابستانی و زمستانی شد و به این دلیل است كه ما در هر یك از این فصول مهم دارای یك آیین برجسته هستیم یعنی مهرگان به اعتدال پاییزی سده یا یلدا به انقلاب زمستانی نوروز به اعتدال بهاری و تیرگان به انقلاب تابستانی برمی‌گردد و در تقویم محلی ما نوروز دریایی با انقلاب تابستانی و تیرگان تقریبا هم‌زمان است.

حمیدرضا دالوند عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هم توضیح داد: نوروز دریایی یك آیین ملی و منطقه‌ای‌ست. بر این اساس نمی‌توان موضوع مهم نوروز دریایی را به یك امر محلی و یا جلوه‌ای از یك آیین بزرگ تقلیل داد. بلكه در تحلیل آیین نوروز دریایی باید به فرهنگ و علم و دانش دریا در نزد ایرانیان و تسلط این دانش، علم و فرهنگ در دریانوردی خلیج فارس اشاره داشت‌. به بیان دیگر باید نوروز دریایی را یك عنصر بسیار مهم تاریخی، تمدنی و فرهنگی دانست و در ارتباط با هویت ملی و تاریخی و منافع سرزمینی كشور عزیزمان ایران تعریف و تبیین كرد. در سنت‌های زرتشتی كه حافظ جوهره فرهنگ و تمدن ایرانی بوده و جعبه اسرار فرهنگ و تمدن ما و درك پویایی تاریخی آن است، به «نوروز دریایی» اشاره شده‌ كه برای درك آن‌ها هم باید به سراغ فرهنگ و سنّت‌های زرتشتی و از جمله اسناد برجامانده از آن دوره برویم. در رسم‌های بهدینان ایران و هند به نوروز دریایی اشاره شده‌است. در تقویم زرتشتی این آیین مورد اشاره بوده و جایگاهی مهم دارد. در سالنامه‌های زرتشتی نام نوروز دریایی آمده و از آن با نام نوروز زابلی هم یاد شده‌است. این‌كه این آیین به غرب آفریقا رفته در نتیجه دانش و علم ایرانیان در دریانوردی بوده و رابطه تجاری و فرهنگی آن‌ها با نقاط دور قاره آفریقا و آسیا. حتی در متون تركی چون كتاب سلمان‌بن‌احمد درباره دریانوردی به این آیین ایرانی اشاره شده‌است. با توجه به این تعاملات دریاییِ مبتنی‌بر رشد و كمال دریانوردی ایرانیان، نوروز دریایی به نقاط مختلف جهان رفته و از این رو، این آیین منطقه‌ای و جهانی‌ست و نشان‌دهنده هنر و علم دریانوردی ایرانیان در خلیج فارس. پس گسترش آیین نوروز دریایی به این مربوط نیست كه ما در شمال خلیج فارس بیشترین مرز را داریم و به این مربوط نیست كه بیشترین جمعیت این منطقه را داریم. جایگاه ما نه یك امر جمعیت‌شناختی و جغرافیایی كه یك امر علمی فرهنگی و تمدنی‌ست. یعنی ایرانیان دارای دانش مدیریت سفرهای دریایی، هواشناسی، نقشه و جهت‌یابی، شناخت اقلیم دریایی و… بوده‌اند. ‌ما در ارتباط با نوروز دریایی باید به میراث دریایی توجه كنیم. مهاجرت ایرانیان به هند امری اتفاقی نبود بلكه بر بستر دانش و علم و صنعت دریانوردی ایرانیان استوار بوده‌. نوروز دریایی در بستر ارتباطات دریایی از ایران به نقاط دیگر جهان سفر كرده‌است.

دالوند در ادامه گفت: ابن‌بطوطه به ما در مورد نذر دریانوردن سیلانی و سیلانی‌ها به خانقاه شیخ ابواسحاق كازرونی درباره «جان به در بردن از طوفان‌های دریا» اطلاع می‌دهد كه این امر نشان‌دهنده ارتباط دریایی ایران با نواحی دور است‌.‌

فرزانه گشتاسپ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هم معتقد است نوروز روز آغازین یك‌سال تلقی می‌شود و ما دارای تقویم‌های مختلفی چون تقویم دریایی، صیادی، سهیلی، كشاورزی و زراعی بوده‌ایم. «نوروز زراعی» با كار كشت و ورز گره می‌خورد، «نوروز سهیلی» با بادها و باران‌های موسمی و «نوروز دریایی» با معیشت و كار دریا. به‌همین‌دلیل می‌توان به این نظر كه به‌دلیل حساب نكردنِ سال كبیسه، ما با برگزاری آیین نوروز در تابستان در «نوروز دریایی» مواجه‌ایم، با دیده شك و تردید نگاه كرد و نوروز دریایی را در پیوند با تقویم معیشت دریایی و آغاز كار و معیشت وابسته به دریا در خلیج فارس دانست. در منطقه خلیج فارس، نوروز دریایی زمانی‌ست كه دریا آرام‌تر است و دیگر از طوفان‌ها، بادها و هوای بد و ناموافق خبری نیست تا مانع از تجارت و سفر دریایی و ماهی‌گیری شود.‌

او به نقل از انصاری‌نسب گفت: نوروز دریایی ابتدای مرداد برگزار می‌شد. به‌هرحال نوروز دریایی ما را با وجود قدیمی‌ترین تقویم دریایی در خلیج فارس آشنا می‌سازد. او سپس به كتیبه‌های موجود در هند اشاره كرد كه سه كتیبه از این میان، به فعالیت تاجران زرتشتی خلیج فارس نظر دارد و نشانه تعاملات دریایی ایران با سواحل غربی هند را به ما می‌فهماند.

گشتاسپ ضمن رد كردن نظریه محاسبه نكردنِ كبیسه در درك زمان نوروز دریایی در خلیج فارس گفت: این آیین مبتنی‌بر تقویمی‌ست كه یك سالِ دریایی را نشان می‌دهد. در این‌جا نوروز به آغاز سال اشاره دارد و اجزای آیینی و مناسكی آن به‌ روشنی متأثر از ساختار آیین نوروز است اما زمان آن بر مبنای معیشت و اقلیم خلیج فارس در آغاز تابستان و مرتبط با انقلاب تابستانی‌ست.‌ او گفت ابن‌ماجد در «الفوائد» یكی از قدیمی‌ترین اشارات را به نوروز دریایی دارد.

فرزانه گشتاسپ

«خلیج فارس» خلیج صلح است

در ادامه ناصر رضایی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در پانل دوم همایش نوروز خلیج فارس و گردشگری دریایی گفت: گردشگری پدیده‌ای چندوجهی‌ست و قابل‌تقلیل به وجه اقتصادی صرف نیست. گردشگری امری فرهنگی‌ست و از این لحاظ گردشگری پایدار به‌ویژه با توجه به میراث ناملموس چون آیین نوروز دریایی پیوند دارد. او گفت همچنان كه بعد اقتصادی گردشگری در قالب اشتغال‌زایی مهم است و بُعد اجتماعی آن در ایجاد امنیت بالا و بعد سیاسی آن در دیپلماسی گردشگری، در بعد فرهنگی به میراث ناملموس و ملموس توجه دارد چون گردشگری غذا، آیین‌ها، پوشاك و غیره. ما باید در خلیج فارس هم‌زمان به جذابیت‌های طبیعی و فرهنگی توجه كنیم؛ یعنی هم به دریا، هم به زیر دریا، هم به جزایر و هم به سواحل.‌ و باتوجه به غنای فرهنگی و طبیعی بهترین مدل گردشگری دریایی می‌تواند در خلیج فارس پیاده شود.

رضایی با بیان این‌كه «هرمز» بهشت جزایر دنیا، «قشم» بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس و «كیش» جزیره مرجانی‌ست كه قنات دارد معتقد است:‌ این جذابیت‌ها و غنای بی‌بدیل فرهنگی و طبیعی هم می‌تواند صلح و روابط ملل را با خود به همراه داشته‌باشد و هم باعث رشد گردشگری شود. طبق گفته‌های او، «خلیج فارس» سومین خلیج بزرگ دنیاست. ما باید برنامه‌ای را با عنوان «خلیج فارس، خلیج صلح» دنبال كنیم و اتحادیه كشورهای حوزه خلیج فارس را بر مبنای میراث واحد و گردشگری به‌وجود آوریم.

ناصر رضایی

ژیلا مشیری مدیر گروه اسطوره و آیین پژوهشكده مردم‌شناسی در مورد نوروز صیادی گفت و اظهار كرد: آیین نوروز دریایی چون سایر اشكال آیین نوروز با پدیده‌های طبیعی و كیهان‌شناسی موجود در میان اقوام ایرانی خلیج فارس پیوند دارد. او توضیح داد كه این آیین به مظاهر طبیعت احترام می‌گذارد هم آبزیان و هم جانداران دیگر. این آیین كه در سی‌ام تیرماه در روستای سلخ قشم برگزار می‌شود، با پیش‌بینی سال دریایی آینده از طریق فدیه آیینی خرما و آرد، گلك زدن به در و دیوار خانه‌ها و درختان میوه، برپایی نمایش‌های آیینی دریا از ستیز خیر و شر، و توجه به تابو بودن خوردن آبزیان در روز نوروز صیادی همراه است. رابطه عمیق و معناداری میان نوروز دریایی خلیج فارس و زنگبار وجود دارد.

ژیلا مشیری

ارشك مسائلی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری به بحث درباره چشم‌انداز فرهنگی خلیج فارس و گردشگری دریایی پرداخت. او گفت نام خلیج فارس بازتاب‌دهنده قدرت فرهنگ و تمدن ایرانی در طی تاریخ بوده‌است. از این رو باید زایاییِ فرهنگی و تمدنی خود را حفظ كرده و این خلیج همیشه ایرانی را كماكان آیینه فرهنگ و تمدن خود سازیم. كشور قطر این كار را از طریق جام جهانی انجام می‌دهد و به دنبال قدرت گفتمانی و فرهنگی و توسعه گردشگری است. او اشاره كرد پتانسیل فرهنگی ما بیشتر از سایر كشورهای حوزه خلیج فارس است اما سرمایه‌گذاری برای زیرساخت به اندازه كشورهای دیگر خلیج فارس نیست. تعداد عناصر ثبت‌شده ملموس، ناملموس و طبیعی ما بیشتر از سایر كشورهای خلیج فارس است. ما ۲۶ اثر ثبت كرده‌ایم كه ۲۴ اثر آن تاریخی و فرهنگی بوده و دو اثر دیگر طبیعی‌ست. این در حالی‎ست كه عربستان شش اثر، عمّان پنج اثر،‌ بحرین سه اثر و قطر و امارات یك اثر ثبت كرده‌اند و كویت هیچ اثری ثبت نكرده است‌. غنای طبیعی و فرهنگی تعداد گردشگران امارات و عربستان از ما بیشتر است و ما نیاز داریم كه برنامه گردشگری دریایی در خلیج فارس را تقویت كنیم.

عبدالرضا دشتی‌زاده مدیر اسبق میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم و مردم‌شناس هم گفت: خلاقیت پژوهشكده مردم‌شناسی در توجه به توسعه و اشاعه فرهنگ نوروز از خلیج فارس به دیگر نقاط جهان جای تشكر دارد موضوعی كه دور از نظر مانده بود. از ۱۰ سال پیش اداره میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم به جوامع محلی كمك كرد تا آیین‌های خلیج فارس به‌ویژه آیین نوروز دریایی را برگزار كنند. از مطلّعین كلیدی مانند مرحوم «ملامحمد محمدیان» كمك گرفتیم تا صورت‌های اصیل آیین نوروز دریایی را شناسایی، و پرونده ثبت ملی آن را تهیه كرده و آن را در فهرست میراث ناملموس فهرست ملی كشور ثبت كنیم. برگزاری این آیین در جزیره قشم باعث جذب گردشگری داخلی و حتی خارجی شد و می‌توان این آیین را موفق‌ترین آیین خلیج فارس در جذب گردشگر در مقایسه با آیین‌های دیگری چون برافراشتن بادبان‌ها و..‌. ‌دانست‌. نام اصیل این آیین یعنی آنچه مردم جزیره قشم می‌گویند «نوروز دریا»ست. این آیین هنگامه سفرهای دریایی از جزیره قشم در گذشته به نقل از ناخدایان قدیمی بوده‌است. فدیه جو و گندم به دریا، دور انداختن لباس كهنه، شست‌وشوی انسان و دام در دریا و تابو بودن تناول غذاهای دریایی از جمله سنت‌های این آیین است. زنان در این روز لباس قرمز می‌پوشند، به دیوار خانه‌ها و به حیوانات و درختان «گلك» خاك قرمز جزیره هرمز را می‌زنند كه نشانه تبرك و خیر است. نوروز دریا موفق‌ترین آیینِ جذب گردشگر در جزیره قشم بوده‌است.

عبدالرضا دشتی‌زاده

بهار بیشمی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از اهمیت گردشگری غذا در نوار ساحلی خلیج فارس از جمله در بوشهر و هرمزگان گفت و این نكته را مطرح كرد كه توسعه گردشگری غذا در خلیج فارس دور از نظر مانده‌است.

خلیج فارس، شاهراه اشاعه «نوروز»

علیرضا حسن‌زاده عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و دبیر علمی همایش ملی نوروز خلیج فارس و گردشگری دریایی گفت می‌توان با توجه به عنصر كلیدی سفرهای دریایی، خلیج فارس را شاهراه اشاعه نوروز به نقاط دیگر جهان دانست چراكه خلیج فارس دیدارگاه تمدن‌های جهان است؛ یك دیدارگاه فرهنگی و تمدنی جایی كه فرهنگ‌های مختلف با وجود تفاوت‌های خود به افقی مشترك از فهم جهان دست یافته‌اند؛ ایران، اسلام، بین‌النهرین و… .

او معتقد است به این ویژگی گفت‌وگویی خلیج فارس كمتر توجه شده. بخشی از این گفت‌وگوی فرهنگی و تمدنی در فرهنگ دریا و سفرهای دریایی در خلیج فارس متجلّی می‌شود. ناخدایان قدیمی خلیج فارس از سفرهای خود به تنگه سوئز، هند، زنگبار و… می‌گویند. به این ترتیب خلیج فارس پهنه گفت‌وگوی میان‌قارّه‌ای بین آسیا و آفریقا بوده و نیز بین خاور نزدیك و خاور دور و حوزه اقیانوس هند. به این دلیل است كه شما می‌بینید «آیین زار» از آفریقا به ایران می‌آید و نوروز دریایی از خلیج فارس به آفریقا، هند و جاهای دیگر می‌رود. حسن‌زاده درباره تنوع فرهنگی و تقویمی در ایران این‌گونه توضیح داد: تنوع فرهنگی در ایران در درك عنصر كلیدی «زمان» به‌یاری تنوع تقویم‌های موجود قابل‌مشاهده است. این تنوع تقویمی منجر به چندصدایی شدن آیین‌های ایرانی و رابطه بیناآیینی میان آن‌ها شده‌است. او گفت در این فضای چندصدایی و چندفرهنگی از آیین‌های ایرانی‌ست كه هم انقلاب تابستانی و هم اعتدال بهاری اهمیت می‌یابد و یكی برابر با نوروز ملی ما ایرانیان است كه در همه جای كشور جشن گرفته می‌شود و دیگری برابر با نوروز تابستانی یا نوروز دریایی‌ست كه در خلیج فارس با توجه به تنوع اقلیمی و معیشتی ایران قابل‌مشاهده است. البته نوروز دریایی خرده‌آیین نیست و یك آیین است اما در كلیت خود یك آیین نوروزی چون نوروز فروردین یعنی اعتدال بهاری‌ست و مثلاً «نو پوشیدن» میان این دو آیین از فرهنگ نوروز مشترك است. وجود آیین‌های گوناگون نوروزی چون نوروز بهاری و ملی، نوروز دریایی خلیج فارس، نوروز كوهستانی و چوپانی، نوروز ساحلی دریای كاسپین و… ما را به سمت اصطلاح فرهنگ نوروز كه خاستگاه آن ایران است، سوق می‌دهد. امروز باید از فرهنگ نوروز سخن بگوییم كه در همه جای ایران قابل‌مشاهده است.

او معتقد است گروهی این تصور اشتباه را داشتند كه نوروز در استان‌های جنوبی ایران وجود ندارد حال آن‌كه كاملاً برعكس بوده و «نوروز دریایی» در خلیج فارس صورتی مهم از فرهنگ نوروز است. فرهنگی كه با فرهنگ دریا و سفرهای دریایی و دانش بومی آن در نزد ایرانیان در هم می‌تند.

حسن‌زاده درباره جام‌جهانی فوتبال در یكی از كشورهای حوزه خلیج فارس نیز این‌طور بیان كرد: با توجه به رخداد جام جهانی فوتبال در قطر در اواخر آبان‌ماه به‌نظر می‌رسد كه باید رخدادهای مكمل در ایران و به‌ویژه خلیج فارس تعریف شود چون كنفرانس بین‌المللی فوتبال و جام جهانی در قالب گردشگری علمی، گردشگری غذاهای دریایی، تور لنج‌های سنتی و بادبانی، ورزش‌های سنتی دریایی و… . استان‌هایی چون هرمزگان و بوشهر می‌توانند شهرهای خلاق غذا و به‌ویژه غذای دریایی در جنوب ایران و خلیج فارس باشند. غذاهای سریع دریایی سنتی و آرام می‌تواند به گردشگران ورزشی معرفی شود. به‌نظر می‌توان برای این دوره تسهیلاتی در مورد ویزا و روادید برای گردشگرانی كه به قطر می‌روند، در نظر گرفت.

علیرضا حسن‌زاده

در پانل سوم كه مختص مطالعه تطبیقی نوروزهای محلی ایران با نوروز دریایی خلیج فارس بود، نادعلی فلاح محقق و مردم‌شناس اهلِ مازندران گفت: در مازندران چند تقویم رایج است تقویم ملی یا رسمی، تقویم زمینی كه بر اساس هجری شمسی‌ست و بعد كشاورزی و زراعی دارد، تقویم آسمانی كه رخدادهایی چون شهادت و تولد چهره‌های مینوی را دربر دارد. او توضیح داد كه آیین «۲۶ نوروز» متعلق به تقویم زمینی و زراعی‌ست و در ۲۸ مردادماه برگزار می‌شود. این آیین برخلاف نوروز ول در گیلان، بُعد چوپانی صرف ندارد و كشاورزی هم هست. در این آیین چون آیین نوروز ول در گیلان آتش روشن كرده، غدا پخته و پخش می‌كنند. این آیین هم «جشن مردگان» است و هم یادآور قیام كاوه علیه ضحّاك و بر تخت نشستن فریدون. در این آیین گَوَن را با طناب می‌بندند آن را آتش زده و به آسمان پرتاب می‌كنند كه نشانه پیروزی كاوه بر ضحّاك است‌.

سیدهاشم موسوی عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان از نوروز ول در گیلان در نیمه مردادماه سخن گفت و آن را آیین شادی و درو محصول دانست و از افزایش توجه جامعه محلی به این آیین گفت و آن را از جهاتی، چون «نو پوشیدن» با نوروز دریایی خلیج فارس قابل مقایسه دانست.

در پایان امیر صادقی كارشناس مردم‌شناسی و میراث ناملموس اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی استان كردستان از «نوروز كردی» گفت. او توضیح داد نوروز ملی از سوی كردهای ایران برگزار می‌شود اما در حدود ۳۰ روستای كردستان با توجه به موقعیت اقلیمی و جغرافیایی متفاوت آن روستاییان در ابتدای اسفند جشن نوروز كردی را هم برپا می‌دارند. صادقی اشاره كرد كه در این ناحیه زمستان به سه قسمت «چلّه بزرگ»، «چلّه كوچك» و «نوروز ماه كردی» تقسیم می‌شود. در این‌گونه از نوروز، آتش برمی‌افروزند و در روزهای یكم، چهارم یا ششم نوروز كردی برگزار می‌شود. همچنین یك پیرمرد با یك نوجوان یا جوان به بلندی كوه می‌روند و در این آیین آتش می‌افروزند. رسم‌ها و آیین‌های نوروز كردی، همچون مراسم نوروز ملی كشورمان ایران است.

جشن نوروز صیّادی در جزیره قشم – سال ۱۳۹۸

جشن نوروز صیّادی در جزیره قشم – سال ۱۳۹۸

جشن نوروز دریا در روستای سلخ قشم – سال ۱۳۹۶

جشن نوروز دریا در روستای سلخ قشم – سال ۱۳۹۶

جشن نوروز دریا در روستای سلخ قشم – سال ۱۳۹۶

جشن نوروز دریا در روستای سلخ قشم – سال ۱۳۹۵

جشن نوروز صیادی – سال ۱۳۹۵

جشن نوروز صیّادی در جزیره قشم – سال ۱۳۹۸

جشن نوروز دریا در روستای سلخ قشم – سال ۱۳۹۶